Cümə axşamı günü, 10 iyul 2025
     

İqlim dəyişikliyi gender uçurumu yaradır, dünyaya təhdid - Azərbaycan reallıqları...

Image

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün böyük, cəsarətli və sürətli fəaliyyət heç vaxt indiki qədər zəruri olmayıb. Ancaq bunun üçün dəyişikliklər beynəlxalq ictiaiyyətin bütün üzvləri tərəfindən nəzərə alınmalıdır. Effektiv nəticə üçün iqlim fəaliyyəti ədalətli olmalıdır və ədalətli olmaq üçün də iqlim fəaliyyətinə qadınlar da daxil olmalıdır. 

Xatırladaq ki, bu məsələ Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) da xüsusi diqqət mərkəzində yer almışdı.

Gender bərabərliyi iqlim böhranına qarşı səmərəli mübarizə üçün mühüm şərtdir

COP29-da aparılan müzakirələr bir daha təsdiq etdi ki,  qlobal istiləşmənin yaratdığı təhlükələr mövcud ayrı-seçkiliyi gücləndirir və həssas qruplara, xüsusən də qadınlara qeyri-mütənasib şəkildə təsir edir. Bu, gender fərqi indi həmişəkindən daha aktualdır. Dünya İqtisadi Forumunun "Qlobal Gender Fərqi Hesabatı 2021" adlı sənədi göstərir ki, COVID-19 pandemiyasının qadınlara kişilərə nisbətən daha çox təsir edib. Bu, həm də gender uçurumunu aradan qaldırmaq üçün mübarizəni 36 il geriyə qoyduğunu göstərir.

Eyni hal iqlim dəyişmələri fonunda da özünü göstərir. Bu səbəbdən iqlim dəyişikliyinin yaratdığı gender uçurumunun həlli dünya üçün prioritet olmalıdır. COP29-un əsas məqsədlərindən biri də məhz bu idi. Araşdırmalar göstərir ki, iqlim dəyişmələrinə qarşı səmərəli mübarizə aparmaq üçün gender bərabərliyi mütləq qorunmalıdır. Məsələ burasındadır ki, zərif cins iqlim dəyişikliyindən qeyri-mütənasib şəkildə təsirlənir. Xüsusən qadınlar öz dolanışıqları üçün yerli təbii ehtiyatlara əsaslanan dünya yoxsullarının əksəriyyətini təşkil edirlər. Bu, xüsusilə kənd yerlərində özünü qabarıq büruzə verir, burada qadınlar və qızlar ailələrini yemək, su və odunla təmin etmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Quraqlıq və qeyri-müntəzəm yağışlar zamanı kənd qadınları daha uzun saatlar işləyir, daha uzun məsafələr qət edir və ailələrini gəlir və resurslarla təmin etmək üçün daha çox vaxt sərf edirlər. İqlim dəyişikliyi mövcud münaqişələri, bərabərsizlikləri və zəiflikləri daha da gücləndirdiyinə görə, onlar gender əsaslı zorakılıq riski ilə üzləşə bilərlər. Ekstremal hava hadisələri baş verdikdə, qadınların və uşaqların ölmə ehtimalı kişilərə nisbətən 14 dəfə çox olur, buna əsasən məlumat əldə etmək, hərəkətlilik, qərar qəbuletmə imkanları və resursların məhdud olması səbəb olur. İqlim dəyişikliyi səbəbindən köçkün düşən hər 5 nəfərdən 4-nün qadın və qızlar olduğu təxmin edilir. Bundan əlavə, böyük təbii fəlakətlər cinsi və reproduktiv sağlamlıq da daxil olmaqla əsas xidmətləri poza bilər, qadın və qızlara mənfi təsirləri gücləndirə bilər. Dünyada qida istehsalında çalışanların da yarısını qadınlar təşkil edir . İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə ərzaq məhsullarının 80 faizini onlar istehsal edirlər. Bu səbəbdən qadınlar ətraf mühitin qorunmasında ön sıralarda olmalıdırlar. Bununla belə, qadınların torpaq hüququ və kreditdən tutmuş təhsil və texnologiyaya qədər bir sıra resurslara çıxışı daha azdır. Əgər qadınların kişilərlə eyni məhsuldar resurslara çıxışı olsaydı, təsərrüfat məhsuldarlığı 20-30 faiz artaraq əlavə 100-150 milyon insanı qidalandıra bilərdi. Bu, iqlim dəyişikliyinin əsas drayveri olan kənd təsərrüfatı sahələrini genişləndirmək üçün ağacların kəsilməsi ehtiyacını azaldardı. Xatırladaq ki, qlobal meşə itkisinin yarıdan çoxu meşələrin əkin sahəsinə çevrilməsi ilə bağlıdır.

Qadınlar iqtisadiyyatın bütün sektorlarında dəyişikliklərin təkanvericisi ola bilərlər

Araşdırmalar onu da üzə çıxarır ki, qadınlar kişilərdən ən azı iki yarım dəfə çox ödənişsiz ev işləri görürlər. İqlim fəlakətləri - daşqınlar, meşə yanğınları, quraqlıqlar və qasırğalar - bu, qadınların üzərinə əlavə yüklər qoyur. Qadınlar adətən evin və ailənin qayğısına qalmaq üçün əsas məsuliyyət daşıdıqlarından ox vaxt fəlakətlərə ilk reaksiya verən, uşaqları, qocaları, əlilləri və digərlərini xilas etdiklərindən yerli hakimiyyət orqanlarını və fövqəladə hallara müdaxilə edənləri ilk məlumatlandıran da onlardır.

Fəlakətdən sonra qadınlar adətən xəstələrə və yaralılara qulluq etmək, onların ailələrini dəstəkləmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Bununla belə, qadınlar təbii fəlakətlərdən qeyri-mütənasib şəkildə təsirlənsələr və bərpa səylərinə rəhbərlik etsələr də, onlar əsasən fəlakət riskinin azaldılması və davamlılığına yönəlmiş siyasət, strategiya və proqramların hazırlanmasından kənarda qalırlar. Qadınların qərarların qəbul edilməsində fəal iştirakının təmin edilməsi bərpa və yenidənqurma səyləri üçün çox vacibdir. Qadınların fəlakətlərə hazırlıq və bərpa işlərində potensial, bilik və bacarıqlarından tam istifadə etmək fəlakət risklərini müəyyən etməyə və ailələrin təhlükəsizliyini gücləndirməyə kömək edə bilər. Varlı cəmiyyətlərdə istehlakçıların satınalma qərarlarının 70-80 faizi daha "yaşıl həyat tərzi"nə keçidə rəhbərlik edən qadınlar tərəfindən verilir. Qadınların tullantıları təkrar emal etmək, onları minimuma endirmək, üzvi qida və eko-etiketli məhsullar almaq, ev təsərrüfatında su və enerjiyə qənaət etmək ehtimalı daha çoxdur. İstehlakçı davranışının və münasibətlərinin dəyişdirilməsinə rəhbərlik etməklə, qadınlar iqtisadiyyatın bütün sektorlarında dəyişikliklərin təkanvericisi ola bilərlər. Siyasi sahədə araşdırmalar qadın liderliyi ilə iqlim fəaliyyəti arasında aydın əlaqə olduğunu göstərir. Məsələn, araşdırmalar göstərdi ki, parlamentdə qadınların nisbəti daha çox olan ölkələr beynəlxalq ekoloji müqavilələri ratifikasiya etmək, qorunan torpaq sahələri yaratmaq və daha güclü iqlim siyasəti həyata keçirmək ehtimalı daha yüksəkdir. Biznesdə gender müxtəlifliyinə malik olan şirkətlər digərlərindən daha yaxşı ətraf mühit hesabatları və iqlim liderliyi təqdim etməyə və bərpa olunan elektrik enerjisi istehsalına, enerji səmərəliliyinə daha çox sərmayə qoymağa meyllidirlər. Qadınlar iqlim böhranının ön cəbhələrində olduqları halda qlobal istiləşmənin səbəblərini azaltmaq və onun yer üzündəki təsirlərinə uyğunlaşma yollarını tapmaqda kömək etmək ehtimalı artır. Gender bərabərliyi şəxsiyyətin digər aspektləri ilə birlikdə bütün dünyada insanların həyatını, imkanlarını və təcrübələrini formalaşdırır. Bu da iqlim böhranına qarşı həssaslığa təsir göstərir. Qadınlar bərpa olunan enerji sektoruna da artan töhfə verirlər: onlar hazırda günəş enerjisi sektorunda çalışan işçilərin 40%-ni təşkil edir ki, bu da neft-qaz sektorundan (22%) xeyli çoxdur.

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur. 



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

11.07.2025 / 00:03
"Azərbaycan və Ermənistanın sülh istəyini dəstəkləyirik" - ABŞ Departamenti

10.07.2025 / 22:34
Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi zamanı əsirlikdə və girovluqda dəhşətli işgəncələrə məruz qalmış şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

10.07.2025 / 22:05
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə işgüzar səfərindən görüntülər paylaşıldı - VİDEO

10.07.2025 / 21:29
Prezident İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başa çatdı - FOTO

10.07.2025 / 21:24
Tramp bacarmadı - Qərblə Rusiyanın qarşıdurması daha da şiddətlənir...

10.07.2025 / 21:10
Bakı-İrəvan sazişi barədə ABŞ-dan dalbadal sual doğuran açıqlamalar gəlir...

10.07.2025 / 20:56
Ya Öcalan PKK ilə oynayır, ya da PKK Öcalanı oynadır - 11-də hər şey açılacaq...

10.07.2025 / 20:41
"İşıqçı Karapetyan Çarukyandan güclü fiqurdur” - Paşinyanın qarşısına fiqur tapıb çıxara bilmirlər...

10.07.2025 / 20:27
Prezident Əliyevlə Paşinyan razılığa gəldi - dövlət komissiyalarına tapşırıqlar verildi...

10.07.2025 / 20:11
“Dirilik” məcmuəsinin transliterasiya edilmiş toplusunun təqdimat mərasimi keçirilib

10.07.2025 / 20:03
"Mənim yanıma hazırlığa gəlməsən, attestat qiymətini kəsəcəyəm" - müəllimlər qisasa başlayıb...

10.07.2025 / 19:43
Makron səfirliyimizə basqın etmiş quldurun cəzasını ağırlaşdırdı - Bakıya jest?..

10.07.2025 / 19:26
Tramp Azərbaycanla bağlı məktubda dediyi kimi etdi - artım var...

10.07.2025 / 19:10
Fikir və söz azadlığına tam təminat Azərbaycanda inkişafın mühüm amilinə çevrilib...

10.07.2025 / 18:55
Antinarkotik tədbirlərinin gücləndirilməsi və reabilitasiya mərkəzlərinin fəaliyyəti DİN-in Kollegiyasında geniş müzakirə olundu

10.07.2025 / 18:48
Trampın “cəfəng danışan Putinə” kiçik sürprizi nədir?..

10.07.2025 / 18:45
ABŞ Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı təklif verib - rəsmi təsdiqləndi...

10.07.2025 / 18:33
Tramp hökumətində “Ukrayna xaosu”, ya oyun? - Heqset Trampdan fərqli siyasət aparır...

10.07.2025 / 18:25
Azərbaycan-Qazaxıstan "Tərlan-2025” PUA təlimi başa çatdı - FOTO

10.07.2025 / 18:19
Xərçəng niyə bu sürətlə artır - Azərbaycanda bir ildə təxminən 4 min artım...

10.07.2025 / 18:11
Ermənistanda Karapetyanın Sirk binası da müsadirə olunur...

10.07.2025 / 18:06
Mehdi Sobhani Pezeşkianın Qarabağda atdığı imzanı pozdu - İran XİN-dən hərəkət yoxdur...

10.07.2025 / 18:04
Beynəlxalq səyyahlar Şuşa və Ağdama səfər ediblər... - YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 17:52
Ərəb Əmirlikləri ilə Azərbaycanın "yeni iqtisadi dövrü" başladı…

10.07.2025 / 17:39
Aİ-nin ardınca Britaniya da Azərbaycanın böyük layihəsinə qoşulur...

10.07.2025 / 17:26
Bütün əsas istiqamətlər üzrə cinayət faktları 19-40 faiz, bəzən dəfələrlə azalıb - Nazir rəqəmləri açıqladı...

10.07.2025 / 17:16
“Nar” AHK Azərbaycan tədbirində rəsmi telekommunikasiya tərəfdaşı kimi iştirak etdi - FOTO

10.07.2025 / 17:14
DTX əməliyyat keçirdi - azərbaycanlı "Vaqner"çilər həbs edildi

10.07.2025 / 17:07
Polşa Ukraynaya hərbi yardımların daşındığı hava limanını bağlamaqla hədələdi…

10.07.2025 / 16:52
103 kriminal qrup zərərsizləşdirilib - DİN açıqladı

10.07.2025 / 16:25
Əliyevlə Paşinyan Əbu-Dabidə konkret nələri razılaşa bildilər?...

10.07.2025 / 16:22
Əliyevlə Paşinyanın ikitərəfli formatla bağlı razılaşması danışıqlar tarixində ən unikal nəticələrdən biridir...

10.07.2025 / 16:19
BMU ilə Lanzhou Maliyyə və İqtisadiyyat Universiteti arasında memorandum imzalanıb

10.07.2025 / 16:12
İmaməddin Xəlilov beynəlxalq təlim-məşq toplanışının ən fəal kişi parataekvondoçusu seçilib

10.07.2025 / 16:10
Dünyanın məşhur səyahətçisi Xankəndidən Avropa və Kanadaya məktublar göndərib

10.07.2025 / 15:51
Əbədiyyət dünyasının parlaq ulduzu – şəhid Əkrəm Abdullayev...

10.07.2025 / 15:31
Əbu-Dabi görüşü sülh müqaviləsi üçün mühüm hazırlıq oldu

10.07.2025 / 15:20
Prezident Əliyevlə Paşinyan ikitərəfli formatda dialoqu davam etdirmək barədə razılığa gəldi

10.07.2025 / 15:17
"Rusiya Azərbaycanla Ermənistan arasında birbaşa dialoqu alqışlayır" - Peskov

10.07.2025 / 15:05
“İki sahil” keçdiyi şərəfli yolla müstəqilliyimizin bərpasının 34 illik tarixinə bələdçilik edir

10.07.2025 / 14:18
Əbu-Dabidə Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüşün nəticələri açıqlandı

10.07.2025 / 14:05
Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüş başa çatdı - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 14:02
"Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım hələ də itkindir" - Xocalı soyqırımı zamanı yaralanmış şəxs

10.07.2025 / 14:01
Prezident Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş Assambleyasının 3-cü növbədənkənar sessiyasının iştirakçılarına müraciət ünvanladı

10.07.2025 / 13:54
"İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi məhkəmə qərarı ilə işinə bərpa olunub" - Nazir

10.07.2025 / 13:40
İlk dəfə Şuşadan poçt vasitəsilə Avropa və ABŞ-a məktub göndərildi

10.07.2025 / 13:31
Nəsimidə narkoşəbəkənin iki üzvü 21 kq narkotiklə saxlandı...

10.07.2025 / 13:10
Евгению Примакову! Между русской культурой и Азербайджаном не нужны посредники - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

10.07.2025 / 12:50
İtaliyada anomal istilərdən 500 nəfərin öldüyü iddia edildi...

10.07.2025 / 12:34
6 ayda 40 bağça direktoru işdən çıxarılıb, 100-dən çoxuna isə töhmət verildi

10.07.2025 / 12:17
Ermənistanda müxalif deputatın oğlu da saxlandı

10.07.2025 / 12:00
Hacıqabulda 55 yaşlı kişi cərəyan vurmasından öldü

10.07.2025 / 11:45
Keçmiş prezident yenidən həbsxanaya atıldı

10.07.2025 / 11:43
Baş prokuror Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək

10.07.2025 / 11:25
Azərbaycanda rus bölmələri bağlanmayacaq - nazir açıqladı

10.07.2025 / 11:12
Rusiya şirkətindən QƏRAR - Tehrana bütün reyslər ləğv edildi

10.07.2025 / 11:05
"Bu prosesin məqsədi müəllimləri işdən çıxarmaq deyil"- Emin Əmrullayev

10.07.2025 / 11:03
Ermənistanla gerçəkdən sülh mümkündürmü? - CANLI

10.07.2025 / 11:00
Bir gündə 13 kiloqramdan çox narkotik vasitə aşkarlanıb - polis

10.07.2025 / 10:44
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib

10.07.2025 / 10:28
Bazar günü 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək

10.07.2025 / 10:20
Azərbaycan və Çin dəmiryolları arasında mühüm razılaşma

10.07.2025 / 10:16
İsveçdə qalmaqal - nazir qohumuna görə təzyiq altındadır

10.07.2025 / 10:10
“815” Çağrı Mərkəzinə 70 mindən çox zəng daxil olub

10.07.2025 / 10:05
Beynəlxalq səyyahlar Füzuliyə gəliblər

10.07.2025 / 10:02
Ağdərə sakini mal-qara otararkən minaya düşüb - BİRGƏ MƏLUMAT

10.07.2025 / 09:43
Bu gün Naxçıvanın bəzi ərazilərində içməli su olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

10.07.2025 / 09:28
Hər il dünyada 12 milyon qız uşağı erkən evliliyə məcbur edilir - BMT həyəcan təbili çalır..

10.07.2025 / 09:18
“Sabah” bu gün Sloveniya klubuna qarşı meydana çıxır

10.07.2025 / 09:12
Ərdoğan Burhanettin Duranı yeni vəzifəyə təyin edib

10.07.2025 / 09:02
15 ölkədən olan səyyahların Qarabağ və Şərqi Zəngəzura səfəri başlayıb

10.07.2025 / 08:40
Azərbaycana dəvə əti nə üçün idxal olunur?

10.07.2025 / 00:18
Rusiya Azərbaycandan iki şirkətin süd məhsullarının idxalına qadağa qoydu

09.07.2025 / 23:23
Prezident İlham Əliyev Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyana xatirə hədiyyəsi təqdim edib

09.07.2025 / 21:11
Rusiya narahatdır - İranın zənginləşmiş uran qalıqları ABŞ-ın əlinə düşə bilər...

09.07.2025 / 20:54
Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni proseslərə start verilir

09.07.2025 / 20:39
Tramp Ukraynaya hərbi yardımı tam bərpa etdi - bunu yeni siyasi oyun sayanlar da var...

09.07.2025 / 20:25
Trampın yeni qərarı dolların kursunu dəyişdi, manata da təsir ehtimalları var…

09.07.2025 / 20:11
Xəzər dənizinə yeni güclü oyunçu gəlir - Azərbaycan prosesə qəti dəstək verir...

09.07.2025 / 19:54
Tramp Qəzzada sülh yaratdı ki, Nobel mükafatına təqdim olunur?

09.07.2025 / 19:39
Paşinyan Qərblə razılaşıb - ölkədə müxalifət qalmayacaq...

Fikir və söz azadlığına tam təminat Azərbaycanda inkişafın mühüm amilinə çevrilib...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910