Trampın 14 dövlətə "xoşbəxtlik məktubları" dünyanı bədbəxt edə bilər....
Bu həftə 14 ölkənin hökumətləri mətbuatın “xoşbəxtlik məktubları” adlandırdığı Ağ Evdən mesajlar alıblar. Belə ki, həmin ölkələrdən ABŞ-a avqustun 1-dən tədarük edilən mallara tarif artımı olacağı bildirilib.
Elə bu fonda prezident Donald Tramp nümayiş etdirir ki, onun nöqteyi-nəzərindən ölkənin xarici ticarət əlaqələrinin ədalətli qurulması vədi unudulmayıb. ABŞ-ın iqtisadi tərəfdaşlarına ticarət müharibəsində “sülh razılaşmasına” gəlmək üçün vaxt verilib. Onların bir çoxu Trampın praktiki olaraq bütün dünya ilə qlobal tarif müharibəsinə gedəcəyinə açıq şəkildə inanmır, lakin ABŞ lideri bunun əksini sübut etməkdə qərarlıdır.
Amerika prezidenti, həmişə olduğu kimi, xüsusilə vacib hesab etdiyi qərarı şəxsən və özünün “Truth Social” şəbəkəsi vasitəsilə ilk olaraq elan edir. Tariflərdə də belə oldu. Məhz Trampın mətbuat xidmətindən deyil, “Truth Social” şəbəkəsindən ictimaiyyətə məlum oldu ki, avqustun 1-dən Cənubi Koreya, Yaponiya, Qazaxıstan, Tunis və Malayziyadan gələn mallara 25% rüsum tətbiq edilməsi planlaşdırılır; Cənubi Afrika və Bosniya və Herseqovinadan gələn mallara 30%; İndoneziya mallarına 32%; Banqladeş və Serbiya məhsullarına 35%, Kamboca və Tayland məhsullarına isə 36% rüsum tətbiq olunacaq. Laos və Myanma üçün ən sərt tariflər, yəni 40% nəzərdə tutulub ki, bu da başa düşüləndir. Bunlar ABŞ üçün üçüncü dərəcəli iqtisadi tərəfdaşlardır. Bu ölkələrə əsas mal ixracatçısı isə Tramp və tərəfdarlarının əsas iqtisadi rəqib hesab etdiyi Çindir. Üstəlik, ABŞ və Myanma arasında da zəif siyasi münasibətlər var, indiki Ağ Ev administrasiyası bu münasibətləri yenidən nəzərdən keçirməyə tələsmir. Əksinə, ABŞ ənənəvi olaraq Yaponiya və Cənubi Koreya ilə yaxşı münasibətlərə malikdir. Üstəlik, Tramp və komandası açıq şəkildə bildirdilər ki, Çinlə qarşıdurmada ən azı yaponlara xüsusi ümid bəsləyirlər. Hazırda ABŞ ilə bu iki Uzaq Şərq müttəfiqi arasında bəzi ziddiyyətlər var, lakin onlar “xoşbəxtlik məktubları”nın göndərilməsini izah edəcək qədər ciddi deyillər. Daha doğrusu, Tramp ABŞ-ın xarici ticarət balansını tarazlaşdırmaq məsələsində kimsə üçün istisnaların olmayacağını göstərməyə çalışır. Cənubi Koreyada baş verənləri prezident Yun Seok-yolun macərasının nəticəsi hesab edirlər. Yada salaq ki, 2024-cü ildə Cənubi Koreya prezidenti Yun Seok-yol nədənsə hələ də aydın olmayan hərbi vəziyyət tətbiq etməyə çalışıb. Nəticədə o, postunu itirdi, ölkədə növbədənkənar prezident seçkiləri keçirildi, ABŞ-la tariflərlə bağlı danışıqlar pozuldu. Yeni hakimiyyət orqanları bu səhvi düzəltmək niyyətindədir. Bir sıra Cənubi Koreya rəsmiləri, o cümlədən ticarət naziri Yo Han-qu Vaşinqtona gedəcək. Yaponiya da “xoşbəxtlik məktubları” alan digər ölkələr kimi danışıqlara hazır olduğunu bildirib.
Tramp danışıqların əleyhinə deyil. O, “Truth Social”da yazıb: “Bu tariflər ölkənizlə münasibətimizdən asılı olaraq yuxarı və ya aşağı tənzimlənə bilər. Siz Amerika Birləşmiş Ştatlarından heç vaxt məyus olmayacaqsınız”. Avropa İttifaqı və Çin üçün isə hələlik tariflərdə artım yoxdur. Avropa İttifaqı ilə danışıqlar aparılır və Çin ilə çərçivə sazişi qüvvədədir. Bununla belə, optimizm üçün həddindən artıq səbəblər də yoxdur. Bu günə qədər ABŞ tarif məsələsini yalnız Böyük Britaniya və Vyetnamla tam həll edib. Onlarla ikitərəfli sazişlər imzalanıb ki, burada da siyasi mətləb görmək olar. Böyük Britaniya ABŞ-ın ənənəvi, çoxdankı və deyə bilərik ki, əvəzolunmaz müttəfiqidir. Britaniya ordusu və donanması olmadan NATO daxilində hər hansı birgə əməliyyatlar ağlasığmazdır. Bundan əlavə, Böyük Britaniya və ABŞ-ı indi Asiya-Sakit Okean regionunda fəaliyyətlərə yönəlmiş AUKUS hərbi bloku birləşdirir. Vyetnam Amerikanın münasibətlərinin ildən-ilə müttəfiqlik münasibətlərinə yaxınlaşdığı bir ölkədir. Üstəlik, bu dostluq AUKUS bloku kimi anti-Çin zəminində açıq şəkildə inkişaf edir. Trampın özü bu yaxınlarda birbaşa olaraq tarif siyasətinin siyasi komponentindən danışıb: “BRICS-in anti-Amerika siyasətini izləyən istənilən ölkə 10% əlavə tarifə tabe olacaq. Bu siyasətdə heç bir istisna olmayacaq”. Tramp BRİCS ölkələrinin maliyyə nazirlərinin iyulun 6-da Rio-de-Janeyroda verdiyi birgə bəyanatı belə şərh edib. Orada ABŞ administrasiyasının tarif siyasəti tənqid edilib və xüsusilə dünya valyutalarının, o cümlədən dolların roluna yenidən baxılmasına yönəlmiş bir sıra təkliflər irəli sürülüb. Beləliklə, Tramp açıq şəkildə göstərdi ki, o, tariflərə dünya ticarətini tənzimləmək üçün deyil, bir silah kimi baxır. Bütün bunlar dünya boyu ticarət müharibəsinin yenidən qızışdığını göstərir. Apreldə Trampın başladığı qlobal ticarət müharibəsi maliyyə bazarlarını silkələyib və ölkələrin siyasətçilərini öz iqtisadiyyatlarını qorumaq üçün hərəkətə keçməyə vadar edib. Bu səbəbdən bir çox ölkə ABŞ-la razılaşma əldə etmək üçün təzyiq altındadır. BMT baş katibinin nümayəndəsi Stefan Düjarrik bildirir ki, ticarət müharibəsində qalib yoxdur. Almaniyanın maliyyə naziri Lars Klinqbayl bəyan edib ki, Aİ Donald Trampdan ədalətli ticarət sövdələşməsinə nail olmayacağı təqdirdə ABŞ-a qarşı əks tədbirlər görməyə hazırdır. Nazir Almaniya Bundestaqında çıxışı zamanı bildirib: “Biz amerikalılarla razılaşmaq istəyirik, amma bunu sizə açıq deyəcəyəm: razılaşma ədalətli olmalıdır. Əgər biz ABŞ ilə ədalətli razılaşma əldə edə bilməsək, o zaman Aİ iqtisadiyyatımızı qorumaq üçün əks tədbirlər görməlidir. ABŞ-ın tarifləri Atlantik okeanının hər iki tərəfində iş yerlərini təhlükə altına qoyur. Bu ticarət müharibəsi hamımıza zərər verir və tezliklə dayandırılmalıdır”.
Nahid SALAYEV
