AMEA-da 50 milyon manatlıq qrantın cəmi 20 faizi səmərəli xərclənib - elm ocağında araşdırılmalı fakt...
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında (AMEA) baş verən proseslər həm elm adamları, həm də ictimaiyyət tərəfindən ciddi şəkildə izlənilir.
Əvvəlki dövrlərlə müqayisədə son zamanlar AMEA-nın rəhbərliyində təmsil olunanlar bu qurumdakı nöqsanları, problemləri dilə gətirərək, bununla da elmi xilas etmək üçün yollar aradıqlarını bildirirlər.
Bu gün AMEA daha çox burada baş verən neqativ hadisələrlə gündəmə gəlir, maliyyə yeyintiləri, dövlət vəsaitlərinin səmərəsiz xərcləndiyi, şəxsi məqsədlərə yönəldiyi bir qurum olaraq adı çəkilir.
AMEA-nın Fizika İnstitutunda baş verən son olaylar, eləcə də Nəsimi adına Dilçilik İnstitutuna qarşı alimlərin irəli sürdüyü maliyyə ittihamları və sair dediklərimizə əyani nümunədir.
APA-nın yaydığı məlumata görə, mətbuat konfransında AMEA-nın akademik-katibi Adil Qəribov AMEA ilə bağlı bir sıra diqqətçəkən məqamları vurğulayıb: “Bu il AMEA-ya 117 milyon manat vəsait ayrılıb”.
O bildirib ki, bu məbləğin də 81-82 faizi institutların işçilərinin əməkhaqqına ayrılıb: “Qalan vəsait isə qurumların gündəlik tələbatlarına sərf olunacaq. Belə getsə, akademiyanın gələcək inkişafından söhbət etmək çox çətin olar. Son illərdə akademiyaya 50 milyonluq qrantlar ayrılıb. Bunlarla müxtəlif cihazlar alınıb. Bu cihazlardan səmərəli istifadə faizi heç 20 faizdən artıq deyil. Bu cihazlar ya işlək vəziyyətdə deyil, işlək olanların isə istifadə əmsalı çox aşağıdır. 10 ilin nəticələri göstərir ki, bir neçə institut istisna olmaqla, digər institutlar tərəfindən tədqiqat aparılmır. Bunun ölkənin iqtisadi və ya digər heç bir durumu ilə əlaqəsi yoxdur”.
A.Qəribov qeyd edib ki, akademiyanın gənclərə ehtiyacı var: “İnstitutlarda gənclərin faizlə sayı 10-20 faizdən çox deyil”.
Akademik-katib bildirib ki, elmin təşkilində də boşluqlar var: “Buna görə akademiyanın elmin normativ-hüquqi bazasının yenilənməsinə böyük ehtiyacı var. İndi akademiyada islahatlar həyata keçirilir. Bunlar bir neçə istiqamətdədir”.
A.Qəribov vurğulayıb ki, akademiyada iki direktor vəzifəsi təsis olunub, bunlar baş və icraçı direktorlardır: “Bu islahatlar hələ başlanğıc mərhələdədir. Normativ-hüquqi sənədlərin və AMEA-nın Nizamnaməsinin də işlənməsi məsələsi olacaq. Hazırda Audit şöbəsi tərəfindən akademiyanın qurumlarında təftislər aparılır. Bəzi qurumlarda böyük nöqsanlar var. Korrupsiya məsələsi yoxdur, bunu biz qiymətləndirə bilmərik. Çatısmazlıq olan qurumların direktorları işdən azad olunur, hələ ki, bu, bir institut timsalındadır. Bu, o demək deyil pul mənimsənilib, sadəcə, vəsait düzgün sərf olunmayıb”.
Akademik-katib akademiyada islahatlar məsələsini xüsusi vurğulayaraq, artıq prosesin ilkin işartılarının görsəndiyini qeyd edib.
A.Qəribov israr edib ki, AMEA-da korrupsiya məsələsi yoxdur. Amma ekspertlər vurğulayırlar ki, bu qurumda kifayət qədər korrupsiya halı mövcuddur və dövlət vəsaiti havaya xərclənir.
Qeyd edək ki, əksər ekspertin fikrincə, son dövrlər səsləndirilən fikirlərə laqeyd yanaşılmamalı və aidiyyəti qurumlar tərəfindən akademiya sistemində ciddi audit yoxlamaları həyata keçirilməlidir.
- “Məqsəd dövlətin pulunu göyə sovurmaqdır”
Gənc Alim, Aspirant və Magistrlər Cəmiyyətinin rəhbəri, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Adil Qəribov əsl elm adamıdır və elmdə gedən prosesləri çox düzgün qiymətləndirməyi bacarır: “Adil müəllimlə bir institutda çalışmışıq, o, elmi prosesləri təhlil edən, onları qiymətləndirməyi bacaran bir institut rəhbəri olub. Vaxtilə Radiasiya Problemləri İnstitutunun direktoru olub, o, proseslərin içində olmaqla yanaşı, həm də həyatını akademiyaya, elmə həsr etmiş bir adamdır. Adil müəllim çox doğru qeyd edir. Biz sizinlə söhbətlərimizdə dəfələrlə vurğulamışıq ki, akademiyaya ayrılan vəsaitlər göyə sovrulur, burada çox səmərəsiz işlərlə məşğul olurlar. Digər tərəfdən, reallıq bundan ibarətdir ki, akademiya özünü doğrulda bilmədi. Xüsisilə orada diqqətçəkən məqamlardan biri qrant layihələrinə ayrılan vəsaitlərdən səmərəsiz istifadə olunması ilə bağlıdır ki, həmin qrant vəsaitinə cihazlar alınır, amma onlardan səmərəli istifadə olunmur. Deyim ki, elmi cihazlar çox bahalıdır və bunlar xeyli böyük vəsait hesabına başa gəlir. Amma təəssüflər olsun ki, bu sahədə də xeyli pərakəndəlik mövcuddur. Bu ondan ibarətdir ki, Azərbaycan kimi kiçik bir ölkədə eyni cihazları təkrar-təkrar almağa ehtiyac yoxdur. Tutaq ki, bir tədqiqat institutu, bir universitet bir cihazı alırsa, o sahədə tədqiqat aparan alimlər çox deyil. Həmin cihazlardan fərqli institutlarda çalışan alimlər də istifadə edə bilər. Sadəcə olaraq, o cihazı cihaz xatirinə alıb qoyurlar, amma ondan istifadə edən də yoxdur. Burada milyonlarla vəsait xərclənir, bu da vəsaitlərin göyə sovrulması deməkdir. Əslində, bu vəsaitin xərclənməsi üçün xeyli başqa yer var. Həmin cihazları almaqda məqsəd dövlətin pulunu göyə sovurmaqdır. Əlbəttə, akademiyada çox ciddi islahatlara böyük ehtiyac var. Akademiya bu formada yaşaya bilməz. AMEA son illər faydasız, elm üçün heç bir xeyri olmayan adamların əlində qalmışdı. Ümid edirəm ki, AMEA-da kadr və digər istiqamətlərdə islahatlar davam edəcək. Akademiyada xüsusilə də elmi-tədqiqat institutlarının rəhbərlərinin yenilənməsi barədə işlər davamlı olacaq və biz akademiyanın fəaliyyətində nəhayət ki, bir dönüşə gəlib çıxa biləcəyik” - deyə İ.Orucov vurğuladı.
İ.Orucov hesab edir ki, akademiyada gəncləşdirilmə prosesinin aparılması da qarşıda duran əsas məsələdir. O hesab edir ki, akademiyanın akademik-katibinin qeyd etdiyi islahatlar nəticəsində bu qurumda təmsil olunan gənclərin sayı artırılacaq. Elmdə gəncləşmənin qaçılmaz olduğunu vurğulayan müsahibimizin fikrincə, burada islahatların daha geniş xarakter almasına ciddi ehtiyac var.
İradə SARIYEVA
