.jpg)
Azərbaycanda uşaq ədəbiyyatının tarixi qədim olsa da, amma onun yüksəliş dövrü, kütləviliyinin təmin olunması, az qala hər uşağa çatması, qabaqcıl ədəbiyyata çevirilməsi hadisəsi Sovet dövründə yaşandı.
O dövrdə Xanımana Əlibəyli, Xalidə Hasilova, Əli Səmədli, Məstan Günər, İlyas Tapdıq, Zahid Xəlil, Hikmət Ziya, Güney Azərbaycandan Səməd Behrəngi, onların hamısından da əvvəl Süleyman Sani Axundov, Abdulla Şaiq, Abbas Səhhət, Mirzə Ələkbər Sabir (bəzi şeirləri) və başqa şairlər, yazıçılar uşaqlar üçün çox maraqlı əsərlər yazıblar. O şair və yazıçıların uşaq ədəbiyyatı nümunələri də bütün Azərbaycanı dolaşırdı, hər ünvana, hər kitab mağazasına, hər kitabxanaya çatırdı, uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı məktəblərdə xüsusi təbliğat aparılırdı.
Bu gün Azərbaycanda uşaq ədəbiyyatının inkişafını görə bilmirik. Böyük ənənələrə sahib olmasına və istedadlı uşaq şairlərinin, yazıçılarının yazıb-yaratdığına baxmayaraq biz uşaq ədəbiyyatının varlığı haqda ürəkdən danışa bilmirik. Bu gün demək olar ki, çox adam uşaq ədəbiyyatının olmasına şübhə ilə yanaşır, heç bu sahədə yazıb-yaradanlar barədə də məlumatları yoxdur. Uşaq ədəbiyyatının inkişafı əsas götürülməli olduğu halda bizdə hələ bu sahə ilə ciddi maraqlanan yoxdur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin uşaq ədəbiyyatı sektoru olsa da, o da bu sahənin inkişafına təkan vermir. Ölkəmizdə ilk dəfə keçirilən Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatı Forumunda müasir uşaq ədəbiyyatının problemləri polemika mövzusuna çevirilib və çıxış edənlərdən bəziləri uşaq ədəbiyyatında hökm sürən problemlərin əsas günahkarı kimi Elm və Təhsil Nazirliyini, dərslikləri hazırlayanları qeyd ediblər.
Bu gün Azərbaycanda ciddi uşaq ədəbiyyatı nümayəndələri var. Zahid Xəlil, Rafiq Yusifoğlu, Sevinc Nuruqızı, Aygün Bünyadzadə, Qəşəm Nəcəfzadə, Gülzar nənə və başqaları uşaqlar üçün yazırlar. İnsafən, müair uşağın düşüncəsinə yaxın yazırlar, amma təəssüf ki, uşaqlar bu şair və yazıçılarının əsərlərini demək olar ki, kütləvi olaraq tanımırlar, oxumurlar... Belə demək olarsa, bu gün uşaq ədəbiyyatı özünün böhran dövrünü yaşayır, internet,mobil telefon, virtual oyunlar uşaqların marağını cəlb edir, kitab da, ədəbiyyat da unudulur.
Hazırda ədəbiyyatın ciddi problemi əsasən uşaq ədəbiyyatı ilə bağlıdır. Uşaq ədəbiyyatını böhrandan çıxarmaq üçün nə etmək lazımdır? Uşaqları mütaliəyə necə qaytara bilərik?
- Aygün Bünyadzadə: “Məncə, uşaqları telefonlardan ayırmaq üçün üsullar fikirləşmək lazımdır”
Tanınmış uşaq yazıçısı, Polşada təsis olunmuş və BMT tərəfindən təsdiq olunmuş “Uşaqlar qarşısında xidmətlər üçün ” Beynəlxalq Təbəssüm Ordeni laureatı Aygün Bünyadzadə “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında problemin ciddi olduğunu bidirdi. “Bu sahədə problem ciddidir. Bunun üçün, məncə, uşaqları telefonlardan ayırmaq üçün üsullar fikirləşmək lazımdır. Bir də, nələrsə düşünüb tapmaq lazımdır ki, yaxşı uşaq kitablarını satış qiymətləri aşağı endirilsin”-deyə A.Bünyadzadə vurğuladı.
- Sevinc Nuruqızı: “Uşaq yazıçılarının sayı barmaqla sayılacaq qədərdir”
Digər tnınmış uşaq yazıçısı Sevinc Nuruqızı isə həmkarından fərqli olaraq mövzu ətrafında geniş danışdı: “Uşaq ədəbiyyatı təkcə indi deyil, bütün dövrlərdə ədəbiyyatın ən zəif inkişaf edən sahəsi olub. Çünki uşaqlar üçün yazmaq çox çətindir. Bu səbəbdən də uşaq ədəbiyyatına az gəlirlər. Baxmayaraq ki, uşaq ədəbiyyatı çoxmilyonlu bir kütləni əhatə edir, amma bütün dövrlərdə uşaq ədəbiyyatı ilə məşğul olanların sayı çox az olub. Biz ədəbiyyat tarixinə baxsaq, görərik ki, onilliklərlərlə uşaq yazıçılarının sayı dördü-beşi aşmayıb. Elə bu gün də elədir, uşaq yazıçılarının sayı barmaqla sayılacaq qədərdir. Hətta uşaq yazıçılarının barmaqla sayılacaq qədər olduğunu Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatı Forumunda AMEA-nın Ədəbiyyat İnstitunun uşaq ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri Elnarə Akimova da qeyd etdi. Bu təkcə uşaqlar üçün yaxşı yazanlara aid deyil, ümumiyyətlə, uşaqlar üçün yazanlar çox deyil, yaxşı yazanlar isə həddən artıq azdır. Məsələn, hazırda Azərbaycan ədəbiyyatında mənim zövqümü oxşayan yazıçı üç-dörd nəfərdir. Onların yazısını uşaqlar üçün qənaətbəxş hesab edirəm. Yəni uşaq ədəbiyyatı nümunəsi uşağın adı, uşağın başına gələn əhvalatların təsviri ilə yazılanlar deyil. Uşaq ədəbiyyatı nümunəsi uşaq ədəbiyyatının qarşıya qoyduğu məqsədlərə, vurmaq istədiyi hədəflərə uyğun olmalıdır. Uşaq ədəbiyyatı təmsilçisi uşaq kimi düşünən, qəlbən uşaq olan, uşağı başa düşən, anlayan, müasir uşağın nə istədiyini, nəyi oxuya biləcəyini, onu nə maraqlandıracağını anlayan və bu mövzularda yazan yazıçıdır. Onu da qeyd edim ki, uşaqlar üçün yazmaq olduqca çətindir. Çünki uşaqlar bu gün çox sürətlə müasirliyə doğru gedirlər və yazar əgər onlarla ayaqlaşmırsa, yazıları geri qalacaq, yazıları zövqü oxşamayacaq. Onun yazıları müasirliklə ayaqlaşmayacaq və təbii ki, uşaqlar tərəfindən oxumayacaq. Uşaq oxumur demək olmaz. Oxuyan uşaqlarımız var . Hər bir zamanda belə olub”.
S. Nuruqızının sözlərinə görə, 30 il bundan əvvəl də bütün uşaqlar mütaliə ilə məşğul olmurdu, onda da oxuyanlar və oxumayanlar vardı. S. Nuruqızı deyir ki, indi də mütaliə edən uşaqlar var. O, hesab edir ki, uşaqda mütaliə vərdişini əsasən valideyn yaratmalıdır, o uşağını buna sövq etməlidir. O qeyd etdi ki, valideynlər iki yerə bölünür-uşaqları mütaliəyə cəlb edən və etməyən. Kiçik yaşlı uşaqların ədəbiyyatı özləri seçmədiyini, bunu onlara valideynlərinin aldığını deyən S Nuruqızı hesab edir ki, seçim düzgün olmalıdır. "Kitab bazarında ən müxtəlif yazarların kitabı var. İndi uşaq ədəbiyyatındakı boşluqdan istifadə edib müxtəlif işbazlar özlərini ora yamaq etmək istəyirlər. Pulu çox, istedadı az olanlar bir kitaba gözəl şəkillər çəkdirə, onu nəfis şəkildə çap etdirə bilər və sair amma kitabın içindəki yazılar uşaq ədəbiyyatına tam yad ola bilər. Ona görə valideyn, müəllim, böyüklər uşaq ədəbiyyatı seçimində diqqətli olmalıdır. Oxumaq istəyən uşaq üçün də ədəbiyyat qıtlığı var, uşaq ədəbiyyat tapmır. Çünki uşaq ədəbiyyatı sahəsində yaxşı yazanların sayı azdır. Bu yaxşı yazanların da kitabları çox az tirajla çap olunur və gedib uşaqların çoxuna çatmır. Təsəvvür edin, çoxmilyonlu uşaq ədəbiyyatı oxucusu auditoriyasına tutaq ki, mənim kitablarım min, min beş yüz, iki min tirajla təqdim edilir. Hazırda uşaqlar üçün uşaq ədəbiyyatını təqdim edən yeganə yer kitabxanadır. Uşaq ədəbiyyatı artıq uşağın şəxsi kitabxanasının ədəbiyyatı olmaqdan çıxıb”-deyə S.Nuruqızı qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
