Qabil Hüseynli: “Bu, əksinə, məsələnin həllini mürəkkəbləşdirməyə hesablanıb”
ABŞ-ın ATƏT-in Minsk Qrupundakı keçmiş həmsədri Riçard Hoqland müsahibəsində Ermənistan-Azərbaycan sərhədində yaşanan son hərbi eskalasiyanı şərh edərkən maraqlı fikirlər səsləndirib.
Hoqland ATƏT sədrinin şəxsi nümayəndəsi Anji Kasprşiklə qeyri-rəsmi söhbət etdiyini bildirib: “Hazırda onlar gərginlik zonasında müşahidə missiyası həyata keçirə bilmirlər. Minsk Qrupu gərginliyi azaltmaq və status-kvoya qayıtmaq üçün çox səy göstərib. Ancaq mən hiss edirəm ki, o, problemi həll etmək iqtidarında deyil”.
Diplomat hesab edir ki, Minsk Qrupu ən xoş niyyətlə, münaqişəyə cəlb olunan tərəflərin və Rusiya kimi böyük bir dövlətin dəstəyi ilə belə, problemi yoluna qoya bilməz. O, Dağlıq Qarabağa dair BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsini, bir sıra həllər təklif edən “Madrid prinsipləri”ini mövcudluğunu xatırladıb:
“Hətta Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov bildirmişdi ki, bu vaxtadək tərəflər məsələni qarşılıqlı kompromislər əsasında həll etməyə hazır deyil. Belə vəziyyət davam edəcək və təəssüf ki, vətəndaş cəmiyyətləri də buna cəlb oluna bilər. Şəxsən mən hesab edirəm ki, məsələ BMT-nin probleminə çevrilməlidir və yeganə yol Dağlıq Qarabağı qeyri-müəyyən müddətə BMT protektoratı altına verməkdir. Gələcəkdə, illər sonra, emosiyaların soyuduğu zaman hər iki tərəf BMT-nin rəhbərliyi altında gələcəklə bağlı öz istəklərini ifadə edə biləcək”.
Türkiyənin Qarabağ tənzimlənməsində rolundan danışan Hoqland Ankaranın birbaşa münaqişəyə cəlb olunmasına dair heç bir dəlil-sübutun olmadığına diqqət çəkib:“Əlbəttə, biz hamımız bilirik ki, Azərbaycan və Türkiyə yaxın müttəfiqdir, lakin Ermənistan və Rusiya da müttəfiqdir. Bölgədə bu vəziyyətdən bəhrələnə biləcək başqa aktorlar var”.
Dağlıq Qarabağın BMT idarəçiliyinə verilməsi ilə bağlı təklif dövriyyəyə buraxılan yeni fikirdir. Bu məsələdə hansı məqsədlər güdülə bilər və belə yanaşma Azərbaycan üçün nə vəd edir?
Politoloq Qabil Hüseynli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, bunu qeyri-məqbul yanaşma hesab edir:“Azərbaycanın tarixi ərazisi niyə BMT-nin protektoratı altına verilməlidir? Bu nə yanaşmadır? Orada azərbaycanlı yaşamayacaqsa, hansı ədalətli yanaşmadan söhbət gedə bilər? Ermənilər orada yenə “müstəqil” yaşayacaqlarsa, hansı emosiyanın sönməsindən söhbət gedə bilər? Mənim torpağım işğal edilib, bir milyondan artıq vətəndaşım çöllərə salınıbsa, Dağlıq Qarabağın BMT nəzarəti altına verilməsinə heç bir zərurət görmürəm. Bu, əksinə, məsələnin həllini mürəkkəbləşdirməyə hesablanıb. Yaşanan problemin sadə həll yolu var. Bütün emosiyanı yaradan Ermənistandır. Bu ərköyün topluma bir dəfə qulaqburması vermək məgər bu qədərmi çətindir? Onlar qan töküb Xocalı soyqırımını törədiblər, başqasının ərazisinə təcavüz edib 7 rayonumuzu işğal ediblər, 30 mindən çox insanımızı öldürüblər, ölkəmizə 350 milyarddan çox ziyan vurublar. Belə bir ölkəyə yerini göstərmək lazımdır ki, problemin həlli nizama düşsün. Sanki qarşılarına bir məqsəd qoyublar ki, Ermənistanı qəzəbləndirməyən həll variantları ortaya qoyulsun. Bütün beynəlxalq hüquq normalara görə, Ermənistan işğaldan əl çəkməlidir. Bu kiçik xalq bir dəfə bizim torpaqlarımızda öz dövlətini yaradıb. İndi biz ikinci erməni dövlətinin yaranmasını seyr etməliyik? Burada anlanılması çox sadə bir vəziyyət mövcuddur. Ermənistan hücum edib ərazi işğal edibsə, elə BMT qanunlarına görə onları yerində oturtmağın mexanizmləri mövcuddur. BMT-nin nizamnaməsində göstərilir ki, işğala məruza qalan xalq ya tək, ya da kiminləsə birləşib, həmin işğalın nəticələrini aradan qaldırmaq hüququna malikdir. Düşünürəm ki, kifayət qədər asan mexanizmlər ola-ola, məsələnin həllini daha da mürəkkəbləşdirməyə ehtiyac düyülmür. Ermənistana elə BMT səviyyəsində sanksiyalar tətbiq etmək olar ki, beynəlxalq normalara əməl edib, işğaldan əl çəksin. Sabiq həmsədrin irəli sürdüyü təklifi Azərbaycan üçün məqbul saymıram. Orada olan həll variantlarını Ermənistana qəbul etdirmək üçün ona təzyiqləri artırmaq lazımdır. Onda münaqişənin həllində irəliləyişin şahidi olarıq. Minsk Qrupunun fəaliyyəti qaneedici deyilsə, həmin formatın yenilənməsi nəzərdən keçirilə bilər. Prosesə təkan verə biləcək addımlar ətrafında müzakirə olmalıdır, bizi geri sala biləcək fikirlər ətrafında yox”.
BMT TŞ-nin 27-28 ildir kağız üzərində qalan və erməni işğalçı qüvvələrinin torpaqlarımızdan qeyd-şərtsiz çıxmasını tələb edən qətnamələrinin icrasına nail ola bilmirsə, Dağlıq Qarabağın həmin qurumun protektoratına verilməsi kimi təkliflər çox gülünc səslənir.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
