Əkbər Qoşalı: “Çevrəmizdəkiləri çəkindirmələrlə də ümumi işə kömək etmək, diqqət göstərmək imkanımız var”
Dünyanın əksər ölkəsində işlək bir mexanizmə çevrilən ictimai nəzarət, vətəndaşların bir-birini islah etməsi tendensiyası mövcuddur. Belə deyək, dövlət, hökumət istənilən məsələ ilə bağlı qərar verdikdən və qanun qəbul etdikdən sonra onun icrasına vətəndaşlar özləri nəzarət edirlər. Bir şəxs qanunu pozarsa, hüquq-mühafizə orqanlarının müdaxiləsindən əvvəl o, vətəndaş qınağı ilə üzləşər. Yəni istənilən prosesin gedişində vətəndaşların bir-birinə ciddi nəzarət etməsi vacibdir. Bu tendensiyanın artıq Azərbaycanda da formalaşdırlması zərurətə çevrilib.
Virusla mübarizədə ictimaiyyətin özünün özünə nəzarəti nə yerdədir? Bir-birimizə nəzarət edib irad tuta bilirikmi?
Ekspertlər qeyd edirlər ki, bu gün Azərbaycanda vətəndaşların bir-birinə nəzarət etməsi tendensiyası formalaşdırılmalıdır. Onlar vurğulayırlar ki, ictimai yerdə sosial məsafə saxlamayan, maska taxmayan, pandemiya ilə mübarizənin tələblərinə əhəmiyyət verməyən vətəndaşlara başqa vətəndaşlar özləri nəzarət edərsə, bunun effektiv nəticələri olar.
Bununla belə, ekspertlər qeyd edirlər ki, hazırkı Azərbaycan reallığında vətəndaşların bir-birinə nəzarət etməsi halları çox aşağı səviyyədədir. Məsələn, bir vətəndaş o biri vətəndaşa “sosial məsafə saxla, avtobusa niyə maskasız minmisən” deyərsə, hətta burada böyük qarşıdurma yaranar. Ekspertlər hesab edirlər ki, vətəndaşın bir-birinə nəzarətini işlək mexanizmə çevirmək lazımdır.
- “Bunu etmənin ən yaxşı yolu...”
Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin şöbə müdiri, Milli QHT Forumu İdarə heyətinin üzvü Əkbər Qoşalı “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, ictimai nəzarət, bir-birimizi yanlışlardan çəkindirmək, bu planda vətəndaş məsuliyyəti kimi məsələlər bizim toplumumuzda qəribə bir məqam (daha doğrusu, məqamsızlıq) içindədir və o məqam arzuolunandan xeyli uzaqdır. “Bilirsiniz, bu qəribəliyin özünəməxsus səbəbləri var və mən o səbəbləri iki planda görürəm. Birincisi, Vətənimizin bütövlüyünün pozulması, 1918-ci ildə qurulmuş Cümhuryyətimizin tez süqut etməsi, beləliklə, uzun müddət dövlət müstəqilliyindən məhrum olmamızla bağlıdır; bu da zamanında dövlət institutunu doğma bilməməmizə gətirib çıxarıb. Çünki milli dövlət olmayıb, milli özünəməxsusluğumuzla bağlı, dini dünyagörüşü ilə bağlı məsələlərdə məhdudiyyətlər, qadağalar Kreml mərkəzli dövləti (hansısa sosial-məişət qayğılarından azad olmalara baxmayaraq) və rəsmi institutları ürəklərə sindirə bilmədi, doğma qılmadı. Bu da rəsmi qadağalar, qanunlarla, qaydalarla bağlı bir sıra məsələlərdə mərkəzdənqaçma, özfəaliyyət, yaxud özünüqoruma və s. kimi hissləri bəsləmiş oldu. Yəni rəsmi tələblərə münasibətdə canıyananlıq ya sıradan çıxdı, ya da zədələndi.
İkincisi, totalitar Sovet rejimində hər şeyi dövlət edir, dövlət “fikirləşirdi”, mülkiyyətlər, əmlaklar dövlətə məxsusdu və hər şeyə görə dövlət institutları məsuliyyət daşıyırdılar, müstəqil vətəndaş institutları, demək olar, yox dərəcəsində idi.
Baxmayaraq ki, dövlət müstəqilliyimizin bərpasından artıq otuz ilə yaxın bir müddət keçir, hələ də bir çoxu sovet stereotiplərindən qurtula bilməyib və müstəqil dövlətimizə, rəsmi qayda-qanunlara doğmalıqla, isti ürəklə yanaşa bilmir sanki. Mən, bir vətəndaş olaraq, yazar olaraq, sözüm eşidildiyi, səsim yetdiyi və əlim çatdığı qədər hər kəsi öz xalqımız naminə öz dövlətimizin qayda-qanunlarına dərin sayğılara çağırardım. Özü də, xüsusən, qlobal pandemiya dönəmində”.
Ə.Qoşalı hesab edir ki, hələ bizim vətəndaşların çoxu öz vətəndaş məsuliyyətini dərk edərək ictimai nəzarətçi rolunu oynamaq istəmir. Amma bütün gücləri səfərbər edərək vətəndaşlarda bu keyfiyyəti formalaşdırmağın mümkün olduğunu deyən ekspert hesab edir ki, bu olduqca müsbət nəticələr verə bilər. “Sizin rahatsızlığınızı bölüşürəm, karantin yumşalmalarının güclənməsi ilə yanaşı, yoluxma sayı da artmaqdadır. Çox adi qaydalara əməl etməklə, özümüzü, ailəmizi, yaxınlarımızı və sonuc etibarilə cəmiyyətimizi, xalqımızı, böyük mənada insanlığı qorumuş oluruq. Bu, bəlağət deyil, çünki həndəsi silsilə ilə artan bir virusa yoluxmadan danışırıq. Biri yoluxmuş olmaqla iki adam sosial məsafə gözləmədisə, növbədə üçüncü deyil, 4-cü yoluxma gəlir, ardınca, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1024! İndi gəl də bu selin qarşısında dur…
Yəni çevrəmizdəkiləri çəkindirmələrlə də ümumi işə kömək etmək, diqqət göstərmək imkanımız var, bunu etmənin ən yaxşı yolu, yəqin, şəxsi örnək olar. Bu həm də ən kəsə, hamının gücü çatan bir işdir – başqasına gücümüz çatmır. Özümüzə ki, gücümüz çatır! Beləliklə, şəxsi örnək göstərmək, nəzakətimizi əskiltmədən başqalarını da doğru yola dəvət etmək bir insanlıq görəvi halına gəlmiş olur. Öz toplumumuz, xalqımız, dövlətimiz və aid olduğumuz insanlıq adına!” - deyə ekspert qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
