Cümə axşamı günü, 10 iyul 2025
     

Akademiya rəhbərliyindən ali məktəb dərsliklərinin səviyyəsi barədə kəskin irad...

Image

Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra orta və ali məktəb dərsliklərinin yenidən hazırlanması zərurəti meydana çıxdı. Bildiyimiz kimi, ali məktəblərdə tədris edilən dərsliklərin bir çoxu yenidən yazılmağa başladı. Xüsusən də humanitar və ictimai elmlər sahəsində müasir tələblərə uyğun ali məktəb dərslikləri meydana çıxmağa başladı. Lakin aparılan araşdırmalar, ayrı-ayrı alimlərin qənaətləri onu deməyə imkan verir ki, ali məktəb dərsliklərinin məzmun və keyfiyyəti heç də ürəkaçan deyil.

Son dövrlər “filankəs gözəl alimdir, onun yazdığı dərslik tədris edilməlidir” fikri ilə tez-tez rastlaşırıq, ancaq araşdıranda görürük ki, o alimin yazdığı dərsliyin heç bir effekti, əhəmiyyəti yoxur.

Ali məktəblərdə dərsliklərin səviyyəsinin qənaətbəxş olmadığını Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) vitse-prezidenti, Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin sədri, akademik  İsa Həbibbəyli də dilə gətirib. İ.Həbibbəyli qeyd edib ki, Azərbaycanda ali məktəb dərsliklərində problemlər var. Xüsusən təbiət elmləri, riyaziyyat sahəsində tərcümə edilmiş, köhnəlmiş ədəbiyyatlardan istifadə olunur. Onun sözlərinə görə, orta məktəb dərsliklərinin hazırlanması ilə bağlı mühüm nailiyyətlər əldə edilib: “Bu il ilk dəfə olaraq, 1-ci sinif şagirdləri üçün “Riyaziyyat” dərsliyi iki hissədən ibarət kitab formasında çap edilib. Bu, bizim dərsliklərin çəkisinin yüngülləşdirilməsi üçün apardığımız müzakirələrin konkret nəticəsidir. Amma ali məktəb dərsliklərində problemlər var”.

Ali məktəblərin bakalavriat səviyyəsi üçün müəyyən dərsliklər olsa da, magistratura səviyyəsi üzrə dərsliklərin hazırlanması prosesi çox ləng gedir” - deyə bildirən İ.Həbibbəyli, həmçinin, deyib ki, bəzən magistraturada bakalavriat səviyyəsi üçün olan dərsliklərdən istifadə edilir: “Magistratura üçün proqramlar bakalavriat səviyyəsi üzrə olan proqramlardan fərqlənmir, bu proqramlar bir-birindən xeyli fərqləndirilməlidir. Magistratura üçün dərsliklərin hazırlanması prioritet olmalıdır”.

  • “...Rusiya dərsliklərindən tərcümə olunur və hansısa müəlliflər plagiatlıq edərək...”

Məsələyə münasibət bildirən Gənc Alim, Aspirant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri, Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvü, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, illərdir Azərbaycanda ali məktəblərdə tədris edilən dərsliklərdə mövcud olan nöqsanlar gündəmə gətirilir və o özü də dəfələrlə bu barədə fikir bildirib. “Bəli, bu gün ali məktəb dərslikləri ilə bağlı çox ciddi problemlər var. Bütövlükdə, ali məktəblərdə tədris edilən dərsliklər kifayət qədər köhnəlib, eyni zamanda, proqramlarda çoxlu nöqsan var. Elə dərsliklər var ki, onlar, ümumiyyətlə, tədrisə yararlı deyil. Xüsusən də elmdə, təhsildə tərəqqinin geniş vüsət aldığı bir dövrdə, əlbəttə ki, köhnə dərsliklərdən istifadə etmək düzgün deyil. Hər dövrün öz çağırışı var. Söhbət ondan getmir ki, Sovet dövründə yazılmış dərsliklər keyfiyyətsiz idi. Əksinə, onlar o dövr üçün çox mükəmməl dərsliklər idi, lakin onlar indiki dövrün çağırışlarına cavab vermir. Əvvəla ona görə görə ki, zaman və zamanın çağırışları dəyişir. Bizim bugünkü əmək bazarı üçün hazırladığımız kadrlara, ali məktəblərin məzunlarına qoyulan tələb 5-10, 20 il bundan əvvəlki tələblərlə eyni deyil. Fikirləşirəm ki, bu istiqamətdə çox ciddi işlər görülməlidir. Dərsliklərin bir çoxu plagiatdır. Bunlar daha çox Rusiya dərsliklərindən tərcümə olunur və hansısa müəlliflər plagiatlıq edərək o dərslikləri öz adlarına nəşr etdirirlər. Bu çox ciddi faktlardır. Orta məktəb dərslikləri ilə bağlı məsələ hər zaman gündəmə gəlir. Çünki hər ailədə heç olmasa bir ali təhsilli adam olduğu üçün, bu dərsliklərdə olan nöqsanlar dilə gətirilir. Ancaq ali təhsil müəssisələrində istifadə olunan dərsliklərlə əlaqədar isə yalnız mütəxəssislər rəy bildirə bilirlər. Tutaq ki, hər hansı bir valideyn Texniki Universitetdə oxuyan övladının dərsliyinə baxarkən onsuz da orada olanları başa düşməyəcək, bu dərsliyin tələblərə cavab verib-vermədiyini bilməyəcək. Bu sahə çox vaxt diqqətdən kənarda qalır və elə də çox tənqid olunmur. Ancaq hesab edirəm ki, hər bir ali təhsil müəssisəsi tələbələrin çox mükəmməl dərsliklərlə təmin olunmasında maraqlı olmaldır. Bu baxımdan, fikrimcə, dərsliklərdəki nöqsanların məsuliyyəti ali təhsil müəssisələrinin üzərinə düşür. Bu işə bilavasitə cavabdeh olan ali məktəb rəhbərləridirlər. Ona görə ki, universitetlər hüquqi publik şəxs statusunda fəaliyyət göstərirlər, muxtariyyəti var, dərsliklərdə, eləcə də digər məsələlərdə müstəqildirlər. Eyni zamanda, tutaq ki, Təhsil Nazirliyi onların sərbəstliyinə mane ola bilmir, bir çox halda tövsiyə xarakterli fikirlər bildirir. Düşünürəm ki, ali məktəblərimizdə tədris edilən dərsliklərin keyfiyyətsiz olması bilavasitə ali məktəblərin özünün verdiyi təhsilin keyfiyyətinin aşağı olduğunu göstərir. Universitetlər arasında rəqabət çox olsa, onlar başa düşsələr ki, yetişdirdikləri mütəxəssislər sabah əmək bazarında yer tuta bilmir və ona müraciət az olacaq, əlbəttə, öz məsuliyyətlərini dərk edəcəklər. Bu halda universitetlər həm reytinqlərini qaldırmağa, həm peşəkar kadr hazırlığına diqqət yetirəcəklər. Kadr hazırlığı məsələsi birbaşa dərsliklərdən keçir”.

İ.Orucov hesab edir ki, Azərbaycan ali təhsil müəssisələrində çox ciddi qüsur və çatışmazlıqlar var. Onun sözlərinə görə, biz dünyanın ali təhsilinə inteqrasiyadan danışırıq, amma öz ali təhsilimiz nə qədər geridə qalır. O bildirdi ki, dünyanın nüfuzlu ali məktəbləri qədim tarixlərinə görə reytinq qazanmayıblar, onların tarixi qədim olduğu qədər buradakı alimlər də peşəkardır, dünyada qəbul edilən alimlərdir. “Bu ali məktəblərin dərsliklərində bizdəki kimi nöqsanlar olmur. Hesab edirəm ki, Azərbaycan universitetlərində tədris olunan dərsliklərin keyfiyyətsizliyinin, səviyəsinin aşağı olmasının məsuliyyəti ali məktəb rəhbərlərinin, aidiyyatı kafedraların üzərinə düşür. Ola bisin, rektor bütün kafedraların işinə nəzarəti həyata keçirə bilməz, amma kafedra müdirləri dərsliklərə birbaşa cavabdeh olmalıdırlar. Nösqanlı, keyfiyyətsiz dərsliyin tədris edilməsi tələbənin vaxtının boş yerə alınmasıdır. Bu səbəbdən, tələbənin mənimsədikləri sabah əmək bazarı üçün gərək olmur. Cəmiyyətdə haqlı bir fikir var ki, bizim ali təhsil müəssisələrinin verdiyi diplomlar insanların ali təhsil almaqları haqqında bir qəbzə çevrilib. Görün, cəmiyyətin bu ittihamı nə qədər sərtdir və əsassız da deyil. Dərsliklərlə bağlı çox ciddi işlər görülməlidir”.

İ.Orucov qeyd edir ki, ali məktəblərin çoxu ödənişli təhsil göstərir və tələbələrin ödənişindən çox ciddi vəsait əldə edirlər. Onun sözlərinə görə, bu vəsaitlərin səmərəli idarə olunması özü şübhəli görünür. Bu məqamın özünü dərsliklərin nəşrində daha çox göstərdiyini deyən İ.Orucov hesab edir ki, ali məktəblər plagiat, köhnə dərslikləri nəşr edib tələbələrə təqdim etmək əvəzinə, yeni məzmunlu dərsliklər yazmalıdırlar. Onun sözlərinə görə, ümumiyyətlə, ali məktəblərdə alternativ dərsliklər də yoxdur, bu da tələbələri çaş-baş salır. “Texniki elmlər sahəsində mövcud olan dərsliklərdə də ciddi nöqsanların olması faktdır. Bizm ali məktəblərin, ümumiyyətlə, təcrübə poliqonları yoxdur. Bu da olduqca vacibdir. Ali məktəblərin texnoparkları olmalıdır. Çünki tələbə yalnız nəzəri biliklərlə kifayətlənməməlidir, eyni zamanda, ali təhsil müəssisələri təkcə nəzəri biliklər verməklə işini bitmiş saymamalı, əslində, elmlə təcrübəni bir araya gətirməlidirlər. Tələbə təhsil aldığı müddətdə, eyni zamanda, həmin müəssisələrdə təcrübə qazanmalıdır. Vaxtilə Azərbaycanda çoxlu böyük zavod, istehsalat müəssisələri vardı və tələbələrin əksəriyyəti burada istehsalat təcrübəsi keçirdi. Amma indi bu təcrübə müəssisələri yoxdur” - deyə İ.Orucov vurğuladı.

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

11.07.2025 / 00:03
"Azərbaycan və Ermənistanın sülh istəyini dəstəkləyirik" - ABŞ Departamenti

10.07.2025 / 22:34
Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi zamanı əsirlikdə və girovluqda dəhşətli işgəncələrə məruz qalmış şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

10.07.2025 / 22:05
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə işgüzar səfərindən görüntülər paylaşıldı - VİDEO

10.07.2025 / 21:29
Prezident İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başa çatdı - FOTO

10.07.2025 / 21:24
Tramp bacarmadı - Qərblə Rusiyanın qarşıdurması daha da şiddətlənir...

10.07.2025 / 21:10
Bakı-İrəvan sazişi barədə ABŞ-dan dalbadal sual doğuran açıqlamalar gəlir...

10.07.2025 / 20:56
Ya Öcalan PKK ilə oynayır, ya da PKK Öcalanı oynadır - 11-də hər şey açılacaq...

10.07.2025 / 20:41
"İşıqçı Karapetyan Çarukyandan güclü fiqurdur” - Paşinyanın qarşısına fiqur tapıb çıxara bilmirlər...

10.07.2025 / 20:27
Prezident Əliyevlə Paşinyan razılığa gəldi - dövlət komissiyalarına tapşırıqlar verildi...

10.07.2025 / 20:11
“Dirilik” məcmuəsinin transliterasiya edilmiş toplusunun təqdimat mərasimi keçirilib

10.07.2025 / 20:03
"Mənim yanıma hazırlığa gəlməsən, attestat qiymətini kəsəcəyəm" - müəllimlər qisasa başlayıb...

10.07.2025 / 19:43
Makron səfirliyimizə basqın etmiş quldurun cəzasını ağırlaşdırdı - Bakıya jest?..

10.07.2025 / 19:26
Tramp Azərbaycanla bağlı məktubda dediyi kimi etdi - artım var...

10.07.2025 / 19:10
Fikir və söz azadlığına tam təminat Azərbaycanda inkişafın mühüm amilinə çevrilib...

10.07.2025 / 18:55
Antinarkotik tədbirlərinin gücləndirilməsi və reabilitasiya mərkəzlərinin fəaliyyəti DİN-in Kollegiyasında geniş müzakirə olundu

10.07.2025 / 18:48
Trampın “cəfəng danışan Putinə” kiçik sürprizi nədir?..

10.07.2025 / 18:45
ABŞ Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı təklif verib - rəsmi təsdiqləndi...

10.07.2025 / 18:33
Tramp hökumətində “Ukrayna xaosu”, ya oyun? - Heqset Trampdan fərqli siyasət aparır...

10.07.2025 / 18:25
Azərbaycan-Qazaxıstan "Tərlan-2025” PUA təlimi başa çatdı - FOTO

10.07.2025 / 18:19
Xərçəng niyə bu sürətlə artır - Azərbaycanda bir ildə təxminən 4 min artım...

10.07.2025 / 18:11
Ermənistanda Karapetyanın Sirk binası da müsadirə olunur...

10.07.2025 / 18:06
Mehdi Sobhani Pezeşkianın Qarabağda atdığı imzanı pozdu - İran XİN-dən hərəkət yoxdur...

10.07.2025 / 18:04
Beynəlxalq səyyahlar Şuşa və Ağdama səfər ediblər... - YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 17:52
Ərəb Əmirlikləri ilə Azərbaycanın "yeni iqtisadi dövrü" başladı…

10.07.2025 / 17:39
Aİ-nin ardınca Britaniya da Azərbaycanın böyük layihəsinə qoşulur...

10.07.2025 / 17:26
Bütün əsas istiqamətlər üzrə cinayət faktları 19-40 faiz, bəzən dəfələrlə azalıb - Nazir rəqəmləri açıqladı...

10.07.2025 / 17:16
“Nar” AHK Azərbaycan tədbirində rəsmi telekommunikasiya tərəfdaşı kimi iştirak etdi - FOTO

10.07.2025 / 17:14
DTX əməliyyat keçirdi - azərbaycanlı "Vaqner"çilər həbs edildi

10.07.2025 / 17:07
Polşa Ukraynaya hərbi yardımların daşındığı hava limanını bağlamaqla hədələdi…

10.07.2025 / 16:52
103 kriminal qrup zərərsizləşdirilib - DİN açıqladı

10.07.2025 / 16:25
Əliyevlə Paşinyan Əbu-Dabidə konkret nələri razılaşa bildilər?...

10.07.2025 / 16:22
Əliyevlə Paşinyanın ikitərəfli formatla bağlı razılaşması danışıqlar tarixində ən unikal nəticələrdən biridir...

10.07.2025 / 16:19
BMU ilə Lanzhou Maliyyə və İqtisadiyyat Universiteti arasında memorandum imzalanıb

10.07.2025 / 16:12
İmaməddin Xəlilov beynəlxalq təlim-məşq toplanışının ən fəal kişi parataekvondoçusu seçilib

10.07.2025 / 16:10
Dünyanın məşhur səyahətçisi Xankəndidən Avropa və Kanadaya məktublar göndərib

10.07.2025 / 15:51
Əbədiyyət dünyasının parlaq ulduzu – şəhid Əkrəm Abdullayev...

10.07.2025 / 15:31
Əbu-Dabi görüşü sülh müqaviləsi üçün mühüm hazırlıq oldu

10.07.2025 / 15:20
Prezident Əliyevlə Paşinyan ikitərəfli formatda dialoqu davam etdirmək barədə razılığa gəldi

10.07.2025 / 15:17
"Rusiya Azərbaycanla Ermənistan arasında birbaşa dialoqu alqışlayır" - Peskov

10.07.2025 / 15:05
“İki sahil” keçdiyi şərəfli yolla müstəqilliyimizin bərpasının 34 illik tarixinə bələdçilik edir

10.07.2025 / 14:18
Əbu-Dabidə Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüşün nəticələri açıqlandı

10.07.2025 / 14:05
Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüş başa çatdı - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 14:02
"Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım hələ də itkindir" - Xocalı soyqırımı zamanı yaralanmış şəxs

10.07.2025 / 14:01
Prezident Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş Assambleyasının 3-cü növbədənkənar sessiyasının iştirakçılarına müraciət ünvanladı

10.07.2025 / 13:54
"İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi məhkəmə qərarı ilə işinə bərpa olunub" - Nazir

10.07.2025 / 13:40
İlk dəfə Şuşadan poçt vasitəsilə Avropa və ABŞ-a məktub göndərildi

10.07.2025 / 13:31
Nəsimidə narkoşəbəkənin iki üzvü 21 kq narkotiklə saxlandı...

10.07.2025 / 13:10
Евгению Примакову! Между русской культурой и Азербайджаном не нужны посредники - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

10.07.2025 / 12:50
İtaliyada anomal istilərdən 500 nəfərin öldüyü iddia edildi...

10.07.2025 / 12:34
6 ayda 40 bağça direktoru işdən çıxarılıb, 100-dən çoxuna isə töhmət verildi

10.07.2025 / 12:17
Ermənistanda müxalif deputatın oğlu da saxlandı

10.07.2025 / 12:00
Hacıqabulda 55 yaşlı kişi cərəyan vurmasından öldü

10.07.2025 / 11:45
Keçmiş prezident yenidən həbsxanaya atıldı

10.07.2025 / 11:43
Baş prokuror Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək

10.07.2025 / 11:25
Azərbaycanda rus bölmələri bağlanmayacaq - nazir açıqladı

10.07.2025 / 11:12
Rusiya şirkətindən QƏRAR - Tehrana bütün reyslər ləğv edildi

10.07.2025 / 11:05
"Bu prosesin məqsədi müəllimləri işdən çıxarmaq deyil"- Emin Əmrullayev

10.07.2025 / 11:03
Ermənistanla gerçəkdən sülh mümkündürmü? - CANLI

10.07.2025 / 11:00
Bir gündə 13 kiloqramdan çox narkotik vasitə aşkarlanıb - polis

10.07.2025 / 10:44
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib

10.07.2025 / 10:28
Bazar günü 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək

10.07.2025 / 10:20
Azərbaycan və Çin dəmiryolları arasında mühüm razılaşma

10.07.2025 / 10:16
İsveçdə qalmaqal - nazir qohumuna görə təzyiq altındadır

10.07.2025 / 10:10
“815” Çağrı Mərkəzinə 70 mindən çox zəng daxil olub

10.07.2025 / 10:05
Beynəlxalq səyyahlar Füzuliyə gəliblər

10.07.2025 / 10:02
Ağdərə sakini mal-qara otararkən minaya düşüb - BİRGƏ MƏLUMAT

10.07.2025 / 09:43
Bu gün Naxçıvanın bəzi ərazilərində içməli su olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

10.07.2025 / 09:28
Hər il dünyada 12 milyon qız uşağı erkən evliliyə məcbur edilir - BMT həyəcan təbili çalır..

10.07.2025 / 09:18
“Sabah” bu gün Sloveniya klubuna qarşı meydana çıxır

10.07.2025 / 09:12
Ərdoğan Burhanettin Duranı yeni vəzifəyə təyin edib

10.07.2025 / 09:02
15 ölkədən olan səyyahların Qarabağ və Şərqi Zəngəzura səfəri başlayıb

10.07.2025 / 08:40
Azərbaycana dəvə əti nə üçün idxal olunur?

10.07.2025 / 00:18
Rusiya Azərbaycandan iki şirkətin süd məhsullarının idxalına qadağa qoydu

09.07.2025 / 23:23
Prezident İlham Əliyev Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyana xatirə hədiyyəsi təqdim edib

09.07.2025 / 21:11
Rusiya narahatdır - İranın zənginləşmiş uran qalıqları ABŞ-ın əlinə düşə bilər...

09.07.2025 / 20:54
Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni proseslərə start verilir

09.07.2025 / 20:39
Tramp Ukraynaya hərbi yardımı tam bərpa etdi - bunu yeni siyasi oyun sayanlar da var...

09.07.2025 / 20:25
Trampın yeni qərarı dolların kursunu dəyişdi, manata da təsir ehtimalları var…

09.07.2025 / 20:11
Xəzər dənizinə yeni güclü oyunçu gəlir - Azərbaycan prosesə qəti dəstək verir...

09.07.2025 / 19:54
Tramp Qəzzada sülh yaratdı ki, Nobel mükafatına təqdim olunur?

09.07.2025 / 19:39
Paşinyan Qərblə razılaşıb - ölkədə müxalifət qalmayacaq...

Fikir və söz azadlığına tam təminat Azərbaycanda inkişafın mühüm amilinə çevrilib...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910