Bazar ertəsi günü, 14 iyul 2025
     

İqlim dəyişikliyinin Azərbaycana mənfi təsirləri artır - hesabat...

Image

İqlim dəyişikliyinin mənfi fəsadları artmaqda bəşəriyyəti ciddi təhdid altına almaqda davam edir. Bu fonda alimlər bildiriblər ki, bəşəriyyətin qlobal temperatur artımını 1,5 dərəcə Selsidə saxlamaq üçün cəmi iki ili qalıb. Bu həddi aşmaq fəlakətli nəticələrə gətirib çıxaracaq.

Bu qənaət 17 ölkədən 60-dan çox alim qrupu tərəfindən tərtib edilmiş və “Earth System Science Data” jurnalında dərc olunmuş “Qlobal iqlim dəyişiklikləri göstəriciləri” adlı üçüncü illik hesabatda yer alıb.

Tədqiqat iqlim sisteminin necə dəyişdiyi və insan fəaliyyətlərinin ona necə təsir etdiyi barədə ən son məlumatları təqdim etmək üçün İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel tərəfindən hesabata verilən əsas iqlim göstəricilərinə illik yeniləmələr təqdim edir. Təhlildə qalan karbon büdcəsi qeyd olunur, yəni, qlobal istiləşmə həddi 1,5 dərəcə Selsidə qaçılmaz olana qədər atmosferə nə qədər karbon qazı buraxıla bilər. 2020-ci ildə İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel qalan karbon büdcəsini təxminən 500 qiqaton karbon qazı olaraq qiymətləndirib. 2023-cü ilin əvvəlində bu rəqəm iki dəfə azalıb və 2024-cü ilə qədər 200 qiqaton oldu ki, bu da hazırkı səviyyələrdə beş illik emissiyaya bərabərdir. Bununla belə, 1,5 dərəcə Selsi hədəfi üçün qalan karbon büdcəsinin yeni hesablamaları 130 qiqaton karbon təşkil edir ki, bu da cari karbon qazı emissiyaları səviyyəsində cəmi üç il ərzində tükənəcək. Həmçinin 1,6 və ya 1,7 dərəcə Selsi fonunda büdcəni cəmi doqquz il ərzində aşmaq olar. Lids Universitetinin Pristli İqlim Gələcəyi Mərkəzinin direktoru və tədqiqatın müəllifi Pirs Forster məsələ ilə bağlı qeyd edib: “Üçüncü illik qlobal iqlim dəyişikliyi göstəriciləri sübut edir ki, istiləşmənin həm səviyyəsi, həm də tempi misilsizdir. Rekord istixana qazları emissiyaları getdikcə daha çoxumuzun iqlim dəyişikliyinə təsirlərin təhlükəli səviyyələrini yaşadığımız anlamına gəlir”. “Grentem” İnstitutunun tədqiqat üzrə direktoru və London İmperial Kollecinin Ətraf Mühit Siyasəti Mərkəzinin iqlim elmi və siyasəti professoru Coeri Roqelə görə, 1,5 dərəcə Selsi həddində qalma pəncərəsi sürətlə bağlanır: “Qlobal istiləşmə artıq dünyada milyardlarla insanın həyatına təsir edir. İstiləşmədə hər kiçik artım vacibdir, çünki bu, daha tez-tez və intensiv ekstremal hava hadisələrinə gətirib çıxarır”. Dünya Bankı və Qlobal Fəlakət Riskinin Azaldılması Fondunun "”Dözülməz: Avropa və Mərkəzi Asiya şəhərləri daha isti gələcəkdə necə yaşaya və inkişaf edə bilər” adlı birgə hesabatında isə qeyd olunur ki,

Avropa və Mərkəzi Asiya şəhərləri davamlı şəkildə temperatur artımı ilə üzləşir və bu artım yaxın onilliklərdə istilərlə bağlı ölüm hallarının üç dəfə artmasına və 2050-ci ilə qədər regionun illik ÜDM-nin 2,5 % azalmasına səbəb ola bilər. Sənədə əsasən, əhalinin 70 %-dən çoxunun yaşadığı regionun ən böyük şəhərlərində isti günlərin sayı əsrin ortalarına qədər üç dəfədən çox arta bilər. Cənubi Avropa və Türkiyə xüsusilə həssas olacaq - bəzi şəhərlərdə isti hava şəraiti hər il 40-70 gün daha çox davam edə bilər: “Ekstremal isti hava şəraiti nəqliyyatın işində maneələr törədir, enerji sistemlərində yüklənmələrə səbəb olur, quraqlıq və yanğınları gücləndirir. Eyni zamanda, havanın keyfiyyətini pisləşdirir, xüsusilə tikinti, nəqliyyat və turizm kimi sahələrdə istehsal həcmlərini və əmək qabiliyyətini azaldır”. Bankın Avropa və Mərkəzi Asiya üzrə regional direktoru Sameh Vahba qeyd edib ki, istilik dalğaları şəhərləri yaşamaq üçün daha az əlverişli edir. Belə hava şəraiti xüsusilə yaşlı insanlar, uşaqlar və yoxsul əhali təbəqələri üçün çətinlik yaradır.

Dünya Bankı itki riskini azaltmaq üçün artıq bu gün uyğunlaşma tədbirlərinin tətbiq edilməsini tövsiyə edir. Bunlara erkən xəbərdarlıq sistemləri, həssas rayonlarda sərinləmə mərkəzləri, istiyə davamlı tikinti materialları və iqlimyönümlü şəhərsalma planlaması daxildir. Hesabata əsasən, ən həssas ölkə Azərbaycan olub: ölkədə istiləşmə səbəbindən bütün iş saatlarının 0,38 %-i itirilib. Ölkənin şəhərlərində sektorlar üzrə itkilər - tikintidə - 0,76 %, sənayedə - 0,36 %, xidmət sektorunda - 0,8 % təşkil edib. Dünya Bankının 2030-cu il üçün proqnozu daha narahatedicidir: Azərbaycanda xidmət sahəsində iş saatlarının 1 %-i, sənayedə 3 %-dən çoxu, tikintidə isə kölgə şəraitində belə 7 %-ə qədəri itirilə bilər. qeyd edək ki, iqlim dəyişikliyi və onun yaratdığı fəsadlardan dünya ölkələrinin əksəriyyəti müxtəlif formalarda əziyyət çəkir. Belə fəsadlardan biri də səhralaşma riskidir. Azərbaycanda kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların sahəsində son dörd ildə cüzi azalma qeydə alınıb. Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumata görə, 2020-ci ildə 4 milyon 780,1 min hektar olan bu torpaq sahələri 2023-cü ildə 4 milyon 779,6 min hektara enib. Əkin sahələri 2022-ci ildə 2 milyon 52,8 min hektar ilə maksimum həddə çatsa da, 2023-cü ildə bu rəqəm 2 milyon 37,4 min hektara düşüb. Otlaq sahələrində də oxşar tendensiya müşahidə olunub – 2020-ci ildə 2 milyon 314,2 min hektar olan otlaq sahələri 2023-cü ildə 2 milyon 305,5 min hektara qədər azalıb. Səhralaşma və quraqlıq artıq ekoloji deyil, həm də sosial-iqtisadi problemə çevrilir. Bu, Azərbaycandan da yan keçmir. Bu fonda iqlim məsələsinə daha çox diqqət olunması zəruri hesab olunur. Belə bir vaxtda Flinders Universitetindən mütəxəssisləri iqlim dəyişikliyinin insan sağlamlığına yeni bir təhlükə yaradacağı barədə xəbərdarlıq edirlər. “Nature Communications” jurnalında dərc olunan tədqiqatda bildirilib ki, qlobal istiləşmə nəticəsində artan ətraf mühit temperaturları obstruktiv yuxu apnesi hallarını daha da ağırlaşdıracaq. “Qlobal istiləşmə obstruktiv yuxu apnesinin yükünü artıra bilər” adlı araşdırma obstruktiv yuxu apnesinin şiddətində temperaturla bağlı artım müşahidə edir və yaxın 75 ildə bu vəziyyətin sosial və iqtisadi yükünün əksər ölkələrdə ikiqat artacağını proqnozlaşdırır.

Tədqiqatın baş müəllifi, doktor Bastian Leşa qeyd edir ki, araşdırma ətraf mühit temperaturunun yuxu zamanı tənəffüs pozuntularına necə təsir etdiyini ilk dəfə elmi əsaslarla ortaya qoyur: “Ətraf mühit faktorlarının sağlamlığa təsirini başa düşmək baxımından bu nəticələr olduqca əhəmiyyətlidir. Araşdırma göstərir ki, temperaturun yüksəlməsi yuxuda obstruktiv yuxu apnesi keçirmə ehtimalını 45 faiz artırır”.

Ramil QULİYEV



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

14.07.2025 / 17:22
Suraxanıda oğurluq edənlər saxlandı...

14.07.2025 / 17:14
Mətbuat Şurası Aydın Quliyevi 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi - FOTO

14.07.2025 / 17:02
Mətbuat Şurası “Sputnik Azərbaycan”la bağlı durumu müzakirə etdi - Kartavıxın və Belousovun həbslərinin jurnalist fəaliyyətləri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur...

14.07.2025 / 16:46
Zelenski təsdiqlədi - Ukraynanın yeni baş naziri o olacaq...

14.07.2025 / 16:31
İstilik təchizatı haqqında Qanun təsdiqləndi

14.07.2025 / 16:29
Azərbaycanda Axar-Baxar və İlisu milli parkları yaradılır - SƏRƏNCAM

14.07.2025 / 16:28
Trend-in informasiya dəstəyi ilə UNESCO-da İçərişəhərin Dünya İrs Siyahısına daxil edilməsinin 25 illiyi qeyd edilib – Sahil Kərimli

14.07.2025 / 16:23
Putinin müdafiə naziri ilə bağlı şok xəbər - sevgilisini 100 milyonluq nəhəng hərbi təyyarə ilə gözəllik salonuna apardı…

14.07.2025 / 15:57
Görkəmli filosof Ziyəddin Göyüşov haqqında düşünçələrim...

14.07.2025 / 15:56
Trampdan Rusiyaya qarşı sərt qərar - Ukraynaya Moskvanı vura biləcək raketlər göndərilir…

14.07.2025 / 15:25
"Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin ən tez zamanda imzalanacağına ümid edirik" - Ursula fon der Lyayen

14.07.2025 / 14:48
Müstəqil və qüdrətli Azərbaycan dövlətinin təməlinin qoyulduğu tarix

14.07.2025 / 14:44
2024-də ali məktəblərə qəbuldə ən aşağı və ən yüksək nəticə göstərən rayonlar - Şahbuz, İsmayıllı və Naftalan...

14.07.2025 / 14:30
Xocalının Təzəbinə kəndinə ilk köç - 28 ailə...

14.07.2025 / 14:23
Bakıda evlərdən 11 min manata yaxın pul oğurlandı - saxlananlar var...

14.07.2025 / 14:17
"Gitara ifaçısı olduğumu biləndən sonra dırnaqlarımı çıxardılar, barmaqlarımı sındırdılar" - Xocalı soyqırımı zamanı həyat yoldaşı öldürülmüş, özü girov götürülmüş zərərçəkən

14.07.2025 / 13:52
DİM sədri 5 il ərzində bəzi ixtisasların ləğv olunacağını açıqladı...

14.07.2025 / 13:47
Külli miqdarda narkotiki ölkə ərazisinə keçirməyə cəhd edən şəxs sərhəddə saxlandı...

14.07.2025 / 13:33
Ali məktəblər subbakalavrların qəbulundan imtina edir - səbəbini Məleykə Abbaszadə açıqladı

14.07.2025 / 13:19
"Ali təhsil müəssisələri attestatla qəbul imkanına etiraz ediblər" - DİM rəhbəri

14.07.2025 / 13:16
Putinin Ermənistan planı - Paşinyanın qarşısına Karapetyanı çıxarır

14.07.2025 / 13:07
Кто победит в этой схватке - Азербайджан или Россия? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

14.07.2025 / 12:57
"Proseslərə özümün belə müdaxilə etməyim qeyri-mümkündür" - Məleykə Abbaszadə

14.07.2025 / 12:46
“Media haqqında” Qanuna təklif edilən dəyişikliklər təsdiqləndi

14.07.2025 / 12:37
Şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik - yaşayış yeri və vətəndaşlıq məlumatları olacaq...

14.07.2025 / 12:22
“Xüsusi icra məmurları haqqında” yeni qanun qüvvəyə mindi

14.07.2025 / 12:17
Azərbaycanın daha bir uğuru: Nizami Tibb Mərkəzi də HIMSS beynəlxalq akkreditasiya sertifikatı əldə etdi

14.07.2025 / 12:08
Gəncədə keçirilən art-terapiya kursu uşaqların sosial inkişafına dəstək olur

14.07.2025 / 12:02
Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin olduğu yer üzrə qeydiyyata alınması xidməti “mygov”da təmin olunub

14.07.2025 / 11:50
Vüqar Rəhimzadə: Ümummilli Liderin 1969-cu ildə birinci dəfə hakimiyyətə gəlişi Azərbaycanın qurtuluş tarixinin başlanğıcıdır

14.07.2025 / 11:46
Rusiyadan miqrantlara "sürpriz" - rüsumlar artırılır...

14.07.2025 / 11:12
Milli Məclis iclas keçirir - mühüm məsələlər müzakirəyə çıxarılıb

14.07.2025 / 11:05
Yoahim Löv Özbəkistan yolçusudur...

14.07.2025 / 11:03
Azərbaycan düşmənləri mat vəziyyətinə saldı! - FOTO

14.07.2025 / 11:00
Bu iki rayonda qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

14.07.2025 / 10:35
Tramp xüsusi elçisini Ukraynaya yollayıb

14.07.2025 / 10:29
Bu il 6 mindən artıq istifadəçi hakerlərin qurbanına çevrilib

14.07.2025 / 10:21
Suriyada yerli tayfalar bir-birini qırırlar - 37 nəfər ölüb...

14.07.2025 / 10:18
"Çelsi" bu çempionluqdan 114 milyon avro qazandı

14.07.2025 / 10:12
"Benfika" ukraynalı qapıçını satışa çıxardı

14.07.2025 / 10:06
Tramp Ukraynaya silah göndərir - amma pulunu Avropa ödəyəcək...

14.07.2025 / 10:00
Paşinyan Brüsselə yollanıb

14.07.2025 / 09:30
Sabunçuda ölümlə nəticələnən yol qəzası olub

14.07.2025 / 09:21
Azərbaycanda kibercinayətkar həbs edilib - DTX-dan mühüm əməliyyat

14.07.2025 / 09:18
Türkiyənin bu məşhur serialı məhkəməlik oldu

14.07.2025 / 09:12
"Çelsi"dən PSJ-yə futbol dərsi!

14.07.2025 / 09:06
Tramp Böyük Britaniyaya dövlət səfərinə gedəcək - hazırlıq gedir

14.07.2025 / 09:00
Xocalının bu kəndlərinə ilk köç karvanı yola salınıb

14.07.2025 / 08:53
Kaledoniyanın paytaxtında "Azərbaycan abidəsi"...Necədir?

14.07.2025 / 08:51
Fransızlar ŞOKDA- həbsxanadan çantada gizlənib qaçdı...

14.07.2025 / 08:21
“Taxta bazarın”da yanğın olub

13.07.2025 / 20:53
Deputat Elnarə Akimova şəhid general Polad Həşimovun ailəsini ziyarət etdi

13.07.2025 / 19:01
Ukrayna kəşfiyyat polkovnikinə sui-qəsdin qisasını aldı – Kiyevdə azı iki FSB agenti öldürüldü…

13.07.2025 / 18:16
Makron Fransanı çökdürdü, ölkə borc içində batır - pensiya və bütün yardımlar dondurulur…

13.07.2025 / 17:10
Tramp Kiyevə silah göndərmək üçün Rusiyanın ABŞ-dakı 5 milyardını müsadirə edə bilər…

13.07.2025 / 17:07
Tanınmış aktrisa Rəsmiyyə Nurməmmədovanın 60 illiyi səhnədə qeyd olunub

13.07.2025 / 16:50
"Azərbaycanla Ermənistan arasında keçirilən sülh danışıqlarını diqqətlə izləyirik" - Ərdoğan

13.07.2025 / 16:43
"Azərbaycan-Suriya əlaqələri ölkəmizin Yaxın Şərq siyasətində mühüm istiqamətdir" - Vüqar Rəhimzadə

13.07.2025 / 15:54
İran prezidentinin İsrailin 16 iyun hücumunda yaralandığı ortaya çıxdı…

13.07.2025 / 15:19
Yeni Kaledoniyada müstəqillik tərəfdarları və əleyhdarları arasında tarixi razılaşma əldə olundu

13.07.2025 / 14:56
Sinir ağrıları və efir enerjisi ilə müalicə

13.07.2025 / 14:37
"Azərbaycan Avrasiya üçün strateji əlaqələndirici rola malikdir" - Elnur Məmmədov

13.07.2025 / 13:50
Gülzar Namazovanın "Vətən müharibəsi ensklopediyası" adlı kitabının təqdimatı keçirildi - FOTO/VİDEO

13.07.2025 / 13:22
İstirahət zonalarında polisin fasiləsiz xidməti davam etdirilir

13.07.2025 / 11:37
Prezident İlham Əliyev Monteneqronun Prezidentini təbrik edib

13.07.2025 / 10:52
Polis Beyləqanda əməliyyat keçirdi - 9 nəfər saxlandı

12.07.2025 / 21:17
Vüqar Rəhimzadə: “Gəmiqaya və Göygöl Tarixi-Mədəni və Təbii Kompleksi” Azərbaycanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi irs nümunəsidir

12.07.2025 / 21:09
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri arasında telefon danışığı olub...

12.07.2025 / 21:03
Azərbaycanın iki naziri adından saxta xəbər yayıldı - MEDİA Agentliyi xəbərdarlıq etdi...

12.07.2025 / 20:28
Putini Ukraynada dayandıra bilməyən Tramp hərəkətə keçdi – öncə silah yardımı, ardınca... "yaxında nəsə baş verəcək”...

12.07.2025 / 20:03
Rusiyanın yeganə təyyarədaşıyan gəmisini doğrayıb "metallom" edəcəklər

12.07.2025 / 19:20
Ailə sədaqətini və qonşuluq münasibətlərini insan canavardan öyrənməlidir

12.07.2025 / 17:10
Yaxın zamanlarda Azərbaycan qazının Türkiyə ərazisindən Suriyaya ixracına başlanacaq...

12.07.2025 / 16:21
"Suriya Azərbaycanla bir sıra sahələrdə əməkdaşlıqda maraqlıdır" - Əhməd Əl Şaraa

Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910