Rusiyada qismən səfərbərlik elan olunandan sonra xarici ölkələrə axın edən rus vətəndaşlarının sayı sürətlə artır. Bunlar fonunda diqqət çəkən daha bir məqam qeyri-rusların səfərbərliyə etirazıdır. Ümumiyyətlə, Ukraynada müharibə başlanandan milli-etnik bölgələrdə yerli qeyri-rus əhalinin kütləvi şəkildə Rusiya ordusunun tərkibində savaş meydanına göndərilməsi əvvəlcədən diqqət cəlb edirdi.
Kreml qismən səfərbərliyi də daha çox Rusiya Federasiyasının qeyri-rus subyektlərində daha asan reallaşdıra bilir. Amma buna qarşı da artıq etirazlar qeydə alınır. Etirazçılar bildirir ki, səfərbərlik qeyri-mütənasib şəkildə, əsasən etnik azlıqların hesabına həyata keçirilir. Onlar belə yanaşmanı “soyqırımı” adlandırır. Belə etirazlardan biri sentyabrın 29-da Tuvanın paytaxtı Kızıl şəhərində baş tutub. Şəhərin Arat meydanında keçirilən mitinq polis tərəfindən dərhal dağıdılıb. Rusiya polisi Sibirdəki Tuva regionunda azı 27 qadını saxlayıb və yerli kişilərin Ukraynada döyüşmək üçün səfərbər edilməsinə qarşı keçirilən mitinqi dağıdıb. Bu mitinqdə onlarla qadın “Səfərbərliyə yox! Soyqırımına yox!” şüarları səsləndirib. Saxlanan qadınlardan biri bildirib ki, polis qadınların şəxsi məlumatlarını qeyd edib və barmaq izlərini götürüb. Aksiya dağıdıldıqdan sonra 7 polis maşını meydanda qalıb və daha sonra bura gətirilən xüsusi maşın meydanı su ilə yuyub. Tuvanın hərbi komissarı Artın Demir-Ool deyib ki, respublika səfərbərlik kvotasını yerinə yetirib və Rusiya prezidenti Vladimir Putin sentyabrın 21-də qismən səfərbərlik elan edəndən bəri “qeyri-müəyyən sayda” tuvalı kişi ordu sıralarına cəlb olunub. Bu da bildirilir ki, həmin adamlar Ukraynada döyüşən 55-ci Motopiyada Briqadasının bazasında yerləşdirilib.Tuvadan əvvəl isə ötən həftə Rusiyanın Uzaq Şərqində yerləşən Yakutiyada qadınların səfərbərliyə qarşı aksiyası olmuşdu. Etirazçılar bildirirdilər ki, səfərbərlik qeyri-mütənasib şəkildə, əsasən etnik azlıqların hesabına həyata keçirilir. Onlar belə yanaşmanı “soyqırım” adlandırır. İndiyədək səfərbərliyə qarşı ən böyük etiraz Rusiyanın etnik azlıqlarının yaşadığı Dağıstan Respublikasında keçirilib. Hətta Dağıstan müftisinin arvadı və müşaviri Ayna Qamzatova Vladimir Putindən Dağıstan sakinləri üçün səfərbərliyin heç olmasa yarım il ləngidilməsini xahiş edib. Qamzatova deyib ki, bu müddət ərzində çağırışçılar hərbi təlim görə bilərdilər. Beləliklə də, Dağıstan müftisinin müşaviri respublikadan Ukrayna müharibəsinə hərbi təlim keçməyən gənclərin göndərildiyini etiraf edib. Qamzatova Putinə müraciətində yazıb ki, Çeçenistan Respublikası kimi Dağıstan da səfərbərlik üzrə planını doldurub: “Bu gün döyüşə heç bir hazırlığı olmayan, döyüş texnikasını bilməyən, hər hansı silahlarla ümumən tanışlığı olmayan gənclər göndərilir”.
Daha öncə Çeçenistanın başçısı Ramzan Kadırov bildirib ki, Çeçenistanda heç bir səfərbərlik keçirilməyəcək. O bunu belə izah edib ki, respublika səfərbərlik planını artıqlaması ilə yerinə yetirib. Lakin bundan bir neçə gün sonra Kadırovun sözçüsü İlman Vaxidov bildirmişdi ki, belə bir xəbəri “müxalifətin Telegram-kanalları” yayıb. Bəzi ekspertlərə görə, Kreml bilərəkdən hərbi səfərbərlik üçün milli-etnik mənsubiyyətli bölgələrə daha çox yönəlir. Həmin bölgələrdə əhali artımı ruslarla müqayisədə daha intensiv olduğundan, Kreml gələcəkdə Rusiyada demoqrafik vəziyyətin əks istiqamətdə dəyişə biləcəyini də nəzərə almağa çalışır. Bu baxımdan, Kremlin milli-etnik bölgələrdə yerli qeyri-rus əhalini kütləvi şəkildə Rusiya ordusunun tərkibində savaş meydanına göndərməsi onların sayının planlı olaraq azaldılmasına yönəlik hesablamaların mövcudluğundan danışmağa müəyyən əsaslar verir. Onu da qeyd edək ki, səfərbərlik Putin hakimiyyətinin Rusiya cəmiyyətindəki mövqelərini ciddi şəkildə sarsıdır. Bunu “Levada” mərkəzinin sorğuları da təsdiq edir. Qurum bildirir ki, Vladimir Putinin reytinqi sentyabrda bir ay əvvəllə müqayisədə 6 faiz azalaraq 77 faizə düşüb. Bu, prezident qismən səfərbərlik elan edəndən sonra baş verib. Avqust ayında Putinin fəaliyyətini rəyi soruşulanların 83 faizi dəstəkləyirdi. “Levada” mərkəzi bildirir ki, Ukraynaya müdaxilə ərəfəsində Putinin reytinqi 70 faiz idi, müharibə başlanandan sonra isə bu rəqəm 80 faizə qalxmışdı. Lakin sorğu zamanı respondentlərə hansı siyasətçini dəstəklədikləri barədə açıq sual verilərkən Putinin reytinqi 44 faizdən 40 faizə enib. Rusiyada hakimiyyətin başqa nümayəndələrinə də etimad azalıb. Eyni zamanda ölkədə işlərin düzgün istiqamətdə getdiyini düşünənlərin də sayı səfərbərlik elanından sonra 7 faiz azalıb. Avqust ayında hökumətin siyasətini dəstəkləyənlər 67 faiz idi. “Levada”nın respondentləri səfərbərliyə münasibət barədə suala cavab veriblər. Bu sahədə mənfi emosiyalar üstünlük təşkil edir. Rəyi soruşulanların yarısı səfərbərlik xəbərindən qorxuya düşüb. Respondentlərin 23 faizi səfərbərlik xəbərindən şok yaşadığını bildirib, 13 faiz səfərbərliklə bağlı qəzəbini bildirib. 24 yaşınadək respondentlər arasında səfərbərlikdən “qorxu, vahimə və dəhşət” keçirənlərin faizi 56 olub. Rusiyada keçirilən aylıq ənənəvi rəy sorğusu göstərib ki, rusiyalılar sentaybr ayında Ukrayna ilə bağlı daha çox narahatlıq keçiriblər. Narahatlıq keçirənlər respondentlərin 56 faizini təşkil edib. Bu, müharibə başlanandan bəri ən böyük rəqəmdir. Rusiya hərbçilərinin Ukraynadakı hərəkətlərini dəstəkləməyənlərin faizi də müharibənin əvvəlindən ən yüksək həddə - 24 faizə çatıb. Sülh danışıqlarını dəstəkləyənlərin faizi (48 faiz) də ilk dəfə olaraq müharibəni dəstəkləyənlərdən (44 faiz) çox olub.
Samirə SƏFƏROVA
.jpg)
