Makronun "Ukrayna-Tayvan müqayisəsi" Çini qəzəbləndirdi - Asiyada müharibə yetişir...

Bu günlərdə Sinqapurda yekunlaşan Asiya təhlükəsizliyi üzrə Şanqri-La Dialoqu bəzi məqamlar baxımından xüsusi diqqət mərkəzində oldu. Tədbirdə Çinin Fransa prezidenti Emmanuel Makron və Pentaqon rəhbəri Pit Heqset tərəfindən tənqid edilməsi qarşı tərəfin kəskin reaksiyasıan səbəb olub.
Tədbirdə Çin və Rusiya dominantlıq istəyən və buna görə də qlobal sabitlik üçün təhlükəli güclər kimi təqdim olunub. Bu fonda çağırış edilib ki, ABŞ-ın müttəfiqləri müdafiə xərclərini artırmalıdır.
Lakin Çini ən çox narazı salan Makron olub. Çin Makronun Tayvan və Ukrayna arasında müqayisəsini rədd edib, bildirilib ki, ada Çinin ayrılmaz hissəsidir. “The New York Times” yazır ki, Heqset Sinqapurda çıxış edərək, ABŞ və tərəfdaşlarının əməkdaşlığı gücləndirməsinin vacibliyini vurğulayıb. Prezident Donald Trampın müttəfiqlərinin zəif və qətiyyətsiz olması ilə bağlı ritorikası və dünyanı heyrətə salan yüksək tarifləri məsələsi burada bir daha gündəmə gətirilib. Heqset bildirib ki, həm müttəfiqlərin öz təhlükəsizlikləri üçün daha çox məsuliyyət götürdükləri Avropada, həm də Hind-Sakit okeanı regionunda Birləşmiş Ştatlar ümumi işə öz töhfələrini artırmalıdır. Bunun sayəsində onlar birgə daha çox silah istehsal edəcək, daha tez-tez birgə hərbi təlimlər keçirəcəklər. Və bu, Çinin Tayvan da daxil olmaqla mübahisəli əraziləri ələ keçirmək cəhdinin qarşısını almağa kömək edəcək. Pentaqon rəhbəri bildirib: "Çindən gələn təhlükə realdır, ümid edirik ki, daha da pisləşməyəcək, amma ola bilər. Hər halda, heç kim ABŞ-ın Hind-Sakit okean regionundakı müttəfiqləri və tərəfdaşlarına sadiqliyinə şübhə etməməlidir". Belə çıxır ki, Trampın müttəfiqlərindən kəskin narazılığı fonunda Hind-Sakit okean regionu istisnadır. Burada Ağ Evin indiki rəhbəri öz sələfinin siyasətinin davam etdirilməsinin tərəfdarıdır. Hərbi sahədə konkret hərəkətlərə gəlincə, Heqset Pentaqonun keçmiş rəhbəri Lloyd Ostinin tezislərini təkrarlayıb. Bununla bağlı Pentaqonun rəhbəri Filippin adalarında gəmi əleyhinə raket batareyalarının yerləşdirilməsinə, Amerika və onun müttəfiqlərinin artilleriya mərmiləri və pilotsuz təyyarələrin birgə istehsalına işarə edib. Amma bunula belə Qərbdəki ekspertlər Çinin hərbi qüdrətini necə sürətlə artırmasından təəccübləndiklərini deyirlər. ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasının keçmiş rəsmisi, hazırda Sidney Universitetində Strateji Araşdırmalar Mərkəzinə rəhbərlik edən Maykl Qrin qeyd edir: "Birləşmiş Ştatların daha çox uçuş-enmə zolağına, daha çox limana, çinlilərin getdiyi yerə daha çox çıxışa ehtiyacı var. Biz daha çox gözləyə bilmərik. Amerika da öz bazalarının raketlərlə vurulmasına hazır olmalıdır". Bu arada qeyd edək ki, Birləşmiş Ştatlar bu il Filippinin Luzon adasında Çin və Rusiyadakı hədəflərə raket zərbələri endirə bilən “Typhon” raket buraxılış sistemlərini yerləşdirib. Rusiya hələ ki, məsələyə o qədər reaksiya verməyib.
Çinin reaksiyası isə kəskindir. “Reuters”in xəbərinə görə, Çin Makronun bəyanatına və Heqsetin açıqlamalarına kəskin etirazını bildirib. Xüsusilə fransalı siyasətçi, Rusiyanın Ukraynanın hər hansı bir hissəsini məhdudiyyətsiz nəzarət altına almasına icazə verilsə, Tayvanın başına nə gələcəyi ilə maraqlanıb. Çinin Sinqapurdakı səfirliyi cavab verib ki, belə ərazi məsələləri müqayisə oluna bilməz və Fransa liderinin bəyanatı qəbuledilməzdir: “Tayvanla bağlı vəziyyət Çinin daxili işidir". Çin Xarici İşlər Nazirliyi isə Heqsetin çıxışının təəssüf doğurduğunu, nifaq və parçalanma səpmək məqsədi daşıdığını bildirib: “Eyni zamanda Pentaqon rəhbəri Asiya və Sakit Okean hövzəsi ölkələrinin sülh çağırışlarına qəsdən məhəl qoymur. ABŞ regionu barıt çəlləyinə çevirir". Çin Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ-ın Cənubi Çin Dənizində hücum silahları yerləşdirdiyinə diqqət çəkib. Asiya ilə Avropa Pekin ticarət yollarının keçdiyi bu dənizdə bir çox ölkələrin maraqları toqquşur. Çin Cənubi Çin dənizinin, demək olar ki, bütün sularına iddia edir. Nəticədə Çin və Malayziya, Çin və Vyetnam, Çin və İndoneziya arasında mübahisələr yaranıb. Lakin ən kəskin münaqişə Çin və Filippin arasındadır. Amma yenə də ABŞ və Çin arasında potensial qarşıdurma üçün alov nöqtəsi Tayvan olaraq qalır. Çində Tayvanı materiklə birləşdirmək üçün gücdən istifadə etməyə icazə verən qanun var. Bunun üçün bəhanə Tayvanın müstəqilliyini elan etməsi olardı. Administrasiyasının sərbəst şəkildə seçildiyi Tayvan hökuməti suverenlik elan etmək niyyətində olmadığını, lakin demokratik prinsipləri müdafiə edəcəyini bildirir. Heqset deyib ki, Çinin adanı işğal etmək cəhdi bütün dünya üçün fəlakətli nəticələrə gətirib çıxaracaq. Nazir birbaşa ABŞ-ın Tayvanı müdafiə edəcəyini deməyib. Lakin onun sözləri ABŞ-ın heç bir halda kənarda durmayacağını təsdiqləyir. Çin Tayvana öz ərazisi kimi baxır və bu məqsədlərə çatmaq üçün hərbi, siyasi təzyiqləri artırır. Tayvan hökuməti Pekinin iddialarını rədd edərək, onun gələcəyinə yalnız ada sakinlərinin qərar verə biləcəyini söyləyir.
Tahir TAĞIYEV