Trans-Əfqan dəmiryolu layihəsinin taleyi sual altına düşdü...
Natiq Cəfərli: "Transəfqan dəmir yolunun Azərbaycan üzərindən keçən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri ilə əlaqə yaratması və bu vasitə ilə Avropaya çıxıs əldə etmək ehtimalı böyükdür"
Özbəkistan, Əfqanıstan və Pakistan Trans-Əfqan dəmir yolu ilə bağlı saziş imzalayıb.
Kabildə “Özbəkistan-Əfqanıstan-Pakistan” Trans-Əfqan Dəmir Yolunun texniki-iqtisadi əsaslandırmasının hazırlanmasına dair üçtərəfli çərçivə sazişi imzalanıb. Özbəkistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri bildirib ki, yol bütün Avrasiya üçün strateji əhəmiyyətə malikdir.
Sənədi üç ölkənin xarici işlər nazirlərinin iştirakı ilə Özbəkistanın nəqliyyat naziri, Əfqanıstanın ictimai işlər naziri və Pakistanın dəmir yolları naziri imzalayıb.
2021-ci ilin fevralında Özbəkistan, Əfqanıstan və Pakistan Daşkənddə Məzari-Şərif-Kabil-Pişəvər dəmir yolunun tikintisi üçün yol xəritəsi imzalayıb. Layihənin may ayında hazırlanması, yolun tikintisinə isə 2021-ci ilin sentyabrında başlanması nəzərdə tutulurdu. Lakin Əfqanıstanda hakimiyyət dəyişikliyi layihəni ləngitdi. Buna baxmayaraq, dekabr ayında Əfqanıstanın müvəqqəti hökuməti layihəyə qoşuldu . 2022-ci il iyulun 18-də Trans-Əfqan Dəmir Yolunun marşrutunun müəyyən edilməsi və layihənin texniki-iqtisadi əsaslandırılması üçün bu ölkənin ərazisində ekspedisiya işlərinə başlanılıb.
Özbəkistanın "Boshtransloyiha" İnstitutu yolun tikintisini 4,6 milyard dollar, Pakistan isə 8,2 milyard dollar qiymətləndirib. Medianın məlumatına görə, layihə 4,8 milyard dollar ilə 6 milyard dollar arasında qiymətləndirilir. Layihə tranzit potensialı ildə 20 milyon tona qədər olan 573 km-lik avtomobil yolunun tikintisini də nəzərdə tutur. Yeni nəqliyyat dəhlizi Avropa İttifaqı, Rusiya, Özbəkistan, Əfqanıstan, Pakistan, Hindistan və daha sonra Cənub-Şərqi Asiya dövlətlərini birləşdirməlidir.
Trans-Əfqan dəmir yolunun tikintisinə 2025-ci ildə başlanılması planlaşdırılır.
Özbəkistanın xarici işlər naziri Bəxtiyor Saidov Kabildə Əfqanıstan və Pakistan ilə Trans-Əfqan dəmir yolu layihəsinin texniki-iqtisadi əsaslandırmasının hazırlanmasına dair üçtərəfli çərçivə sazişi imzalayıb.
İnfrastruktur layihəsi üç ölkəni birləşdirəcək və regional ticarət-iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirəcəyi gözlənilir.
“Bu dəhliz ticarəti yaxşılaşdıracaq, Əfqanıstanın iqtisadi dirçəlişini dəstəkləyəcək və cənub limanları vasitəsilə dünya bazarlarına yeni marşrutlar açacaq”, - Səidov bildirib.
Trans-Əfqan Dəmir Yolu Mərkəzi və Cənubi Asiyanın nəqliyyat inteqrasiyası üçün əsas layihə kimi qiymətləndirilir. Onun həyata keçirilməsi yüklərin çatdırılma müddətlərini və logistika xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Bu layihənin reallaşması Özbəkistan və regionun digər ölkələri üçün Pakistan limanlarına çıxış açır. Özbəkistan əvvəllər Əfqanıstanda dəmir yolu layihələrinə, o cümlədən Xairtan-Məzari-Şərif xəttinə sərmayə qoyub ki, bu da Daşkəndin regionun nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına uzunmüddətli marağı olduğunu nümayiş etdirir.
2021-ci ildə Rusiya üzərindən Avropaya çıxışı da nəzərdə tutulan bu layihə indi işləyə biləcəkmi? Rusiya ilə Avropanın əlaqəsi yoxdur axı. Digər tərəfdən, bu layihə Azərbaycan üzərindən keçən nəqliyyat dəhlizlərinə alternativ yarada bilərmi?
Düzdür, bu layihə zamanında Şərqdən Qərbə uzanan şimal dəhlizinə qoşulmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. Lakin 2022-ci ildə başlayan Rusiya-Ukrayna muharibəsi layihənin şimal dəhlizi ilə Avropaya çıxış imkanını sıradan çıxardı.
Baki-xeber.com-a sözügedən layihənin aktuallaşmasından danışan iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli bildirdi ki, Trans-Əfqan dəmir yolu ilə bağlı müzakirələr uzun müddətdir davam edir: "Burada əsas məqsəd bu dəmir yolları vasitəsi ilə Orta və Mərkəzi Asiya ölkələrinin Hind okeanına çıxış əldə etməsidir. Bu, dünyada çox populyar olan çoxşaxəli lagistik modellərdən biridir. Trans-Əfqan dəhlizi Azərbaycan üzərindən keçən nəqliyyat dəhlizlərinin heç biri ilə rəqabət və ya alternativ yaratmır. Əksinə, gələcəkdə Trans-Əfqan dəhlizinin Azərbaycan üzərindən kecən Şimal-Cənub və Orta dəhluz layihələrinə inteqrasiya etmək ehtimalı var. Yəni Trans-Əfqan dəmir yolunun Azərbaycan üzərindən keçən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri ilə əlaqə yaratması və bu vasitə ilə Avropaya çıxıs əldə etmək ehtimalı böyükdür. Təbii ki, bu iki dəhluz bir-biri ilə rəqabət deyil, əməkdaslıq fürsətləri əldə edə bilər.
Akif NƏSİRLİ
