Birinci Dağlıq Qarabağ müharibəsi zamanı baş vermiş ən dəhşətli hadisə, bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş ən ağır cinayətlərdən biri Xocalı Soyqırımıdır. İnsanlığa sığmayan bu cinayətin üzərindən 29 il keçməsinə baxmayaraq bu tarix xalqımızın qəlbində əbədi sağalmaz yaradır.
Azərbaycan xalqı bu soyqırım zamanı minlərlə şəhid qurban verdi. Erməni qəsbkarları Xocalıda misli görünməmiş soyqırımı həyata keçirərək qadınlara, qocalara və uşaqlara silah qaldıraraq onları vəhşicəsinə qətlə yetirdilər. 1992-ci il fevralın 26-da Ermənistan hərbi birləşmələri 7 min əhalisi olan Xocalı şəhərində genosid aktı həyata keçirdi. Ermənistan hərbi birləşmələrinin şəhərə hücumu zamanı burada yalnız 3 minə yaxın insan qalmışdı. Çünki, mühasirədə qaldığı 4 aydan artıq zaman ərzində blokadada olduğu üçün əhalinin xeyli hissəsi şəhərdən çıxmaq məcburiyyətində qalmışdı. Xocalı soyqırımı zamanı 613 nəfər ödürüldü, 1000 nəfər müxtəlif yaşlı dinc sakin aldığı güllə yarasından əlil oldu. 106 nəfər qadın, 63 azyaşlı uşaq, 70 qoca öldürüldü. 8 ailə tamamilə məhv edildi, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 nəfər valideyinlərindən birini itirdi. Faciə baş verən gecə 1275 nəfər dinc sakin girov götürüldü, onların 150-sinin taleyi indi də məlum deyil. Ermənilər sağ qalmış insanlar üzərində tamamilə təhqiredici hərəkətlər həyata keçirmişdilər. Onların başının dərisini soymuş, başlarını və bədəninin digər orqanlarını kəsmiş, uşaqların gözlərini çıxarmış, hamilə qadınların qarnını yarmışdılar. Bütün bunlar Ermənistanın Cenevrə konvesiyasının protokollarını pozaraq, müharibə qaydalarına zidd olaraq dinc sakinlərə qarşı həyata keçirilən soyqırım olduğunu təsdiqləyir.
Bütün beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq Ermənistan dövləti Dağlıq Qarabağı özünə birləşdirmək istəyir, bu yolda bütün cinəyət və vəhşiliyə hazır olduqlarını nümayiş etdirirdilər. Ermənilərin Xocalı şəhərini hədəfə almaqda məqsədi bir tərəfdən Qarabağın dağlıq hissəsində azərbaycanlılardan ibarət olan, strateji əhəmiyyətli maneəni aradan qaldırmaq idisə, digər tərəfdən ümumiyyətlə Xocalını yer üzündən birdəfəlik silmək idi. Çünki Xocalı elə bir yaşayış məskəni idi ki, o Azərbaycan tarixinin qədim dövrlərindən müasir dövrə qədər tarix və mədəniyyət ənənələrini özündə əks etdirirdi. Dünyanın ən qədim məzarlıqlarından sayılan Xocalı qəbiristanlığının işğaldan sonra texnika vasitəsi ilə darmadağın edilməsi erməni vandalizminin bariz nümunəsidir.
Xocalı soyqırımı heç zaman, əsrlər keçsə də unudulmamalıdır. Xalqımız tarixi torpaqlarından qovulmuş qaçqına, məcburi köçkünə çevrilmiş və bütün bunlar ermənilər tərəfindən kütləvi qırğınlarla müşayət olunmuşdur. 1988-ci ildən Dağlıq Qarabağ ətrafında başlayan hadisələr erməni ideoloqlarının sərsəm bir ideyasını reallaşdırmaq cəhdi, kəndlərin, şəhərlərin dağılması, on minlərlə günahsız insanın ölümü, yüz minlərlə azərbaycanlının öz torpaqlarından didərgin düşməsi ilə nəticələndi. Bütün beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq Ermənistan dövləti Dağlıq Qarabağı özünə birləşdirmək istəyirdi və bu yolda bütün cinayət və vəhşiliyə hazır olduqlarını nümayiş etdirdilər. XX əsrin faciəsi olan Xocalı soyqırımı aqressiv və cinayətkar erməni siyasətinin nəticəsidir. XX əsrin sonunda baş vermiş bu faciə təkcə Azərbaycan xalqına deyil, bütün insanlığa, bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş ən dəhşətli cinayətlərdən biri oldu. Ermənilərin Xocalı şəhərini hədəfə almaqda məqsədi bir tərəfdən Qarabağın dağlıq hissəsində azərbaycanlılardan ibarət olan, strateji əhəmiyyətli maneəni aradan qaldırmaq idisə, digər məqsədi isə ümumiyyətlə Xocalını yer üzündən birdəfəlik silmək idi. Çünki Xocalı elə bir yaşayış məskəni idi ki, o Azərbaycan tarixinin qədim dövrlərindən müasir dövrə qədər tarix və mədəniyyət ənənələrini özündə əks etdirirdi.
1992-ci il 26 fevral Xocalı soyqırımı epizodları insanı dəhşətə gətirir. Ermənilər sağ qalmış insanlar üzərində tamamilə təhqiredici hərəkətlər həyata keçirmişdilər. Onların başlarının dərisini soymuş, baş və bədənlərinin digər orqanlarını kəsmiş, uşaqların gözlərini çıxarmış, hamilə qadınların qarnını yarmışdılar. Bu vəhşiliyə biz göz yuma bilmərik. Bu faciəni yox saya bilmərik. Əsrlər keçsə də, bu faciə xalqımız tərəfindən unudulmayacaqdır. Ermənistanın hərbi-siyasi təcavüzü, dünya ictimaiyyəti tərəfindən ittiham edilməli və cəzasız qalmamalıdır.
Dünyada qəbul olunmuş beynəlxalq konvensiyalar, ümumbəşəri qanunlar Xocalı faciəsi kimi soyqırımları pisləyir, yolverilməz olduğunu bildirirlər. Bu qanlı faciə müasir dövrümüzdə, sivil dünyanın gözü qarşısında baş versə də, demokratiya və insan hüquqlarından ağız dolusu danışan dövlətlər, BMT, Avropa İttifaqı və ATƏT kimi kifayət qədər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar bu faciəni görməzdən gəlib, sanki belə bir dəhşət yaşanmamış kimi Xocalı soyqırımına münasibət bildirməmiş, ermənilərin bu təcavüzkarlığına və özbaşınalıqlarına 29 ildir laqeyd yanaşaraq, heç bir cəza tədbiri tətbiq etməmişlər. Bu biganəlik birbaşa Azərbaycan dövlətinə haqsızlıq və insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulmasına göz yummaqdır.
Azərbaycan dövləti illərlə haqsızlığa məruz qalsa da, ağır sınaqlardan keçsə də öz ləyaqətli simasını hər zaman qoyub saxlamağı bacardı. 44 günlük haqq savaşımızın zəfərlə bitməsi heç də təsadüfü deyildi. Bu zəfər, dövlətimizin Cənubi Qafqazda və eyni zamanda MDB məkanında sürətli iqtisadi-sosial inkişafa malik olan güclü hərbi potensiala, qüdrətli orduya sahib olduğunun nəticəsi idi. İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan bütün dünyaya öz hərbi gücünü göstərdi, nəyə qadir olduğunu əyani şəkildə sübut etdi. Bundan sonra heç bir dövlət, ələlxüsus da erməni faşist və vandalları Azərbaycanın ərazisini işğal etməyə heç cür cəsarət edə bilməyəcəklər. Çünki dövlətimiz hər yeni gün daha da güclənir. Azərbaycanın güclü, suveren dövlətə çevrilməsi, beynəlxalq müstəvidə nüfuzunun artması, regionda liderliyini qoruyub saxlaması dövlətimizin inkişafının və parlaq gələcəyinin qarantıdır.
Müharibələr, soyqırımlar heç vaxt unudulmayan acı xatirələr, itirilmiş talelər, həyatlardır... Vətən uğrunda həlak olanlar qəhrəmanlıq dastanını canı ilə qazanıb qanı ilə yazanlardır. Məhz onların canı və qanı hesabına qazandıqları şəhidlik zirvəsi, azadlıq və müstəqillik xalq tərəfindən heç vaxt unudulmur. Ona görə ki, onlar xalqın kimliyini, mənliyini qoruyan insanlardır. Xalqımızın müstəqillik tarixi də məhz şəhidlərimizin adı ilə bağlıdır. Şəhidlər bizim həm nisgilimiz, kədərimiz, ürək ağrımız, həm də qürurumuz, vüqarımız, fəxrimiz, ölməzliyimiz, örnəyimizdir. Xocalı soyqırımı qurbanlarını və eləcə də bugünə qədər torpaqlarımız uğrunda şəhidlik zirvəsinə ucalan bütün şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyir, Allahdan hər birinə rəhmət diləyirəm.
Lamiyə İsazadə,
“Kimsəsiz Uşaqların Sosial Müdafiəsi” İB-nin sədri
