Cümə günü, 20 iyun 2025
     

İqlim dəyişikliyi gender uçurumu yaradır, dünyaya təhdid - Azərbaycan reallıqları...

Image

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün böyük, cəsarətli və sürətli fəaliyyət heç vaxt indiki qədər zəruri olmayıb. Ancaq bunun üçün dəyişikliklər beynəlxalq ictiaiyyətin bütün üzvləri tərəfindən nəzərə alınmalıdır. Effektiv nəticə üçün iqlim fəaliyyəti ədalətli olmalıdır və ədalətli olmaq üçün də iqlim fəaliyyətinə qadınlar da daxil olmalıdır. 

Xatırladaq ki, bu məsələ Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) da xüsusi diqqət mərkəzində yer almışdı.

Gender bərabərliyi iqlim böhranına qarşı səmərəli mübarizə üçün mühüm şərtdir

COP29-da aparılan müzakirələr bir daha təsdiq etdi ki,  qlobal istiləşmənin yaratdığı təhlükələr mövcud ayrı-seçkiliyi gücləndirir və həssas qruplara, xüsusən də qadınlara qeyri-mütənasib şəkildə təsir edir. Bu, gender fərqi indi həmişəkindən daha aktualdır. Dünya İqtisadi Forumunun "Qlobal Gender Fərqi Hesabatı 2021" adlı sənədi göstərir ki, COVID-19 pandemiyasının qadınlara kişilərə nisbətən daha çox təsir edib. Bu, həm də gender uçurumunu aradan qaldırmaq üçün mübarizəni 36 il geriyə qoyduğunu göstərir.

Eyni hal iqlim dəyişmələri fonunda da özünü göstərir. Bu səbəbdən iqlim dəyişikliyinin yaratdığı gender uçurumunun həlli dünya üçün prioritet olmalıdır. COP29-un əsas məqsədlərindən biri də məhz bu idi. Araşdırmalar göstərir ki, iqlim dəyişmələrinə qarşı səmərəli mübarizə aparmaq üçün gender bərabərliyi mütləq qorunmalıdır. Məsələ burasındadır ki, zərif cins iqlim dəyişikliyindən qeyri-mütənasib şəkildə təsirlənir. Xüsusən qadınlar öz dolanışıqları üçün yerli təbii ehtiyatlara əsaslanan dünya yoxsullarının əksəriyyətini təşkil edirlər. Bu, xüsusilə kənd yerlərində özünü qabarıq büruzə verir, burada qadınlar və qızlar ailələrini yemək, su və odunla təmin etmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Quraqlıq və qeyri-müntəzəm yağışlar zamanı kənd qadınları daha uzun saatlar işləyir, daha uzun məsafələr qət edir və ailələrini gəlir və resurslarla təmin etmək üçün daha çox vaxt sərf edirlər. İqlim dəyişikliyi mövcud münaqişələri, bərabərsizlikləri və zəiflikləri daha da gücləndirdiyinə görə, onlar gender əsaslı zorakılıq riski ilə üzləşə bilərlər. Ekstremal hava hadisələri baş verdikdə, qadınların və uşaqların ölmə ehtimalı kişilərə nisbətən 14 dəfə çox olur, buna əsasən məlumat əldə etmək, hərəkətlilik, qərar qəbuletmə imkanları və resursların məhdud olması səbəb olur. İqlim dəyişikliyi səbəbindən köçkün düşən hər 5 nəfərdən 4-nün qadın və qızlar olduğu təxmin edilir. Bundan əlavə, böyük təbii fəlakətlər cinsi və reproduktiv sağlamlıq da daxil olmaqla əsas xidmətləri poza bilər, qadın və qızlara mənfi təsirləri gücləndirə bilər. Dünyada qida istehsalında çalışanların da yarısını qadınlar təşkil edir . İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə ərzaq məhsullarının 80 faizini onlar istehsal edirlər. Bu səbəbdən qadınlar ətraf mühitin qorunmasında ön sıralarda olmalıdırlar. Bununla belə, qadınların torpaq hüququ və kreditdən tutmuş təhsil və texnologiyaya qədər bir sıra resurslara çıxışı daha azdır. Əgər qadınların kişilərlə eyni məhsuldar resurslara çıxışı olsaydı, təsərrüfat məhsuldarlığı 20-30 faiz artaraq əlavə 100-150 milyon insanı qidalandıra bilərdi. Bu, iqlim dəyişikliyinin əsas drayveri olan kənd təsərrüfatı sahələrini genişləndirmək üçün ağacların kəsilməsi ehtiyacını azaldardı. Xatırladaq ki, qlobal meşə itkisinin yarıdan çoxu meşələrin əkin sahəsinə çevrilməsi ilə bağlıdır.

Qadınlar iqtisadiyyatın bütün sektorlarında dəyişikliklərin təkanvericisi ola bilərlər

Araşdırmalar onu da üzə çıxarır ki, qadınlar kişilərdən ən azı iki yarım dəfə çox ödənişsiz ev işləri görürlər. İqlim fəlakətləri - daşqınlar, meşə yanğınları, quraqlıqlar və qasırğalar - bu, qadınların üzərinə əlavə yüklər qoyur. Qadınlar adətən evin və ailənin qayğısına qalmaq üçün əsas məsuliyyət daşıdıqlarından ox vaxt fəlakətlərə ilk reaksiya verən, uşaqları, qocaları, əlilləri və digərlərini xilas etdiklərindən yerli hakimiyyət orqanlarını və fövqəladə hallara müdaxilə edənləri ilk məlumatlandıran da onlardır.

Fəlakətdən sonra qadınlar adətən xəstələrə və yaralılara qulluq etmək, onların ailələrini dəstəkləmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Bununla belə, qadınlar təbii fəlakətlərdən qeyri-mütənasib şəkildə təsirlənsələr və bərpa səylərinə rəhbərlik etsələr də, onlar əsasən fəlakət riskinin azaldılması və davamlılığına yönəlmiş siyasət, strategiya və proqramların hazırlanmasından kənarda qalırlar. Qadınların qərarların qəbul edilməsində fəal iştirakının təmin edilməsi bərpa və yenidənqurma səyləri üçün çox vacibdir. Qadınların fəlakətlərə hazırlıq və bərpa işlərində potensial, bilik və bacarıqlarından tam istifadə etmək fəlakət risklərini müəyyən etməyə və ailələrin təhlükəsizliyini gücləndirməyə kömək edə bilər. Varlı cəmiyyətlərdə istehlakçıların satınalma qərarlarının 70-80 faizi daha "yaşıl həyat tərzi"nə keçidə rəhbərlik edən qadınlar tərəfindən verilir. Qadınların tullantıları təkrar emal etmək, onları minimuma endirmək, üzvi qida və eko-etiketli məhsullar almaq, ev təsərrüfatında su və enerjiyə qənaət etmək ehtimalı daha çoxdur. İstehlakçı davranışının və münasibətlərinin dəyişdirilməsinə rəhbərlik etməklə, qadınlar iqtisadiyyatın bütün sektorlarında dəyişikliklərin təkanvericisi ola bilərlər. Siyasi sahədə araşdırmalar qadın liderliyi ilə iqlim fəaliyyəti arasında aydın əlaqə olduğunu göstərir. Məsələn, araşdırmalar göstərdi ki, parlamentdə qadınların nisbəti daha çox olan ölkələr beynəlxalq ekoloji müqavilələri ratifikasiya etmək, qorunan torpaq sahələri yaratmaq və daha güclü iqlim siyasəti həyata keçirmək ehtimalı daha yüksəkdir. Biznesdə gender müxtəlifliyinə malik olan şirkətlər digərlərindən daha yaxşı ətraf mühit hesabatları və iqlim liderliyi təqdim etməyə və bərpa olunan elektrik enerjisi istehsalına, enerji səmərəliliyinə daha çox sərmayə qoymağa meyllidirlər. Qadınlar iqlim böhranının ön cəbhələrində olduqları halda qlobal istiləşmənin səbəblərini azaltmaq və onun yer üzündəki təsirlərinə uyğunlaşma yollarını tapmaqda kömək etmək ehtimalı artır. Gender bərabərliyi şəxsiyyətin digər aspektləri ilə birlikdə bütün dünyada insanların həyatını, imkanlarını və təcrübələrini formalaşdırır. Bu da iqlim böhranına qarşı həssaslığa təsir göstərir. Qadınlar bərpa olunan enerji sektoruna da artan töhfə verirlər: onlar hazırda günəş enerjisi sektorunda çalışan işçilərin 40%-ni təşkil edir ki, bu da neft-qaz sektorundan (22%) xeyli çoxdur.

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur. 



VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

İsrail səfiri Holokostu təhqir edən ermənilərlə dostluq qurur... - VİDEO

Putin saxtalaşdırdı, Ermənistana "qəhrəman" dedi... - VİDEO

“Təbrizi vuran PUA Qarabağdan buraxıldı” - İran yalan yayanları diqqətdən qaçırmamalıdır...

Daha bir beynəlxalq konfransda Qərbi Azərbaycan məsələsi qaldırıldı...

Türkiyədə bu yeni şəhər “Azərbaycan” adlandırıldı... - FOTO/YENİLƏNDİ

SON XƏBƏRLƏR

20.06.2025 / 14:25
Aprel döyüşləri zamanı Ermənistan tərəfindən əməliyyatlara rəhbərlik etmiş generalların adları məhkəmədə açıqlanıb

20.06.2025 / 14:09
“Qaydasız döyüş” turnirində təhlükəsizlik polis əməkdaşları tərəfindən təmin olunur" - DİN

20.06.2025 / 13:52
Naxçıvan Nazirlər Kabineti Azərbaycan Prezidentinə tabe olacaq

20.06.2025 / 13:16
Azərbaycan və Küveyt arasında kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq sənədi təsdiq edildi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:15
Azərbaycan və Çin arasında “Kəmər və Yol” Təşəbbüsünün Birgə Təşviqi üzrə Əməkdaşlıq Planı təsdiqləndi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:12
Azərbaycan və Çin arasında beynəlxalq multimodal daşımalar haqqında Saziş təsdiq edildi - FƏRMAN

20.06.2025 / 12:00
Paşinyan Ərdoğana sığınır...

20.06.2025 / 11:31
Azərbaycan Əmək və Sosial Münasibətlər Akademiyasında “Məzun günü” keçirilib

20.06.2025 / 11:30
"Bakıda biznes mühiti çox əlverişlidir" - Putinin xüsusi nümayəndəsi

20.06.2025 / 11:20
"İranda nüvə obyektlərinə hücumlar Çernobıl faciəsini təkrarlaya bilər"

20.06.2025 / 11:13
İngilis klubu 2 milyon funt sterlinq cərimələndi

20.06.2025 / 11:06
Yasamalda tanınmış şirniyyat mağazasının fəaliyyəti dayandırıldı

20.06.2025 / 11:00
Prezident İlham Əliyev Özbəkistanın investisiya, sənaye və ticarət nazirini qəbul edib

20.06.2025 / 10:35
İlon Mask Rusiyadan sığınacaq istəyib? - Rusiya rəsmisindən ŞOK AÇIQLAMA

20.06.2025 / 10:26
DİN-in Hərbi İnstitutunda növbəti buraxılış olub

20.06.2025 / 10:20
İsrail Rəşt şəhərinə də zərbə endirdi

20.06.2025 / 10:15
Ulduz futbolçu mədə xəstəliyinə görə xəstəxanalıq oldu

20.06.2025 / 10:06
ABŞ İrana qarşı taktiki nüvə silahını nəzərdən keçirir

20.06.2025 / 10:02
Abbas Araqçi bu gün avropalı nazirlərlə görüşəcək

20.06.2025 / 10:00
Bu iki rayonda işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

20.06.2025 / 09:41
Tanınmış meyxanaçı yenidən həbs edildi

20.06.2025 / 09:41
İsrailin tərifli Dəmir Qübbəsi son 24 saatda İran raketlərinin yalnız 65%-ni zərərsizləşdirdi

20.06.2025 / 09:32
Xamneyinin bunkerinin yerləşdiyi ərazidə güclü partlayış baş verdi

20.06.2025 / 09:25
Avtomobillərin vahid məlumat bazası fırıldaqçıların bazarını öldürəcək....

20.06.2025 / 09:24
Trampın İran barədə ən qorxunc gözləntisi-uzun sürən müharibəyə ilişmək...

20.06.2025 / 09:21
Dilarə Əliyevanın qardaşı reanimasiyaya yerləşdirilib -TƏCİLİ

20.06.2025 / 09:18
Ölkəmizdə akkreditə olunmuş diplomatlar Laçına gediblər

20.06.2025 / 09:06
"İsrail hücum edən zaman İran nüvə bombası hazırlamırdı" - BAEA-nın baş direktoru

20.06.2025 / 09:02
"Günahsız insanlar ölür, sülhü birlikdə axtarmalıyıq" - Roma Papasından ÇAĞIRIŞ

20.06.2025 / 08:33
Tarif Şurası bir qiymət qoyur, apteklər baha satır - cəza isə çox yumşaq olur...

20.06.2025 / 02:02
Tehranda İranın xarici işlər naziri Ərakçiyə sui-qəsd cəhdi...

20.06.2025 / 01:15
Netanyahu orduya Xamneyi ilə bağlı göstəriş verdi - İranda heç kim toxunulmaz deyil...

20.06.2025 / 00:38
ABŞ-la İran arasında ilk birbaşa təmas - Tramp müharibə ilə bağlı qərarını iki həftə ərzində açıqlayacaq…

19.06.2025 / 23:24
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Türkiyəyə səfərindən görüntülər paylaşılıb - VİDEO

19.06.2025 / 22:05
Prezident İlham Əliyevin Türkiyəyə işgüzar səfəri başa çatıb - FOTO

19.06.2025 / 21:50
Vətən müharibəsində Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın mülki infrastrukturuna ziyan vurması ilə bağlı sənədlər məhkəmədə tədqiq olunub - FOTO

19.06.2025 / 21:46
Netanyahu Xamneyini zərərsizləşdirməyi istisna etmədi

19.06.2025 / 21:22
ABŞ dollarının sentyabradək "ömrü qaldı" - hamı Çin yuanına keçir...

19.06.2025 / 21:07
Paşinyan Rusiyanın göndərdiyi təhlükəli milyarder barədə fakt açdı...

19.06.2025 / 20:54
Tramp öncədən bilirdi ki, Xamneyi şərtsiz təslimat təklifini qəbul etməyəcək...

19.06.2025 / 20:40
ABŞ parçalandı - Trampçılar İranla müharibəyə girişi qadağan edən qanun layihəsi hazırladı…

19.06.2025 / 20:25
Azərbaycana kütləvi turist axını yalnız bu yolla mümkün ola bilər...

19.06.2025 / 20:12
AB-nin mülki missiyası Mehridə - İranın düz yanında özünə möhkəm baza qurur...

19.06.2025 / 19:58
Paşinyan-kilsə qarşıdurması Azərbaycanla sülhü təhdid altına atdı...

19.06.2025 / 19:44
Qərbi Azərbaycan termininin tarixi köklərinə yeni erməni təcavüzü...

19.06.2025 / 19:31
Azərbaycanda hakimlər sayca 3 dəfə az, işlər isə çox - hakim çatışmır...

19.06.2025 / 19:22
Ermənistan silahlı qüvvələrinin ən böyük birləşməsinin Azərbaycanın yaşayış məntəqələrinin atəşə tutulmasına dair məxfi əmri məhkəmədə tədqiq edilib

19.06.2025 / 19:14
Rusiya ABŞ-a xəbərdarlıq etdi - silahlandırmanı dayandırın...

19.06.2025 / 19:08
Bərdədə Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin səyyar iclası keçirildi - FOTO

19.06.2025 / 18:57
DİM 3-cü qrupda "baldəyişmə əməliyyatını" davam etdirir...

19.06.2025 / 18:49
“Nar”ın inklüziv peşə təlimi gəncləri iş həyatına hazırlayır - FOTO

19.06.2025 / 18:43
Gürcüstan 17 milyard qazanır, Azərbaycan nə qədər qazana bilər?..

19.06.2025 / 18:35
"Qardaşlığımız davam etdiyi müddətcə hər sahədə birgə əməkdaşlığımız davam edəcək" - Yaşar Gülər

19.06.2025 / 18:29
Rusiya və Çin hələlik İrana əməli heç bir dəstək verməyib - niyə?

19.06.2025 / 18:15
İsrail-İran müharibəsi və Ermənistanın hazırlaşdığı ssenarilər...

19.06.2025 / 18:01
“Təbrizi vuran PUA Qarabağdan buraxıldı” - İran yalan yayanları diqqətdən qaçırmamalıdır...

19.06.2025 / 17:47
Daha bir beynəlxalq konfransda Qərbi Azərbaycan məsələsi qaldırıldı...

19.06.2025 / 17:35
"Azərbaycanın azad edilmiş torpaqları bərpa və inkişaf meydançasıdır" - Ərdoğan

19.06.2025 / 17:27
Ərdoğan: "Kahramanmaraşdakı “Azərbaycan” məhəlləsi Türkiyə və Azərbaycanın həmrəyliyinin, birliyinin nümunəsidir"

19.06.2025 / 17:23
Trampı İsrail-İran müharibəsinə girməkdən çəkindirən əsas amil...

19.06.2025 / 17:10
Böyük qayıdış özü ilə geniş istehsal və xidmət şəbəkəsi gətirir...

19.06.2025 / 16:57
"Azərbaycan xalqı 6 fevral faciəsini öz faciəsi kimi qəbul etdi" - Prezident İlham Əliyev

19.06.2025 / 16:53
Prezident: "Türkiyə və Azərbaycan bir-birinin yanında inamla, uğurla irəliləyir"

19.06.2025 / 16:47
"Azərbaycan məhəlləsinin yaradılması çox gözəl hadisədir" - Prezident İlham Əliyev

19.06.2025 / 16:40
Prezident: "Azərbaycan hər zaman Türkiyənin yanında olub, Türkiyə də hər zaman Azərbaycanın yanında olub"

19.06.2025 / 16:35
Putin “Xamneyi öldürülsə Rusiyanın reaksiyası necə olacaq” sualına cavab verdi - bunu müzakirə etmək belə istəmirəm...

19.06.2025 / 16:30
“Bakcell” “PwC illik CEO sorğusu”nda iştirak edib

19.06.2025 / 16:26
Əli Əsədov bp-nin baş icraçı direktoru ilə görüşdü - FOTO

19.06.2025 / 16:23
Bolqarıstanın da İrandakı səfirliyi müvəqqəti Bakıya köçürüldü...

19.06.2025 / 16:18
Türkiyədə bu yeni şəhər “Azərbaycan” adlandırıldı... - FOTO/YENİLƏNDİ

19.06.2025 / 16:10
Kahramanmaraşda Prezident İlham Əliyevin Ərdoğanla görüşü olub

19.06.2025 / 16:07
MAQATE İsraili təkzib edir - İranın nüvə silahı hazırladığına dair heç bir əlamət görməmişik...

19.06.2025 / 16:04
ABŞ kəşfiyyatı İranın nüvə bombası hazırlamasına dair heç bir sübut tapmadı

19.06.2025 / 15:55
Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə görüş keçirdi - FOTO

19.06.2025 / 15:48
İran təsdiqlədi - sabah Cenevrədə Avropa ölkələri ilə danışıqlar aparılacaq...

19.06.2025 / 15:35
Şimali Koreya liderindən İsraillə savaşda olan İrana yardım təklifi - hazırıq...

19.06.2025 / 15:32
Prezident İlham Əliyev Türkiyəyə işgüzar səfərə gəlib - FOTO

19.06.2025 / 15:22
18 yaşlı ölməz qəhrəman - Səyyad Ağahüseynli

19.06.2025 / 14:45
İrandakı Macarıstan səfirliyi Bakıya köçürüldü...

19.06.2025 / 14:43
bp-yə yeni regional prezident təyin olundu

19.06.2025 / 14:39
İran Rusiyadan hərbi yardım istəməyib - Peskov açıqladı...

Böyük qayıdış özü ilə geniş istehsal və xidmət şəbəkəsi gətirir...

XƏBƏR ARXİVİ