Trampın komandası dağılır - həssas Mask iflası öncədən görür?

Tofiq Abbasov: "Tariflər ABŞ daxilində çox ciddi narazılıqlar yaradıb, birdən-birə əsas idxalçıya qarşı 500% tarif tətbiq etmək, sözün əsl mənasında avantürizmdir"
Milyarder İlon Mask ABŞ Prezidenti Donald Trampla Nümayəndələr Palatasının qəbul etdiyi daxili siyasət qanun layihəsinə görə mübahisə edib və müsahibəsində bunun federal büdcə kəsirini artıracağından məyus olduğunu bildirib.
“Açığı, kəsiri azaltmaq əvəzinə artıran və "Doge" ("Dogecoin" kriptovalyuta şirkətinin maliyyə üzrə işçi qrupu) komandasının gördüyü işlərə xələl gətirən nəhəng xərc qanun layihəsini görmək məni məyus etdi”,- Musk CBS telekanalına müsahibəsində deyib.
Maskın açıq bəyanatı Respublikaçı qanun layihəsinin Senata getdiyi bir vaxtda gəldi, burada bir neçə senator da büdcə kəsirini artırdığı üçün qanun layihəsini tənqid etdi. Qanunvericilik paketinə Trampın bir çox prioritetləri daxildir və prezident Konqresi qanun layihəsini “mümkün qədər tez” imzalamaq üçün ona göndərməyə çağırıb. Müsahibədə texnoloji maqnatın şərhləri diqqətini özəl sektora qaytarmaq üçün icraçı rolundan geri çəkiləcəyini bildirdiyi zaman gəldi.
Trampın müttəfiqi və Ağ Evdə yüksək vəzifəli şəxs olan Mask da tarif siyasətinə görə prezidentdən uzaqlaşıb. Avtomobil istehsalçısı Tesla-nın Şimali Amerika, Çin və Avropada hissələrini istehsal edən Mask Avropa və ABŞ arasında "sıfır tariflər"ə çağırdı və özünü "azad ticarət və aşağı tariflərin" tərəfdarı kimi göstərdi.
Müsahibədə Mask Trampın təsvirindən sonra rəsmi olaraq “Bir Böyük Gözəl Qanun Aktı” adlandırılan qanun layihəsinin adını da tənqid edib.
"Məncə, bir qanun layihəsi böyük ola bilər, ya da gözəl ola bilər, bilmirəm, hər ikisi ola bilər?", - Mask gülərək deyib və əlavə edib - “Bu mənim şəxsi fikrimdir”.
Maskın Hökumətin Səmərəliliyi Departamenti (DOGE) federal işçi qüvvəsini ixtisar etdi, hökumət proqramlarını kəsdi və federal pula qənaət etmək məqsədi ilə müqavilələri ləğv etdi.
Lakin DOGE-nin səyləri, tənqidçilər,ixtisarların həyati əhəmiyyətli proqramlara zərər verdiyini və xaos yaratdığını iddia edərək, çoxlu məhkəmə çəkişmələrinə səbəb oldu.
Trampın komandası dağılırmı? ABŞ-də nə baş verir və nələr baş verəcək? Uzaqgörən Mask Trampın iflasını öncədən görür?
Baki-xeber.com-a məsələ ilə bağlı açıqlama verən politoloq Tofiq Abbasov bildirdi ki, Tramp hakimiyyəti hazırda böhran dövrünə qədəm qoyur, bu böhranın yaradıcısı da o özüdur: "Çünki bir çox məsələlərə münasibəti, verdiyi vədlərə ziddiyyətli yanaşmalar sərgiləməsi onu göstərir ki, Trampla bağlı narazılıqlar artır, ümidlər doğrulmur. Bu proseslərin kökündə o dayanır ki, bu şəxs volyuntarist siyasətə meyllidir. Volyuntarizm - qanuna, qaydalara, nəzəriyyələrə və təcrübəyə uyğun olmayan, qeyri-adi siyasi gedişlərdir. Burada söhbət, hətta formalaşmış konyunkturaya uyğun olmayan addımlardan gedir. Məsələn, Tramp ötən prezidentlik dönəmində Qüdsü İsrailə peşkəş etdi və dedi ki, bu sizin paytaxtınızdır. Bundan əlavə, Colan yüksəklərini Suriyadan alıb İsrailə bağışladı. Belə gedişlərin hərəsinin öz mənfi təsirləri var. Tramp bunları öz nüfuz kisəsindən xərcləyir. İndi isə görürük ki, onun verdiyi dəbdəbəli vədlərin heç biri yerinə yetmir.
Ukrayna-Rusiya müharibəsi, tarif müharibəsi, bunların heç biri özünü doğrultmadı. Tariflər ABŞ daxilində çox ciddi narazılıqlar yaradıb, birdən-birə əsas idxalçıya qarşı 500% tarif tətbiq etmək, sözün əsl mənasında avantürizmdir. Əgər sən bu tarifi tətbiq edirsənsə, bilməlisən ki, burada bumeranq effekti var, bu sübhəsiz belədir. Sən əgər siyasətdə o qədər səriştəyə malik deyilsənsə, amma biznesdə mahirsənsə, bilməlisən ki, biznes gedişləri siyasətdə heç vaxt özünü doğrultmur.
Onu da bilmirsənsə, komandanın siyasətçiləri ilə məsləhətləşməlisən. İnqlabi-siyasi addımlar atmaqla Tramp yalnız iqtisadi zəmində özü üçün problemlər qazandı. Dünya tarixində belə təcrübələr çoxdur.
Məsələn, Boris Yeltsinin hakimiyyəti dövründə rubl çökməyə başladı. Yeltsin qərar verdi ki, rublun inflyasiyasını dayandırın. İki-üç gün dayandırdılar, ardınca isə defolt - müflisləşmə elan edildi. Yəni iqtisadi, maliyyə və vergi məsələsində siyasi yanaşma heç vaxt özünü doğrultmur, eyni zamanda bunun əksi də analoji effekt verir. İnqilabi gedişlər xüsusilə təhlükəli olur. Bütün məsələlərdə təkamül ən doğru və sınanmış yoldur.
Trampın gizlətmədiyi bir həqiqət var ki, o, Amerikanin dünyada necə gəldi xərclənmiş pullarını geri qaytarmaq istəyir, ona görə Rusiyaya sülhə hazır olmağı tapsırır ki, Amerika şirkətləri Ukraynada hasilata başlayıb ABŞ-nin pullarını geri qaytarsın. Trampı bu mənada hardasa başa düşmək olar ki, prezident dövlətin dunyada mənasız xərclənmiş pullarını geri qaytarmaq istəyir.
Doğrudan da uzun illər ABŞ-nin pulları dünyada mənasız yerə xərclənib. USAID-in fəaliyyəti buna bariz nümunədir. USAID dünyada mətbuata və inqlabi proseslərə dəstək vermək üçun külli miqdarda dövlət vəsaiti xərcləyib. Bu pulların bir hissəsi də postsovet məkanında, o cümlədən Azərbaycanda xərclənib. Bilirsiniz ki, USAID-in fəaliyyətini Trampa qədər biz özümüz dayandırmışdıq.
Tramp onu da nəzərə almalıdır ki, hazırda dünya nizamı pozulmaqdadır. Köhnə qaydalar çöksə də, yeni qaydalar hələ yaranmayıbsa, deməli köhnə qaydalar hələ qüvvədədir. Ona görə də Mask indi gözəl başa düşür ki, onun komandasının liderinin çağırışları, idarəçilikdə tətbiq etdiyi metodlar heç də səmərə vermir. Onlar daha çox problemlər yaratmağa yarayır. Ona görə də İlon Mask öz isini ehtiyatla görür və yavaş-yavaş Ağ Evdən uzaqlaşmaq meyllərini büruzə verir.
Fikrimcə, bu düzgün mövqedir. Çünki birincisi, Maskın imici siyasi portretə uymayan bir xarakterə malikdir. Bu adam daxilən sərbəstdir. Digər tərəfdən, onun dünyada böyük nüfuzu var.
Dünyanın müxtəlif ölkələrinə yatırımlar edib, insanların həyat tərzini yüngülləşdirən layihələr reallaşdırıb. Amma Donald Trampın tutduğu yol bununla tərs-mütanasiblik təşkil edir. Ona görə də hesab edirəm ki, yaxın zamanlarda Maskın Tramp komandasından uzaqlaşmasının şahidi olacağıq. İndidən getsə daha yaxşıdı, çünki sonrakı problemləri onun da ayağına yaza bilərlər".
Akif NƏSİRLİ