Mübariz Ağalarlı: “Alban kilsəsi erməni Qriqorian kilsəsinə tabe edildikdən sonra alban kilsəsinə aid olan bütün xristian mənbələri, mətnləri, yazılı abidələri, maddi-mədəniyyət nümunələri erməni kilsəsinin nəzarətinə keçib”
Ermənilər uzun illərdir iddia edirlər ki, Qafqaz xalqlarına aid olan qədim əlyazmaları toplayaraq Matendarana yığıblar. Hətta onlar deyirlər ki, Matendaranda çoxlu türk qipcaq əlyazmaları var.
Türk qıpçaq əlyazmaları Matenadarana necə düşüb? Onlar da ermənilərin əlinə keçən alban irsidir, yoxsa başqa yolla ora gətirilib?
Yeri gəlmişkən onu da bildirək ki, Matenadaran, yaxud Mesrop Maştoç adına İrəvan Əlyazmalar və Sənədlərin qorunma və tədris mərkəzi adlandırılan bu qurumda həm də qədim əlyazmalar “tədqiq edilir” daha dəqiq desək, saxtalaşdırılır, ermənilərin xeyrinə dəyişdirilir. Əgər doğrudan da iddia edildiyi kimi Matenadaranda türk qıpçaq abidələri, əlyazmaları varsa, heç şübhəsiz, onlara da ermənilər öz xeyirlərinə əl gəzdiriblər.
- “Biz artıq Azərbaycan irsi ilə bağlı Matendaranda gizlədilən alban, türk-qıpçaq, oğuz yazılı abidələrini ermənilərdən tələb etməliyik, onları ortaya çıxarmalıyıq...”
AMEA Tarix İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, ADPU-nun dosenti Mübariz Ağalarlı “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, bu olduqca vacib və aktual mövzudu: “Çünki bilirsiz ki, zaman-zaman ermənilər Azərbaycanın, xüsusilə də islama qədərki maddi-mənəvi abidələrini mənimsəyiblər, erməniləşdiriblər, saxtalaşdıraraq öz adlarına çıxmağa başlayıblar. Məhz bu yazılı maddi-mədəni abidələr, mənbələr əsasında saxta erməni tarixini yazıblar. Qeyd etmək istəyirəm ki, ermənilərin Azərbaycanın tarixi abidələrini saxtalaşdırma prosesi islamdan əvvəlki maddi və mənəvi, mədəni-tarixi abidələrimizə gedib söykənir. Bilirsiz ki, 30 illik erməni işğalı dövründə Azıx mağarasında apardıqları qanunsuz arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində əldə etdikləri qədim maddi-mədəniyyət nümunələrimizi avropalı alimləri də cəlb etməklə saxtalaşdırıb, onları “qədim erməni abidələri” kimi beynəlxalq aləmə təqdim ediblər. Hətta 2014-cü ildə Azıx mağarası ilə bağlı saxta bir kitabları da çap olunub. O saxtakarlıq əsasında yazdıqları kitabı dünyaya təqdim edirdilər. Sözsüz ki, ermənilərin Azərbaycan tarixində “sahib çıxdıqları” ən həssas nöqtə xristianlıq dövrü abidələridir. Bilirsiz ki, islama qədər Şimali Azərbaycanda, Albaniya ərazisində yaşayan əhali xristian dininə tapınıb. Və ona görə də, Şimali Azərbaycanda islam dini VIII əsrdən sonra yayıldığı üçün bu dinin hökmü ilə xristian dini abidələrindən uzaqlaşmağa başladıq. Məsələ burasındadır ki, ermənilərin xristian abidələrinə iddiasının təməli hələ VIII əsrdə qoyulub. Düzdür, onlar həmin dövrdə Qafqazda yaşamasalar da, kilsə vasitəsilə prosesləri izləyirdilər. Ərəb işğalından sonra erməni kilsə rəhbərləri ərəb xəlifələrinə məktub yazırlar. Həmin məktubda göstərilir ki, guya alban kilsə başçıları Bizans imperiyası ilə birləşərək Ərəb xilafətinə qarşı müəyyən təbliğatlar aparır və ərəb xiafətinin əleyhinə siyasi-hüquqi addımlar atır...”
Alban kiləsəsinin erməni Qriqorian kiləsəsinin tabeliyinə verilməsindən sonra bizim əlyazmaların, tarixi irsimizin erməni kilsəsi tərəfindən alt-üst edildiyini deyən M.Ağalarlının sözlərinə görə, erməni kilsəsi bizim irsimizi erməniləşdirib: “Alban kilsəsi erməni Qriqorian kilsəsinə tabe edildikdən sonra alban kilsəsinə aid olan bütün xristian mənbələri, mətnləri, yazılı abidələri, maddi-mədəniyyət nümunələri erməni kilsəsinin nəzarətinə keçib. Bundan öz xeyirlərinə hərtərəfli istifadə edən ermənilər alban dövrü xristian abidələrininin, tarixi mənbələrin böyük əksəriyyətini erməniləşdirib, digər hissəsini isə istifadə etdikdən sonra məhv ediblər. Hətta tarixi qaynaqlarda məlumatlar var ki, çoxsaylı alban yazılı abiələri ermənilərin fitvası ilə Ərəb xəlifəsinin əmrinə əsasən Tərtər çayına tökülərək məhv edilib. Bu haqda da məlumatlar var.
Bir faktı da deyim ki, ermənilər alban-xristian abidələrinin məhvinə nail olmaqla yanaşı, albanlara məxsus olan yazılı abidələri qrabarcaya tərcümə ediblər. Erməni kilsə xadimlərinin qrabarcaya çevirdikləri qədim alban əlyazmaları arasında Musa Kalankatlının “Alban tarixi” əsəri də var. Bunun orjinalı alban dilindədir. Təəssüflər olsun ki, alban dili və əlifbası zaman-zaman məhv edildiyi üçün bu haqda əlimizdə tutarlı, ciddi məlumatlar yoxdur. Çoxc ehtimal ki, Musa Kalankatlının “Albaniya tarixi” əsərinin orijinalı Matenaadarandadır, onu üzə çıxarmırlar. Əsərin qrabarcada olan varinatını isə onlar təbliğ edir, tərcümə edib yayırlar. Bu kitab qrabarcadan rus dilinə, rus dilindən isə akademik Ziya Bünyadov tərəfindən Azərbaycan dilinə çevrilib. Bu kitabın məzmunu nədən ibarətdir? Onlar kitabı saxtalaşdıranda buradan alban, hun, qıpçaq, türk izlərini tamamilə silməyiblər, kitaba ermənilərin Cənubi Qafqazda qədimdən “yaşadıqları”nı əlavə ediblər, öz adlarını kitaba salıblar. O kitaba ermənilərin Cənubi Qafqazda, UTİ və “Arsax” “vilayətində”, indiki Ermənistan ərazisində guya yaşadığını əlavə ediblər. Bununla göstərməyə çalışıblar ki, guya erkən orta əsrlərdə ermənilər bu ərazilərdə “yaşayıb”. Ermənilər əllərinə fürsət keçən kimi Azərbaycan tarixini saxtalaşdırıblar”.
M.Ağalarlının sözlərinə görə, Azərbaycan çar Rusiyası tərəfindən işğal olunduqdan sonra 1836-cı ildə alban kilsəsi ləğv olundu və onun maddi-mənəvi, siyasi-hüquqi resursları erməni Qriqorian kilsəsinin tabeliyinə verilib. “Bu dövrdə də külli miqdarda alban yazılı abidələrinin, qaynaqlarının, maddi-mədəni irsinin böyük əksəriyyəti talan edildi, məhv olundu, qalan hissəsi isə erməniləşdirildi. Təbii olaraq da Matenadaranda alban, türk-qıpçaq dilində, hətta oğuz əlibbasında, dilində də yazılı abidələr var. Bilirsiz ki, indiki Ermənistan ərazisində çox sayda oğuz türklərinə məxsus abidələr var. Şübhəsiz ki, ermənilər indiki Ermənistan ərazisindən tapılan türk-oğuz yazılı abidələrini, qaynaqlarını da, tarixi irsi də Matenadaranda gizlədiblər. Orada qədim dövrdən mövcud olmuş qoç, at heykəlləri, eləcə də başqa abidələr Azərbaycan-türk xalqının tarixi-mədəni irsidir. Ermənilər bizim abidələri, yazılı qaynaqları oğurlayaraq Matenadaranda gizlədiblər. Bunu özləri də etiraf edirlər. Sovet dövründə Azərbaycanın bəzi alimləri Matenadaranda işləyiblər, orada bizim abidələrimizə çox rast gəliblər, onları oxuyublar. Hətta gürcü alimlərinin vasitəsilə də SSRİ dövründə bu məlumatları əldə ediblər. Təəssüflər olsun ki, Sovet dövründə Matenadaranda əlyazmalar saxlanılan kitabxanaya azərbaycanlıları buraxmayıblar, ümumiyyətlə, başqa xalqların alimlərinin ora girişi qadağandı. Çünki onlar buna icazə versəydilər, bizim alimlər orada gizlədilən alban, Azərbaycan, türk abidələrini görüb oxuya bilərdilər. Bizim islama qədərki irsimizi təhrif etdiklərinə, saxtalaşdırdıqlarına görə bunun Azərbaycan və dünya alimlərinə təqdim edilməsində maraqlı deyillər. Ermənilər əgər bu irsi dünyaya tədqim etsə, dünya elm cameəsinin ixtiyarına versə, ermənilərinin bizim tarixi saxtalaşdırdığı, öz tarixlərinin isə birmənalı şəkildə saxta olduğü üzə çıxacaq. Matenadaranda çox sayda alban abidələri, qıpçaq, bütövlükdə türk xalqına aid olan yazılı abidələr saxlanılır, daha doğrusu, gizlədilir. Hesab edirəm ki, biz İkinci Qarabağ savaşında əldə etdiyimiz qələbədən, uğurlardan sonra kifayət qədər siyasi-ideoloji üstünlüyümüz var. Sonrakı mərhələlərdə biz artıq Azərbaycan irsi ilə bağlı Matenadaranda gizlədilən alban, türk-qıpçaq, oğuz yazılı abidələrini ermənilərdən tələb etməliyik, onları ortaya çıxarmalıyıq...Çox təəssüflər olsun ki, bu gün Azərbaycanın iki kitabxana sistemi əsirlikdədir. İslama qədərki Azərbaycan kitabxanası Matenadaranda gizlədilib, islamın gəlişindən sonra Azərbaycan tarixinin ən qiymətli Şeyx Səfi kitabxanası isə 1828-ci ildə Azərbaycanın parçalanmasından sonra Ərdəbil şəhərindən oğurlanaraq Rusiyaya aparılıb. Əlyazmalar, tarixi irs nümunələrimiz Rusiyanın Milli Kitabxanasında saxlanılır. Matenadarandakı əlyazmalardan istifadə edilməsinə imkan verilmədiyi kimi, Rusiyada da Azərbaycandan oğurlanmış kitabxananın materiallarından istifadə edilməsinə imkan verilmir. Ehtimal var ki, orada Şeyx Səfi kitabxanasından aparılmış orta əsrlərə aid Azərbaycan dilində yüzlərlə mənbə var...”
İradə SARIYEVA
