Mehriban Zeynalova: “Əvvəllər, ümumiyyətlə, alimentin ödənilməsi məsələsi bərbad durumda idi”
Rəsmi məlumata görə, Azərbaycanda boşanmaların sayı ildən-ilə artır. Belə ki, 2014-cü ildə 84912, 2015-ci ildə 68 773, 2016-cı ildə 66771, 2017-ci ildə 62923, 2018-ci ildə 62484 nikah qeydə alınıb. Müvafiq olaraq 2014-cü ildə 12088, 2015-ci ildə 12764, 2016-cı ildə 13114, 2017-ci ildə 14514, 2018-ci ildə 14857 boşanma qeydə alınıb.
2019-cu ilin 6 ayında qeydiyyat şöbələri tərəfindən 29391 nikah və 8257 boşanma halları qeydə alınıb. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əhalinin hər 1000 nəfərinə nikahların sayı 5,7-dən 6-ya, boşanmaların sayı isə 1,5-dən 1,7-yə qədər artıb.
Boşanmalardan ən çox əziyyət çəkənlər isə uşaqlar və qadınlar olur. Çünki boşanmalardan sonra əsas problem ödənilməli olan alimentlə bağlı yaşanır. Halbuki, aliment uşağın normal böyüməsi üçün vacibdir. Çünki ata, yaxud da ana alimenti ödəmirsə, bunun cəzasını uşaq çəkməməlidir. Hazırda alimentlə bağlı məhkəmə qərarını icra etməyənlər barədə ən sərt qərar onların həbs edilməsidir. Bu sahədə də artım tendensiyası müşahidə olunur. Ədliyyə Nazirliyindən verilən məlumata görə, 2019-cu ilin ilk 6 ayı ərzində 1020 şəxs aliment borcunu ödəməkdən qəsdən yayındığına görə inzibati qaydada həbs edilib. Bundan əlavə, həmin dövr ərzində 3198 şəxs barəsində alimentin tutulması ilə bağlı axtarış qərarı qəbul edilib. Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə icraçıları baş idarəsi də hər il icrada olan işlərin təxminən 20 faizinin alimentin tutulması ilə bağlı olduğunu açıqlayıb.
Görünən odur ki, alimentin ödənilməsindən yayınmalar get-edə artır. Bu da qanunla daha sərt tədbirlərin görülməsinə şərait yaradır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, qonşu Türkiyə və Rusiyada da alimenti ödəməkdən yayınanlara qarşı qanunla sərt tədbirlər görülür. Azərbaycanda sözügedən problemin ged-gedə böyüdüyünü nəzərə alsaq, ekspertlər yaranmış vəziyyəti necə dəyərləndirir və çıxış yolunu nədə görürlər?
- “Bir sıra hallarda qisas zəminində şəxs bilərəkdən alimenti ödəmək istəmir”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən “Təmiz Dünya” İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalovanın sözlərinə görə, əvvəllər alimenti ödəməkdən yayınmalar daha çox idi: “Beş il əvvəlki illə müqayisədə bu sahədə müəyyən aktivlik var. Məsələ ondadır ki, əvvəllər, ümumiyyətlə, alimentin ödənilməsi məsələsi bərbad durumda idi. İnzibati tədbirlərdən sonra belə hallar 5 il əvvəlki dövrə baxanda bir qədər azalıb. Çünki qanunvericilikdə məsuliyyətə cəlbetmə var, alimentin məcburi ödənilməsinin təmin edilməsi və digər addımların atılması var. Burada bir sıra problemlər var. Aliment ödəyəcək şəxsin əmək fəaliyyəti ilə əlaqədar tez-tez yerdəyişməsi, ölkəni tərk etməsi bəzi hallarda bu işlərin həllinə maneçilik törədir. Bütün hallarda, əvvəlki o hərəkətsizlik aradan qaldırılıb. Qeyd etdiyim kimi, 5 il əvvəl aliment ödəyəcək şəxslər, ümumiyyətlə, bu məsələyə soyuqqanlı yanaşırdılar. Aliment alan şəxslərin davranışlarında da ciddi problemlər var idi. İndi bu məsələ tam həll edilməsə də, xeyli dəyişiklik var”.
M.Zeynalovanın fikrincə, müvafiq qurumlar qarşılıqlı şəkildə bu prosesdə iştirak etməlidirlər: “Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi bu prosesdə iştirak etməlidir. Alimenti ödəyən şəxs işləmirsə, dərhal onun qeydiyyata götürülməsinə, işlə təmin olunmasına yardım etməlidir. Ədliyyə Nazirliyi ilə ƏƏSMN-nin qarşılıqlı əməkdaşlığı olmalıdır. Bu qurumlar bir-birini istiqamətləndirməlidirlər. Bir sıra hallarda qisas zəminində şəxs bilərəkdən alimenti ödəmək istəmir. Bir növ, bununla iqtisadi zorakılığa əl atır. Hesab edirəm ki, alimenti ödəməkdən imtina edənlərə cərimə kəsilməlidir. Təkcə inzibati qaydada həbs yetərli deyil. Çıxış yollarından biri budur. İkinci çıxış yolu Aliment Fondunun yaradılmasından keçir. Bu məsələnin mexanizmi hələlik sual altındadır. Ona görə ki, əksər vaxt bunu hökumət tamamilə ödəyərsə, sonra həmin adamların tapılması, fonda ödənişlərin edilməsi mexanizmi dəqiq işlənmədikcə, bununla bağlı tədbirləri tətbiq etmək çətin olur. Ancaq, ümumən, lap çətin vəziyyətdə, xəstə uşaqları olan insanlar üçün bu ödənişləri etmək olar. Yəni ödənişləri Aliment Fondu öz üzərinə götürə bilər”.
Vidadi ORDAHALLI
