“Klassik musiqi səssiz deyil-sadəcə onu eşidən azdır”
Qloballaşan dünyada musiqi zövqləri dəyişir, sürət, sadəlik və ritm axtarışı sənətin müxtəlif növlərinə təsir edir. Bu dəyişikliklər arasında klassik musiqi çox zaman “darıxdırıcı”, “çətin başa düşülən” və ya “köhnəlmiş” kimi qiymətləndirilir. Lakin bu, həqiqətən belədir? Klassik musiqi, həqiqətən, bugünkü insanın ruhuna toxuna bilmir? Bəlkə də sadəcə onu təqdim etməyin forması dəyişməlidir?
Bu sualları cavablandırmaq üçün çağdaş Azərbaycan bəstəkarı, elektroakustik janrda da uğurlar qazanan, bir çox yerli və beynəlxalq layihələrin iştirakçısı olan Nigar Süleyman ilə söhbətləşdik. O, klassik musiqini sadəcə keçmişin yadigarı deyil, gələcəyin dili hesab edir.
Nigar Süleyman 1999-cu ildə Bakıda anadan olub. Bülbül adına ixtisaslaşdırılmış musiqi məktəbinin, daha sonra Bakı Musiqi Akademiyasının bəstəkarlıq ixtisasının məzunudur. Onun əsərləri Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrindən tutmuş Estoniyada və Rusiyada keçirilən festivallarda səslənmiş, müxtəlif beynəlxalq mükafatlara layiq görülmüşdür. Eyni zamanda, o, səs mühəndisliyi və elektroakustik musiqi sahəsində də özünü sınamış, klassik musiqiyə çağdaş nəfəs gətirməyə çalışır.
Onunla müasir dövrdə klassik musiqinin taleyi, gənc musiqiçilərin çağırışları və Azərbaycan musiqi mühitində baş verən yeni dalğalar haqqında danışdıq.
“Gənc bəstəkarlar var, amma onları görən yoxdur”
- Azərbaycanda yeni klassik musiqi bəstələrinin adını eşitmək demək olar ki, mümkün olmur. Sizcə, bu janr niyə bu qədər görünməz qalıb? Dinləyiciyə maraqsızdır, yoxsa bu musiqi kifayət qədər tanıdılmır və dəstəklənmir?
- Mən ikinci fikirlə razıyam. Əslində bu sahədə proseslər gedir, gənc bəstəkarlar yeni əsərlər yazırlar. Sadəcə, bu işlər yetərincə tanıdılmır. Bu, həm də institutların, qurumların problemidir. Mədəniyyət Nazirliyi, Bəstəkarlar İttifaqı daha çox keçmiş bəstəkarlara həsr olunmuş konsertlər təşkil edir. Halbuki mən ətrafımda – dostlarım, yaşıdlarım, hətta məndən kiçik və böyük bəstəkarlar arasında daim axtarışda olan, yaradıcı proseslə məşğul olan insanları görürəm.
Amma piar işi getmir. Tanıtım yoxdur. Sosial mediada biz özümüz etməsək, heç kim etməz. Afişalar elə yerlərdə olur ki, heç kim görmür. Marketinq məsələsi bizdə böyük boşluqdur. Bu düşüncə də bir az sovet dövründən qalır – "kim gələcək ki?" – deyə düşünürlər. Amma bu, artıq belə deyil. İndi insanların diqqətini cəlb etmək çətindir və bunun üzərində ciddi işləmək lazımdır.
- Yəni deyirsiniz ki, indiki dövrdə klassik bəstəkarlar öz yolunu özü tapmalıdır?
-Bəli, dövlət qurumlarının dəstəyi yetərli deyil. Mən özüm çalışıram ki, sosial mediada bu sahədə baş verənləri paylaşım. Hətta dostlarımın tədbirlərini də öz səhifəmdə yayıram ki, daha çox insan xəbər tutsun, konsertlərə gəlsin. Bu sahədə bir-birimizə arxa olmaq məcburiyyətindəyik.
"Musiqi təhsili var, amma balanssızdır”
- Bəs musiqi təhsili bu janrı yetərincə dəstəkləyirmi?
- Məncə, baza olaraq təhsil güclüdür. Məsələn, mən Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində çox yaxşı müəllimlərdən dərs almışam. Sonra Bakı Musiqi Akademiyasını bitirmişəm, daha sonra Erasmus proqramı ilə Estoniyada – Musiqi və Teatr Akademiyasında təhsil almışam. Yaxşı müəllimlərdən dərs almışam və çox şey öyrənmişəm.
Amma bəzi sistematik problemlər var. Məsələn, musiqiçiyə lazım olmayan fənlərin keçirilməsi və ya pullu təhsil məsələsi. Məncə, incəsənət sahəsində təhsil ödənişli olmamalıdır. Əgər bir insan yalnız pul verə bildiyi üçün qəbul olunursa, bu doğru yanaşma deyil. Qəbul prosesində daha seçici olmaq lazımdır.
- Bu dediyiniz qabiliyyət imtahanları ilə də bağlıdır?
-Tamamilə. Məsələn, bir ixtisas üzrə 70-80 nəfər yox, 30-40 nəfər seçilsə, daha dayanıqlı, istedadlı və çalışqan kadrlar yetişər. Bu halda həmin məzunların çoxu musiqi sahəsində qalacaq. Hazırda isə yüz nəfər məzun olur, bir il sonra onların 70%-i bu sahədən uzaqlaşır. Təhsil müəssisəsinin missiyası yaxşı musiqiçi yetişdirməkdirsə, bu da yaxşı musiqiçi qəbul etməklə başlamalıdır.
- Bu gün musiqidə kommersiya amili ön plandadır. Trend, baxış sayı, monetizasiya... Belə bir ortamda klassik musiqi yazmaq sizə nə qədər mümkündür? Hər hansı təzyiqləri hiss edirsinizmi?
- Ən böyük təzyiq özüm-özümə etdiyim təzyiqdir. Düzdür, bəzi hallarda kommersiya musiqisi ilə məşğul olan insanlar klassikaya bir az yuxarıdan baxırlar. Onlar bu sahəni daha çox "kostyumlu adamların işi" kimi görürlər. Amma mən iki cür düşünürəm. Birincisi, hər musiqinin öz auditoriyası var. İkincisi, bu sahədə qalmaq istəyirsənsə, öz dəyərindən əmin olmalısan. O zaman bu təzyiqlər səni sarsıtmaz.
“Klassika darıxdırıcı deyil, təqdimatı monoton olub”
-Bəzən klassik musiqi haqqında “köhnəlib, darıxdırıcıdır” fikirləri səslənir. Bu stereotipi necə qırmaq olar?
– Təqdim etmə forması dəyişməlidir. Xaricdə bəstəkarlar sosial şəbəkələrdə əvvəlcə bəstənin hekayəsini danışır, vizualla dəstəkləyir, sonra musiqini təqdim edirlər. Bu, izləyicini cəlb edir. Klassik musiqi artıq yalnız filarmoniyada oturub Beethoveni dinləmək deyil. Mən özüm də çalışıram ki, yeni yollar tapım – soundtrack yazıram, vizual layihələr hazırlayıram, hekayə ilə musiqini birləşdirirəm.
“İzləyici azdırsa, bu o demək deyil ki, sən dəyərsizsən”
– Bu sahədə yeni başlayanlara nə məsləhət verərdiniz?
– Öz yolunuzdan dönməyin. Hətta bu sahədə olanlara da deyirəm ki, çatdırma tərzinizi dəyişin. Artıq sadəcə musiqi ifa etmək yetmir – onu təqdim etmək, vizuallaşdırmaq, paylaşmaq lazımdır. Həvəsdən düşməyin. Baxın, Hans Zimmer dünyanın ən məşhur soundtrack bəstəkarıdır, amma özü deyir ki, not bilmir. Əsas olan istedaddır, hissdir, yaradıcılıqdır. İzləyici sayı az ola bilər, amma bu sizin dəyərinizi azaltmır.
“Yeni dalğa artıq başlayıb – sadəcə xəbəri olan azdır”
– Azərbaycanda yeni klassik musiqi dövrü başlaya bilərmi? Nə və kimlər dəyişməlidir?
– Mən deyərdim ki, bu dövr artıq başlayıb. Sadəcə biz hələ bunun fərqində deyilik. Məsələn, hər il keçirilən Baku Contemporary Music Days festivalı var. Burada ənənəvi klassikadan fərqli, eksperimental və çağdaş musiqilər səslənir. Hər ilin may ayında keçirilir və mən də hər il iştirak edirəm. Üzeyir Hacıbəyli festivalı, Xarıbülbül festivalı, Kirxanın, Filarmoniyanın tədbirləri, Candlelight konsertləri, universitet tədbirləri – bütün bunlar əslində bir dalğanın başlanğıcıdır. Sadəcə izləyici hələ də bu tədbirlərə tam bələd deyil.
Soundtrack musiqisi də klassikanın bir növüdür. Bu gün insanlar filmlər vasitəsilə bu musiqini qəbul edir. Məsələn, “Tynda Music” adlı orkestr Qazaxıstandandır, amma Avropada konsert verir, bizə də gəlir. Bu musiqi dili sadələşdirilmiş, dövrə uyğunlaşdırılmış klassikadır. Və bu, gələcəyin bir istiqamətidir.
Səssiz dalğanın səsi
Nigar Süleymanın dediklərindən aydın olur ki, klassik musiqi nə keçmişdə ilişib qalıb, nə də sadəcə elit kütləyə xitab edir. Onun fikrincə, təqdimat formaları dəyişərsə, musiqi daha çox insana çata, daha geniş auditoriya qazana bilər. Klassik musiqi nə qədər dərin, bəzən mürəkkəb olsa da, əgər doğru şəkildə danışılarsa, hər kəsin hisslərinə toxuna bilər.
Azərbaycanda bu istiqamətdə baş verən yeniliklər – festivallar, təhsil ocaqlarındakı təşəbbüslər və gənc bəstəkarların fəallığı – göstərir ki, yeni klassik musiqi dalğası artıq formalaşır. Bəlkə də bu dalğa səssiz gəlir, lakin diqqətlə qulaq asanlar üçün kifayət qədər güclü və ilhamvericidir. Musiqi görünməz deyil. Sadəcə görünməyə qoyulmur. Və onu görünən etmək isə bizim – dinləyicilərin, jurnalistlərin, menecerlərin və əlbəttə ki, bəstəkarların öz əlindədir.
Sevinc BAĞIROVA
Bakı Dövlət Universiteti Jurnalistika fakültəsinin 4-cü kurs tələbəsi
