Azərbaycan Suriya məsələsində İsrail və Türkiyə arasında vasitəçiliyi uğurla davam etdirir...

Azərbaycan Suriyada daxili gərginliyi azaltmaq üçün İsrail və Türkiyə ilə sıx əlaqələrindən istifadə edir. Bu fikirlər “Agence France-Presse” nəşrində yer alıb. Nəşrin məlumatına görə, Azərbaycan prezidentinin xarici əlaqələr üzrə köməkçisi Hikmət Hacıyev Suriyada təhlükəsizlik təhdidlərinin azaldılması ilə bağlı Türkiyə və İsrail arasında Bakıda ən azı üç raund danışıqların aparıldığını təsdiqləyib: “Azərbaycan razılıq əldə etmək üçün diplomatik səylər göstərir. Türkiyə də, İsrail də bizə güvənir”.
“Times of Israel” nəşri isə yazır ki, 2023-cü ildə Qarabağı erməni separatçılarından geri aldıqdan sonra artan nüfuzu ilə Azərbaycan Suriyada regional hərbi ağırçəkililər arasında gərginliyi aradan qaldırmaq üçün İsrail və Türkiyə ilə sıx əlaqələrindən istifadə edir. “İsrail Suriyanın cənubunda sərhəd bölgəsinə qoşun yerləşdirib, Türkiyə ordusu isə ölkənin şimalında fəaliyyət göstərir. Məlumata görə, iki ölkə öz qüvvələrinin toqquşmasının qarşısını almaq üçün Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə qaynar xətt yaratmağa razılaşıb”. Nəşr əlavə edir ki, Türkiyənin yaxın müttəfiqi və strateji tərəfdaşı kimi Azərbaycan Suriya məsələsi də daxil olmaqla, əsas beynəlxalq məsələlərdə Ankaranın mövqeləri ilə ardıcıl şəkildə uzlaşır: “Amma Azərbaycan ondan neft alan və əsas silah tədarükçüsü olan İsraillə də yaxşı münasibətlərə malikdir”. O da vurğulanır ki, Suriyanın yeni rəhbərliyi ilə təmas quran Bakı Türkiyə ilə İsrail arasında texniki danışıqlara şərait yaradaraq, sakit diplomatiyaya təkan verir. Bunlar o fonda baş verir ki, son bir neçə həftə ərzində 500 ABŞ hərbçisi Suriyadan çıxarılıb, ən azı iki baza bağlanıb və üçüncü baza PKK-nın qolu olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nə təhvil verilib. ABŞ rəsmisi “Al Alabiya”ya bu barədə bildirib ki, ABŞ qüvvələrinin Suriyada yenidən yerləşdirilməsi yerdəki şərtlər əsasında təhlükəsiz, ölçülüb-biçilmiş şəkildə həyata keçirilir. Suriya üzrə xüsusi elçi Tomas Barak ABŞ-nin oradakı hərbi bazalarının sayını azaltmaq planını açıqlayıb. Türkiyənin NTV telekanalına müsahibəsində o, 8 bazadan yalnız birinin saxlanılacağını söyləyib. Barak həmçinin qeyd edib: “Bizim Suriya ilə bağlı indiki siyasətimiz son 100 ilin siyasətlərinə bənzəməyəcək, çünki bu siyasətlər nəticə verməyib”. Belə vəziyyətdə Suriyada daha kövrək durum yaranır. Bu, Azərbaycanda da diqqətlə izlənir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın xarici siyasətində əsas prioritetlərdən biri məhz regionda sabitliyin təmin edilməsidir. Suriya böhranının regional təhlükəsizliyə təsiri Azərbaycanı bu məsələdə fəal rol oynamağa sövq edib. Eyni zamanda, Azərbaycanın həm Türkiyə, həm də İsrail ilə münasibətlərinin güclənməsi, onun Suriyadakı münaqişə ilə əlaqədar təkliflər və həll yolları irəli sürməsində etibarlı bir tərəfdaş olmasına imkan yaradıb. Bununla yanaşı, Azərbaycanın vasitəçilik səyləri, xüsusilə də humanitar məsələlər Suriyadakı qaçqınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində tədbirləri gücləndirməsi də diqqətdən yayınmır.
O da məlum həqiqətdir ki, Türkiyə və İsrail Suriya böhranı ilə bağlı müxtəlif səbəblərdən fərqli yanaşmalar sərgiləsələr də hər iki ölkə Suriyada baş verənləri diqqətlə izləyir və öz maraqlarını qorumaq üçün müvafiq addımlar atırlar. Türkiyə Suriyada əsasən kürd qruplaşmaları ilə mübarizə aparan ölkə kimi öz təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışır. Eyni zamanda, İsrail də Suriyada İranın artan təsirinin qarşısını almaq istəyir və son hadisələr göstərir ki, bu müstəvidə Təl-Əviv bir çox niyyətlərinə nail olub. Lakin əsas məsələ atılacaq addımların Türkiyə ilə koordinasiyalı şəkildə həyata keçirilməsidir. Diplomatik əlaqələr kəsildiyindən ən etibarlı kanal kimi Azərbaycanın imkanları yüksəlib və bu, hər iki tərəfə öz planlarını əlaqələndirmək, ümumi problemləri birgə səylərlə aradan qaldırmaq üçün güclü vasitədir. Azərbaycanın vasitəçilik rolu həm tarixi əlaqələri, həm də geosiyasi mövqeyi ilə sıx bağlıdır. Ölkə Şərq və Qərb arasında strateji mövqedə yerləşir və bu, onu regional gərginliklərin həllində potensial vasitəçi edən amillərdən biridir. Burada Azərbaycan və Suriya arasında əlaqələr də nəzərə alınmalıdır. Suriyada Bəşar Əl-Əsəd rejiminin devrilməsindən iki gün sonra, ötən ilin dekabrın 10-da Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi bəyanat yayaraq, iki ölkə arasında ikitərəfli münasibətlərin bərpa olunacağına ümidini ifadə edib. Artıq 2024-cü ilin dekabrın 29-da Azərbaycan xarici işlər nazirinin müavini Yalçın Rəfiyev Dəməşqə səfər edib və Suriyanın keçid hökumətinin xarici işlər naziri Əsəd Həsən Əş-Şeybani ilə görüşüb. Görüş çərçivəsində o, Suriya üçün bu vacib mərhələdə Azərbaycanın Türkiyə ilə birlikdə Suriyanın yanında olduğunu bildirib. Nazir müavininin Dəməşq səfərindən sonra, dekabrın 30-da Azərbaycan Suriyaya ilk humanitar yardım karvanını göndərib. Bu il fevralın 28-də Azərbaycandan Suriyaya humanitar yardımın ikinci hissəsi göndərilib. Azərbaycanın Suriyada humanitar problemlərin həllinə göstərdiyi dəstəyin digər nümunəsi Ramazan ayında baş tutdu. Belə ki, martın 28-də Azərbaycanın Suriyadakı səfirliyi paytaxt Dəməşqdə min kimsəsiz uşaq üçün iftar süfrəsi təşkil edib. Qeyd edək ki, fevral ayında Azərbaycan on iki illik fasilədən sonra Suriyanın paytaxtı Dəməşqdəki səfirliyin fəaliyyətini bərpa edib. Azərbaycan Suriya məsələsində Türkiyə ilə çiyin-çiyinə çalışır və bunu ilk günlərdən etibarən bəyan edib. Bunu həmçinin son aylarda baş tutan səfərlər və görüşlər kontekstində də sezmək mümkündür. Fevralın 15-də prezident İlham Əliyevin Suriya Ərəb Respublikasının müvəqqəti prezidenti Əhməd Əş-Şaraaya təbrik məktubu ünvanlaması qarşılıqlı əməkdaşlıq perspektivlərinə yeni işarə oldu. Aprel ayının 11-də isə Antalya Forumu çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əş-Şaraa arasında ilk görüş ikitərəfli əlaqələrdə yeni müsbət təkana çevrildi. Hazırda ikitərəfli münasibətlər dinamik şəkildə inkişaf edir.
Samirə SƏFƏROVA