Daşınmaz əmlakın icbari sığortasının bitməyən problemi...
Regionlarda məlum təbii fəlakət evlərin icbari sığorta məsələsini yenidən gündəmə gətirdi. Bəlli oldu ki, təbii fəlakətə məruz qalan evlərin böyük əksəriyyətinin sığortası yoxdur. Halbuki, qanunvericiliklə evlərin sığortası məcburidir. Amma nəzarət mexanizmi olmadığından, vətəndaşlar buna getmir. Nəticədə əmlak sığortasından gələn gəlirlər də azalır və bu da sığorta şirkətlərinin durumuna təsir edir.
Qeyd edək ki, "İcbari sığortalar haqqında" qanuna görə, daşınmaz əmlakın icbari sığortası daşınmaz əmlakın yanğın və ya digər hadisələr nəticəsində zədələnməsi, məhv olması, yaxud hər hansı formada itkisi ilə bağlı dəyən zərərin əvəzinin ödənilməsi məqsədilə tətbiq edilir. Mənzillərin icbari sığortası onların konstruktiv elementlərinə, o cümlədən bütün növ xarici, yaxud daxili mala və suvaq işlərinə, divar, tavan və döşəməyə dəyən zərərlərə təminat verir. Bu zaman mənzil sahiblərinə ödənilən sığorta haqqına uyğun sığorta ödənişləri verilir. Dəyən zərərin həcmi bu məbləğdən artıq olanda əlavə kompensasiya dövlət tərəfindən ödənilir. Amma dövlət yalnız o əmlak sahiblərinə kompensasiya ödəyir ki, onlar əmlaklarını icbari sığorta etdirmiş olsunlar.
İcbari Sığorta Bürosu bildirir ki, cari ilin may ayında Azərbaycanda daşınmaz əmlakın icbari sığortası üzrə 6 458 sığorta müqaviləsi bağlanıb. Daşınmaz əmlakın icbari sığortası üzrə daxil olan sığorta haqlarının məbləği 1,7 milyon manat təşkil edib. Daşınmaz əmlakın icbari sığortası müqavilələrinin 61,7%-i yaşayış evləri və mənzillər, 0,7%-i inzibati binalar, 37,6%-i isə digər daşınmaz əmlakla bağlı olub. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə daşınmaz əmlakın icbari sığortası müqavilələrinin sayında 55%, sığorta haqlarının məbləğində isə 22% azalma müşahidə edilib.
May ayında daşınmaz əmlakın istismarı ilə bağlı mülki məsuliyyətin icbari sığortası üzrə 251, sərnişinlərin icbari fərdi qəza sığortası üzrə 1 sığorta müqaviləsi bağlanıb. Daşınmaz əmlakın istismarı ilə bağlı mülki məsuliyyətin icbari sığortası üzrə daxil olan sığorta haqları 19,7 min manat, sərnişinlərin icbari fərdi qəza sığortası üzrə daxil olan sığorta haqları isə 400 manat təşkil edib. Ekspertlər isə bütün bu göstəricilərin çox aşağı həddə olduğunu bildirir. Halbuki, icbari sığora üzrə tələb olunan məbləğ elə də yüksək deyil. Belə ki, Bakı şəhərində yerləşən daşınmaz əmlak üzrə sığorta məbləği 25 min manat, azadolma məbləği 250 manat, sığorta haqqı isə 50 manatdır. Gəncə, Sumqayıt və Naxçıvan şəhərlərində yerləşən daşınmaz əmlak üzrə sığorta məbləği 20 min manat, azadolma məbləği 200 manat, sığorta haqqı 40 manatdır. Digər yaşayış məntəqələrində yerləşən daşınmaz əmlak üzrə sığorta məbləği 15 min manat, azadolma məbləği 150 manat, sığorta haqqı 30 manatdır. Amma məbləğin belə az olmasına baxmayaraq, vətəndaşlar mənzillərini icbari sığora etdirməkdən yayınır. Ekspertlər bunu bir neçə səbəblə izah edir. Əvvəla, vətandaşların daşınmaz əmlakının icbari sığortasına nəzarət edən, sığortanın cəlb olunub-olunmadığını yoxlayan, onlara cərimələr tətbiq edən orqan yoxdur. İkincisi, insanlar belə sığorta müqavilələrindən məlumatsızdır. Üçüncüsü, bu sığorta haqlarına insanlar əlavə xərc kimi baxır. Daşınmaz əmlakın icbari sığortası üzrə daxil olan ödəmələrin məbləğində azalmalar isə sonda sığorta şirkətlərinin maliyyə vəziyyətinə mənfi təsir edir. Onu da bildirək ki, hazırda ölkədə daşınmaz əmlakın sığortası 2 şəkildə həyata keçirilir: icbari və könüllü. Könüllü sığorta bazarı, demək olar ki, yox vəziyyətindədir. Ekspertlərin fikrincə, vəziyyətdən çıxış yolu kimi bu sahədə islahatlara ehtiyac var.
Belə ki, əmlakın icbarı sığortası olmadan ev alqı-satqısı qadağandır. Hesab olunur ki, insanların marağını artırmaq üçün bu siyahı genişləndirilməlidir. Əhalidən bir sıra xidmətlərdən istifadə edərkən əmlakın icbari sığortası tələb olunmalıdır. Eyni zamanda sığorta şirkətlərinin öz öhdəliklərinə ciddi yanaşmaları da vacibdir. Öz öhdəliklərinə laqeyd olan şirkətlərə qarşı isə ciddi cəzalar tətbiq edilməlidir. Belə vəziyyətdə daşınmaz əmlakın sığorta bazarı genişəlnə bilər.
Tahir TAĞIYEV
