Bəzi Azərbaycan bankirləri xaricdə müəmmalı danışıqlara başlayıblar
.jpg?v=1520254601)
Bankları xarici borclanmanı artırmağa məcbur edən nədir?Azərbaycan bankları maliyyə ehtiyaclarını qarşılamaq üçün, əvvəlki kimi, müxtəlif xarici maliyyə institutlarından vəsait cəlbini davam etdirir. Ümumiyyətlə, xaricdən kredit cəlbi banklarımızın əsas maliyyə mənbələrindən biri hesab edilir. Lakin o da faktdır ki, xaricdən kredit cəlbi banklara heç də ucuz başa gəlmir və üstəlik, banklar bunu adətən vasitəçilərin köməyi ilə edir.
Nəticədə cəlb olunan vəsait daha baha başa gəlir və bu da özünü sonda əhaliyə verilən kreditlərin faizlərinin yüksək olmasında göstərir.
Əslində, Azərbaycanda kommersiya banklarının əhaliyə verdiyi kreditlərin böyük əksəriyyətini mərkəzləşmiş yox, xaricdən alınmış kreditlər təşkil edir. Səbəbi də ondan ibarətdir ki, xaricdən təklif olunan kreditin faiz dərəcəsi nisbətən ucuz başa gəlir. Bundan başqa, özəl bankların kapitallarının iştirakında xarici investorlar da olur. Bu da banklara xaricdən vəsait cəlbi üçün stimul verir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, banklar əvvəlki qaydada xaricdən kredit cəlbini artırır. Belə bir vaxtda "Global Capital" portalı yazır ki, manatın devalvasiyasından sonra bir sıra Azərbaycan bankları xarici banklardan daha çox borc almağa çalışır. Məlumatın mənbəyi kimi bankirlər göstərilir. Qeyd olunur ki, hazırda bir neçə Azərbaycan bankı xaricdən borc almaq üçün daha iri kreditorlarla danışıqlar aparır. Belə banklardan biri Azərbaycan Beynəlxalq Bankıdır. "Global Capital" bildirir ki, bank ötən il beynəlxalq kreditorlardan bir illiyinə 160 milyon dollar kredit cəlb edib və bu müddət aprel ayında başa çatır. Banklararası sindikatlaşdırılmış kredit sövdələşməsində Azərbaycan Beynəlxalq Bankının tərəfdaşları "Alfa-bank", "CitiGroup", "Commerzbank", "ЖP Morgan" kimi iri banklar olub.
Xaricdən vəsait cəlbi isə adətən dollar və avro kimi valyutalarda olur. İndi bu pullarla vəsait cəlbi banklara baha başa gəlir. Xatırladaq ki, fevralın 21-də Azərbaycan Mərkəzi Bankı manatın kursunda kəskin dəyişiklik edərək milli valyutanı dollara nisbətdə təxminən 34 faiz ucuzlaşdırıb. Bu da aktivlərinin əsas hissəsi manat şəklində olan banklar üçün müəyyən problem yaradıb. Bu durumda bankların əlavə vəsait cəlbi onların borc öhdəliklərini artırır. Onsuz da bankların xarici borcu son illərdə xeyli artmışdı. Təkcə son bir ildə ölkədə fəaliyyət göstərən kommersiya banklarının məcmu xarici öhdəliklərinin həcmi 1 milyard manat və ya 28% artaraq ötən ilin sonuna 4,7 milyard manatı keçib. Son 10 ildə Azərbaycan kommersiya banklarının xarici borcunda kəskin fərq yaranıb. Belə ki, bankların xarici borcu 2005 ildə cəmi 158 milyon manat təşkil edirdi. İndi isə 4,7 milyard manatdan yuxarıdır. Ekspertlərə görə, xarici öhdəliklərin həcm və xüsusi çəkisi üzrə yüksək olması bank sistemi üçün müəyyən təhlükələr yaradır. Çünki bunlar yerli maliyyə sisteminin xarici maliyyələşmədən asılılığına gətirib çıxarır. Hazırda bankların xaricdən daha çox maliyyə almaq istəkləri isə bu asılılığı daha da artırır.
Onu da qeyd edək ki, müəyyən xarici maliyyə institutları Azərbaycanda bank sektoruna daxil olmağa çalışır. Xarici investorların özlərinin də marağı var ki, kommersiya banklarının borclanması Mərkəzi Bankdan yox, birbaşa onlardan olsun. Bu onların birlikdə işləməsinə əsas verən amildir. Amma bunun mənfi tərəfləri də var. Məsələn, xaricdən borclandığı müddətdə bankların aktivləri dünyada böhran yarandıqda təhlükə altına düşür. Xatırladaq ki, son dünya iqtisadi böhranı zamanı xarici maliyyələşmə səviyyəsi yüksək olan bir sıra ölkələrin maliyyə sistemlərində ciddi böhran yaşanıb, likvidlik problemləri müşahidə olunub, hətta milli valyutaları məcburi devalvasiya edilib. Hazırda yerli bankların xarici öhdəliklərinin artması dünya iqtisadiyyatında baş verənlər fonunda ciddi təhlükə mənbəyinə çevrilir.
Hesab olunur ki, banklar daha çox daxili mənbələr hesabına maliyyələşməlidir. Xatırladaq ki, kommersiya bankları özlərinin maliyyə ehtiyatlarının toplanmasında mənbə kimi Mərkəzi Bankdan alınan kreditlər, əhalidən toplanan depozitlər, bank fəaliyyətindən əldə olunan vəsait və həmçinin, xarici borclanmadan istifadə edirlər. İndiki vəziyyətdə Mərkəzi Bankın banklara daha çox kredit ayırması zəruri sayılır. Bu, kredit faizlərinin aşağı düşməsində də mühüm rol oynamaq iqtidarındadır. Xatırladaq ki, Azərbaycanda faiz dərəcələrinin yüksək olması bank sektorunun ən ciddi problemlərindən biridir. Mərkəzi Bank dəfələrlə bankların kredit faizlərinin aşağı salınacağı ilə bağlı açıqlama versə də, bu baş tutmayıb. Ekspertlər bunu bankların cəlb etdiyi kredit resurslarının bahalı, eləcə də iqtisadiyyatda mənfəət normasının yüksək olması ilə əlaqələndirir. Faiz dərəcələrinin yüksək olması və kommersiya banklarının real sektoru maliyyələşdirməkdə maraqlı olmaması isə dəfələrlə yüksək səviyyədə də əsas iradlardan biri kimi tutulub. Ən vacib məqamlardan biri isə bank sektorunda depozitlərlə kredit faizi arasında böyük fərqin olmasıdır. Hazırda 12%-lik depozit sığortalıdır. Amma kommersiya banklarının təklif etdiyi kredit faizləri bu göstəricidən təxminən 3 dəfə artıqdır.
Bu ondan xəbər verir ki, sığorta faiz dərəcələrinin aşağı salınması kommersiya banklarının faiz dərəcələrinin aşağı salınmasına gətirib çıxara bilməyib. Bank sektorunda rəqabətin zəif olması, sektorların zəif liberallaşdırılması praktik olaraq bu gün kredit faizlərinə təsir göstərən əsas faktorlardan biridir. Bütün bunlar fonunda Mərkəzi Bankın artıq proseslərə daha fəal müdaxiləsi zəruri sayılır.
.jpg%3Fv%3D1520254601%22%2C%22iframe_v2%22%3Afalse%2C%22iframe_v3%22%3Afalse%2C%22t%22%3A0%2C%22cg%22%3A%7B%22isPrivate%22%3Atrue%2C%22browserName%22%3A%22Chromium%22%7D%7D%2C%22config%22%3A%7B%22page_url%22%3A%22https%3A%2F%2Fwww.baki-xeber.com%2Fiqtisadiyyat%2F17154.html%22%2C%22referrer%22%3A%22%22%2C%22user_id%22%3A%22c55d83a2-1a4f-4910-ae44-bf3f6552c03f%22%2C%22iframe_user_id%22%3Atrue%7D%7D&cb=0.18711518341046474){kind=spacer}