Azərbaycanın tarixi zəfəri ilə başa çatan Vətən müharibəsi Cənubi Qafqazda artıq tamam fərqli bir mənzərə yaratmaqdadır. Bu, ilk növbədə, regionda təhlükəsizliyin, sabitliyin, yüksək rifahın və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın formalaşması üçün yaranan münbit zəmini özündə ehtiva edir.
Məsələ burasındadır ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dövründə regionda bağlı qalan kommunikasiya əlaqələrinin yenidən bərpası prosesi başlanır. Bu hal, öz növbəsində, Azərbaycanın regionda geosiyasi, geoiqtisadi mövqelərinin daha da güclənməsinə gətirib çıxaracaq. Onu da qeyd edək ki, kommunikasiya əlaqələrinin bərpası və yenilərinin yaradılması artıq qarşısıalınmaz prosesdir. Bu məsələ 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycan və Rusiya prezidentləri, Ermənistanın baş naziri tərəfindən imzalanmış üçtərəfli bəyanatla da adları çəkilən ölkələr üçün hüquqi öhdəlik xarakteri daşıyır. Qeyd edilən Bəyanatın 9-cu maddəsində göstərilir ki, bölgədəki bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri bərpa edilir. Bura, həmçinin, Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycanın qərb rayonlarını birləşdirən yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının inşasının təmin edilməsi də daxildir. Azərbaycan üçün bu məsələ həyati önəm kəsb edir və ölkəmiz tərəfindən bu kontekstdə artıq zəruri addımlar atılır. Bir müddət əvvəl Prezident İlham Əliyev Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin təməlini qoymaqla 10 noyabr bəyanatının müvafiq maddəsinin icrasına praktiki olaraq start verib. Lakin Zəngəzurdan keçərək Naxçıvana uzanacaq dəhlizdən təkcə Azərbaycan yox, bütün region ölkələri, türk dünyası və digərləri də faydalanacaq. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının onlayn zirvə toplantısında çıxışı zamanı bu məsələ ilə bağlı Prezident İlham Əliyev maraqlı məqamlara toxunub. Xüsusən də Zəngəzur dəhlizi ilə ilgili dövlət başçısı olduqca mühüm fikirlər səsləndirdi: “Azərbaycan “Şərq-Qərb”, “Şimal-Cənub” və “Şimal-Qərb” nəqliyyat dəhlizləri kimi regional bağlantı layihələrində fəal iştirak edir və ölkəmiz Avrasiyanın əsas və etibarlı nəqliyyat və logistika mərkəzlərindən birinə çevrilib. Biz öz tərəfdaşlarımızla birgə Azərbaycanın nəqliyyat infrastrukturunu “Lapis-Lazuli” nəqliyyat dəhlizi ilə birləşdirdik və nəqliyyat sahəsində çoxtərəfli əməkdaşlıq üçün geniş imkanlar yaratdıq. Artıq qeyd etdiyim kimi, Azərbaycanın Ermənistan üzərində şanlı qələbəsindən sonra Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə son qoyuldu. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi tarixdə qaldı.
Biz indi gələcək haqqında düşünürük. Biz bölgədə sülh və sabitliyi təmin etmək üçün bir çox ölkələri birləşdirən nəqliyyat layihələrini müzakirə etməyə başlamışıq. Azərbaycan, Türkiyə və İran bölgədə nəqliyyat layihələrinin icrası ilə bağlı vahid mövqe sərgiləyir. Ermənistan da özünü normal apararsa, bu prosesdən faydalana bilər. Bu xüsusda qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycanın tarixi ərazisi olan Zəngəzurdan keçəcək və Azərbaycanın əsas hissəsi ilə ölkəmizin ayrılmaz hissəsi Naxçıvan Muxtar Respublikasını və Türkiyəni birləşdirəcək yeni bağlantı dəhlizi regionda nəqliyyat sektorunda yeni imkanlar yaradacaq. Biz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının üzv dövlətlərini Zəngəzur dəhlizindən faydalanmağa dəvət edirik”.
Ekspertlər hesab edir ki, Zəngəzur dəhlizi yeni vacib marşrut kimi olduqca mühüm önəmə malikdir. Millət vəkili Vüqar Bayramov bu xüsusda qeyd edir: "Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin keçirdiyi son mətbuat konfransı zamanı da qeyd edilən məsələlərdən biri də üçtərəfli qaydada kommunikasiyaların bərpası, Zəngəzur dəhlizinin yaradılması və nəqliyyat baxımından bütün maneələri aradan qaldırmaq oldu. Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsi praktik olaraq Azərbaycanı regionun nəqliyyat qovşaqlarının habına çevirir". Deputat vurğulayıb ki, Azərbaycan “Şərq-Qərb” və “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizlərinin formalaşmasında yaxından iştirak edir, birbaşa həmin nəqliyyat dəhlizlərinin regional hissəsinin inkişafına həm də maliyyə dəstəyi nümayiş etdirir: "Bu, Naxçıvanın Azərbaycanın əsas ərazisi vasitəsilə həmin nəqliyyat dəhlizlərinə çıxışını təmin edəcək. Xüsusən də “Şərq-Qərb” nəqliyyat dəhlizinə naxçıvanlı iş adamlarının çıxışının təmini baxımından əhəmiyyətli olacaq. Dəhliz həm də Azərbaycanın qərb hissəsində fəaliyyət göstərən iş adamları ilə Naxçıvandakı iş adamları arasında əlaqələrin, əməkdaşlığın qurulması baxımından vacibdir ki, bu da qısa vaxtda məhsulların nəql edilməsinə imkan yaradacaq. Bunun Azərbaycanın iqtisadi inkişafına, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikasının iqtisadiyyatına müsbət təsirləri olacaq".
V.Bayramovun sözlərinə görə, dəhliz vasitəsilə, həmçinin, Azərbaycanın eksklavı olan Naxçıvan Muxtar Respublikası və Türkiyə ilə əlaqələri güclənəcək, ölkəmizin geoiqtisadi əhəmiyyəti daha da artacaq: "Gözlənilir ki, bu dəhliz Naxçıvan iqtisadiyyatına töhfə verməklə sahibkarların daha böyük bazarlara çıxışını təmin edəcək. Bütövlükdə, ekonometrik qiymətləndirmələr də göstərir ki, regionun iqtisadi inkişafı davamlı sülhün qorunmasından keçir. İnanaq ki, daha qısa zamanda bütün region ölkələri bu reallığı tam qəbul edəcək". Qeyd edək ki, dəhlizin fəaliyyətə başlaması Rusiyanın da maraq dairəsindədir. Bundan əvvəl tanınmış rusiyalı ekspert Maksim Şevçenko da qeyd edilən xüsusda olduqca maraqlı açıqlama vermişdi: “Zəngəzur dəhlizi iki variantda inşa edilə bilər. O, ya sovet dövrünün Qərbi Almaniya ilə Qərbi Berlin arasındakı dəhliz kimi olacaq, tikanlı tellə qorunacaq, ya da normal sivilizasiyalı erməni dövləti bu layihənin minoritar səhmdarı olaraq çıxış edəcək. İqtisadi cəhətdən bloklanmış Ermənistan üçün bu bir şansdır. Qarabağın Ermənistan tərəfindən işğal olunduğu dövrdə Ermənistan geosiyasi oyunun bir amilinə çevirilmişdi. Bəs bu gün Ermənistan nədir və kimə lazımdır? Azərbaycan o torpaqlar üzərində suverenitetini bərpa edəndən sonra Ermənistanın statusu dəyişib. İndi ermənilər işğalçılıq siyasətini deyil, Azərbaycan və Türkiyə ilə iqtisadi münasibətləri qurmaq haqqında düşünməlidirlər”.
Tahir TAĞIYEV
