Bazar günü, 13 iyul 2025
     

Qərbi Azərbaycanımızın aşıq poeziyası...

Image

“Qərbi Azərbaycan mədəniyyəti” rubrikasında Qərbi Azərbaycan aşıqlarından və onların zəngin, koloritli poeziyasından danışacağıq. Qərbi Azərbaycanın 16 mahalının hamısında saz-söz adamları, el aşıqları, sinədəftər, bədahətən söz deyən adamlar çox olub.  

Bu şəxsiyyətlərin qiymətli sözlər tarixin ayrı-ayrı açırımlarıdan keçərək günümüzə qədər gəlib çatıb. Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur, Göyçə, Ağbaba və başqa ellərində adı bəlli, sözü qiymətli sənətkarlar çox olub. Mübağiləsiz deyə  bilərik ki, bu şeirlər aşıq poeziyasının ən maraqlı örnəkləridir.

Bildiyimiz kimi, Qərbi Azər­­bay­ca­nın tarixi-mədəni irsinin məhz Azər­bay­can xal­qına mənsub­lu­ğu­nun isbata ehtiyacı yoxdur. Qərbi Azər­bay­candakı aşıq mühiti və onun görkəmli nüma­yən­dələri çoxdur. Əlbəttə, zəmanəmizdə daha çox göyçəli aşıq Ələsgər tanınır...

Adım Ələsgərdir, Göyçə mahalım
Dolanım başına, mən dərdin alım,
Hüsnün şöləsinə xəstə xəyalım
Pərvanədi, şəmistanlar dolanır.

Ustad aşığın sazının tellərindən, ürəyinin nurundan yaranan bu şeir indi də aşıqların dil əzbəridir. Sirr deyil ki, adı “Dədə Qorqud” kitabəsində çəkilən Göyçə eli aşıq sənətinin əsas ünvanlarından olub. Bu mahalda adı bəlli ustadlar yetişib.  Biz Miskin Abdalın, Ağ Aşığın (Allahverdi), Aşıq Alının, aşıq Ələsgərin, Növrəs İmanın, daşkəndli aşıq Nəcəfin, şair Məm­mədhüseynin, Zodlu Abdullanın və başqalarının adlarını çəkə bilərik.  Bu sənətkarlar Göyçə mahalındandır, amma bütövlükdə onlar Qərbi Azərbaycan aşıq mühitinin təmsilçiləridir.

İgidin dönməsin əhdi,
Yana çevrilməsin təxdi,
Məmməd Hüseynin bəxdi,
Yatıb, oyanmaz, oyanmaz.

Bu misraları Şair Məmmədhüseyn yazıb, o,  XIX əsr Göyçə aşıqları və el şairləri içərisində seçilən görkəmli sənətkarlardandır. 1800-cü ildə Göyçənin Daşkənd kəndində anadan olan Məmmədhüseyn bədahətən şeir deməyə qadir bir şair imiş. Daşkənddə yaşayan "Şairlilər" nəsli şairin adı ilə bağlıdır və onun nəsil şəcərəsinin üzvləridir...  Şair Məmmədhüseynin şeirlərinin oxunduğu saz  havasına “Məmmədhüseyni” deyirlər. Bu d ondan qaynaqlanır ki, el şairinin şeirləri saz üstə qanadlanıb.

Söz Göyçə şairlərinin, aşıqlarının poeziysından düşmüşkən, qeyd edək ki, o mahalda Növrəs İman adlı bir haqq aşiqi, söz ustası olub. Həyatı, taleyi müəmmalı olan və itkin düşən İman 13 may 1903-cü ildə Göyçə mahalının Ağkilsə kəndində anadan olub. O Aşıq Ələsgərin qardaşı Məşədi Salehin oğludur. İman təhsilini Göyçənin Hüseynquluağalı kəndində molla məktəbində almışdır. Bir müddət Kəlbəcər rayonunun Seyidlər kəndində kənd sovetinin katibi vəzifəsində işləmişdir. İman 1930-cu ildə əsəb xəstəliyinə tutulmuş və 1932-ci ildə itkin düşmüşdür. Bu tarixdən sonra onun haqqında hər hansısa məlumat alınmamışdır. Növrəs İman Aşıq Ələsgər ədəbi məktəbinin yetişdirdiyi ən istedadlı şair aşıqlardandır. O, gənc yaşlarından şeir yazmağa başlamış və tez bir zamanda xalq içərisində ustad aşıq kimi məşhurlaşmışdır.

Bədahətən şeir demək qabiliyyətinə malik olan el sənətkarının saysız-hesabsız qoşma, gəraylı, təcnis, divani, müxəmməs, cığalı təcnis, müstəzad, dodaqdəyməz və sair şəkillərdə şerləri olmuşdur. Təəssüf ki, o , xəstələndikdən sonra bu sənət incilərinin əksəriyyətini öz əli ilə məhv etmişdir. Deyilənlərə görə onun dram əsərləri də varmış. İman özündən əvvəlki bir çox aşıq və el şairlərinin şerlərinə cavab yazmış və açılmamış qıfılbəndləri açmışdır. Bu barədə İmanın irsini tədiq edənlər yazır.

Göyçə sakiniyəm, adımdı İman,
Könlüm çox sınaqda, halım pərişan.

Hər nə ki sirrim var, eylədim bəyan,
Dedim sana hər nişanı, ay mara!

Göyçənin aşıq şairlərinin də, Qərbi Azərbaycanın digər el şairlərinin də şeirlərində açıq şəkildə ifadə edilən bir məqam var. Bu da onların o torpaqların əsl sahibləri olduqlarını bildirmələridir.

Qərbi Azərbaycanın sazlı-sözlü ellərindən biri də Ağbaba mahalıdır ki, burada da çoxlu söz xridarları yetişib. Aşıq Nəsib, aşıq İsgəndər Ağbabalı kimi ozanlar bu torpaqda yetişib. Deyirlr ki, bu mahalın Qasım Əfəndi, Heydər Xoca, Güllüoğlu İsgəndər, Daşdan Daşdanov kimi el şairləri də olub.

Qırx dördüncü ildə qarışdı başım,
Elə bil qaralar geymişdi yaşım.
Məndən üz döndərdi qohum-qardaşın,
Baxtım qara gəldi, qalanı gördüm…

Aşıq İsgəndər Ağbabalının şeirindən bir bənddir. şıq İsgəndər Ağbabalı Ağbaba aşıq havalarının (“Çıldır divanisi”, “Xoşqılıq”, “Xoşdamağı”, “Ağbabayi”, “Ağbaba qaytarması”, “Şenlik Mirzəcanıslı” , “Konyalı”, “Qəza nişanı”, “Sarı yaylıq”, “Ota nanayı”, “Çıldır zinharısı”, “Aşıq Tüccarın nanayı”, “Ağbaba zarıncısı”, “Sörəyeli”, “Tərcümanı”, “Summanı”, “Atüstü”, “Sörəyeli”, “Dəli hicranı”, “Qırdoğlu”, “Dərbədəri”, “Qars gözəlləməsi”, “Çıldırı”, “Baharı”, “Rəhmanı”, “Sirri-sübhan”, “Göyatlı”, “Dovşanquluoğlunun gəraylısı”, “Qaracaoğlan”, “Daşdanoğlu”, “Asıroğlu”, “Durmuşoğlu”, “Çalpapaq”, “Tərəkəmə”, “Türkmanı”, “İsgəndəri”, “Ağbaba gülü”, “Gəlin nanayı” və b.) mahir ifaçısı idi. O, otuz üç dastanı sinədən bilirdi. Yaxşı dastançı aşıq kimi şöhrəti eldən-elə, dildən-dilə yayılmışdır. Bundan əlavə aşıq Ağbaba regional dastanlarının (“Qaracaoğlan”, “Qaçax Yusif”, “Qulamsöyüm”, “Aybəniz-Gündoğan”, “Yetim Məhəmməd”, “Yaralı Mahmud” və b.) mahir bilicisi sayılırdı. Aşıq İsgəndər həm də yaradıcı aşıq olduğundan bir neçə aşıq rəvayəti (“Qaçaq Usuf oğlu Məmmədvəli”, “Ellərkətdi Bilalın ermənilərnən qabaxlaşması”, “Məşədi Paşa”, “Hənifənin küsməyi” və b.) yaratmışdır. Aşıq İsgəndər Ağbaba mahalında doğulsa da, taleyinə deportasiya yazılıb. Erməni şovinstləri tərəfindən Qərbi Azərbaycandan didərgin salınan soydaşlarımız arasında xalqımızın böyük ozanı da vardı. Aşıq İsgəndər 1992-ci ildə Şəmkirdə vəfat edib. Aşıq İsgəndər Ağbabalı Ağbabanın sonuncu azman aşığıdır.

Ağbaba aşıq mühitinin digər adı bəlli ozanı aşıq Qərib Hasan olub ki, onun da şeirlər gəlib çatıb.

Qərib Hasan bu vəhşətdən ah çəkər.
Fəryad edər, gözlərindən yaş tökər.
Qan içində yatır burda bəy-nökər,
Oyuq gözə, o qıcanmış dişə bax.

Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahalı da güclü aşıqlar, el şairləri yetirib.

Soruşmursan dost-tanışdan hardasan?
Sağım yağı,solum düşmən,dardayam.
Dörd bir yanım dəmir qəfəs tordayam,
Yetiş dada,canım-gözüm,hardasan?

Yapon bu yerlərdə meydan sulayır,
Nijde belimizdə ocaq qalayır.
Yurdumuzda-yuvamızda bayquş ulayır,
Sönür od-ocağım,gözüm hardasan?

Bu iki bənd şeir isə Dərələyəzli ustad sənətlar, aşıq Cəlilə məxsusdur. Yazılanlara görə, Dərələyəzli Aşıq Cəlil Dərələyəz aşıq mühitinin ustad aşığıdır, bu mahalın Sallı kəndindəndir. Bu böyük aşığın indiyə qədər cəmi beş şeiri,yəni üç qoşması və iki təcnisi dövrümüzə qədər gəlib çatıb. Aşıq Cəlil həm də Dərələyəz aşıq mühitində bəstəçi aşıq kimi də tanınmışdır. Onun on iki aşıq havası məlumdur. Bu ustad aşığın on beş şəyirdi olmuş,onların arasında el sənətkarının üç oğlu da bu sənətə könül verib. Aşıq Cəlil haqqında xüsusi araşdırma, tədqiqat aparılmayıb. Gələcəkdə belə araşdırmaların aparılması Aşıq Cəlilin ədəbi irsinin ətraflı işıqlandırılmasına imkan yaradacaq. Tədqiqatçılar qeyd edir ki, Dərələyəz aşıq mühitinin formalaşması və inkişafı təbii ki, Göyçə aşıq mühiti ilə qarşılıqlı təmas və mədəni münsibətlərlə bağlıdır. Göyçə aşıqlarının Dərələyəz mahalına toy-düyünə çağrılması inkşaf ahənginin eyni axarla getməsinə geniş imkan və şərait yaradıb. Bunlardan əlavə, gah Göyçə aşıqlarının Dərələyəz aşıqlarını,gah da əksinə - Dərələyəz aşıqlarının Göyçə aşıqlarının saz-söz meydanına çağırması və sənət imtahanına çəkməsi də inkişafda az iş görməyib.  Bu barədə tədqiqatçılar yazıb. Unutmamış deyək ki, məşhur “Cəlili” saz havası da dərələyəzli aşıq Cəlilin adı ilə bağlıdır.

Qərbi Azərbaycanın digər aşıq-şair Vedibasar mahalının Qarabağlar kəndində anadan olan aşıq Xudayardır. Aşıq Xudayarın da şeir xəzinəsindən nümunələr qalıb.

Abbasqulu bəy dönüb aslana , şirə,
Qoymayır ki, yağılar Vediyə girə.
Tağı bəy göndərmir qoşuna cirə,
Zeyvə-Düdəngini eyləyib Şürə.
Qılıncı əlində Xan Abbasqulu,
Xalqının ümüdü can Abbasqulu...

Xəyalən Qərbi Azərbaycan ellərini qarış-qarış gəzib bu ozanların, sözü ilə tarix yazanların bir qisiminin yaradıcılığı, poeziyası barədə danışdıq. Barəsində danışa bilmədiyimiz ustadlar haqda isə növbəti yazılarımızda danışacağıq. Ağ aşıqdan və şəyirdi Qızılvəngli aşıq Alıdan və digər ustadlardan başqa yazlarda bəhs edəcəyik…

Yazımızı isə aşıq Xudayarın gözəl bir müxəmməsi ilə tamamlayırıq.

...Vedibasar yeriyibdi, bir qanlı davadan deyim.
Dəstəsində şir oğullar, bu eldən, obadan deyim.
Məhərrəmnən İbrahimnən, Xəlilnən Nəbodan deyim.
Andranikin bağrını yarıbdı Abbasqulu bəy!

Tanrı ona rüsxət versin, müsəlmanın dayağıdı!
Yoxsulların, fağırların evlərinin çırağıdı!
Ay Xudayar, bu mərd oğul qoçaxların qoçağıdı!

Bu millətin xilasına durubdu Abbasqulu bəy!

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

13.07.2025 / 20:53
Deputat Elnarə Akimova şəhid general Polad Həşimovun ailəsini ziyarət etdi

13.07.2025 / 19:01
Ukrayna kəşfiyyat polkovnikinə sui-qəsdin qisasını aldı – Kiyevdə azı iki FSB agenti öldürüldü…

13.07.2025 / 18:16
Makron Fransanı çökdürdü, ölkə borc içində batır - pensiya və bütün yardımlar dondurulur…

13.07.2025 / 17:10
Tramp Kiyevə silah göndərmək üçün Rusiyanın ABŞ-dakı 5 milyardını müsadirə edə bilər…

13.07.2025 / 17:07
Tanınmış aktrisa Rəsmiyyə Nurməmmədovanın 60 illiyi səhnədə qeyd olunub

13.07.2025 / 16:50
"Azərbaycanla Ermənistan arasında keçirilən sülh danışıqlarını diqqətlə izləyirik" - Ərdoğan

13.07.2025 / 16:43
"Azərbaycan-Suriya əlaqələri ölkəmizin Yaxın Şərq siyasətində mühüm istiqamətdir" - Vüqar Rəhimzadə

13.07.2025 / 15:54
İran prezidentinin İsrailin 16 iyun hücumunda yaralandığı ortaya çıxdı…

13.07.2025 / 15:19
Yeni Kaledoniyada müstəqillik tərəfdarları və əleyhdarları arasında tarixi razılaşma əldə olundu

13.07.2025 / 14:56
Sinir ağrıları və efir enerjisi ilə müalicə

13.07.2025 / 14:37
"Azərbaycan Avrasiya üçün strateji əlaqələndirici rola malikdir" - Elnur Məmmədov

13.07.2025 / 13:50
Gülzar Namazovanın "Vətən müharibəsi ensklopediyası" adlı kitabının təqdimatı keçirildi - FOTO/VİDEO

13.07.2025 / 13:22
İstirahət zonalarında polisin fasiləsiz xidməti davam etdirilir

13.07.2025 / 11:37
Prezident İlham Əliyev Monteneqronun Prezidentini təbrik edib

13.07.2025 / 10:52
Polis Beyləqanda əməliyyat keçirdi - 9 nəfər saxlandı

12.07.2025 / 21:17
Vüqar Rəhimzadə: “Gəmiqaya və Göygöl Tarixi-Mədəni və Təbii Kompleksi” Azərbaycanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi irs nümunəsidir

12.07.2025 / 21:09
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri arasında telefon danışığı olub...

12.07.2025 / 21:03
Azərbaycanın iki naziri adından saxta xəbər yayıldı - MEDİA Agentliyi xəbərdarlıq etdi...

12.07.2025 / 20:28
Putini Ukraynada dayandıra bilməyən Tramp hərəkətə keçdi – öncə silah yardımı, ardınca... "yaxında nəsə baş verəcək”...

12.07.2025 / 20:03
Rusiyanın yeganə təyyarədaşıyan gəmisini doğrayıb "metallom" edəcəklər

12.07.2025 / 19:20
Ailə sədaqətini və qonşuluq münasibətlərini insan canavardan öyrənməlidir

12.07.2025 / 17:10
Yaxın zamanlarda Azərbaycan qazının Türkiyə ərazisindən Suriyaya ixracına başlanacaq...

12.07.2025 / 16:21
"Suriya Azərbaycanla bir sıra sahələrdə əməkdaşlıqda maraqlıdır" - Əhməd Əl Şaraa

12.07.2025 / 16:18
Əhməd Əl Şaraa Prezident İlham Əliyevə təşəkkür etdi

12.07.2025 / 16:15
"Suriyada yeni hakimiyyətin qurulmasından sonra əlaqələrimizin inkişafı üçün böyük perspektivlər açılıb" - Prezident İlham Əliyev

12.07.2025 / 16:11
Prezident İlham Əliyevin Suriyanın keçid dövrü Prezidenti ilə görüşü olub - YENİLƏNİB

12.07.2025 / 15:34
UNESCO ermənilərin saxta “Urartu tarixini” rəsmiləşdirdi... Tarixə həqarət...

12.07.2025 / 15:21
Azərbaycanla gərgin günlərdə rus icması Rusiyanı müdafiə etməli idi? - Primakov "duzsuz" danışdı...

12.07.2025 / 14:30
SOCAR-la Suriya Hökuməti arasında Anlaşma Memorandumu imzalandı - FOTO

12.07.2025 / 13:48
Erməni işgəncəsi qurbanlarının məhkəmə ifadələri əsasında kino çəkiləcək(?)..

12.07.2025 / 13:38
Sonsuzluğa "çarə tapan" dələduzlar peyda olub...

12.07.2025 / 13:31
Rusiya xarici siyasi təsir aləti kimi mediadan fəal istifadə edir - Mətbuat Şurası beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət etdi

12.07.2025 / 13:28
Əhməd əl-Şaraa Azərbaycana gəldi – Suriya ilə münasibətlərdə yeni dövr başlayır

12.07.2025 / 12:07
DÇ-2030-un finalı bu stadionda keçiriləcək - AÇIQLANDI

12.07.2025 / 11:10
Ərdoğandan qərar - bu xanımı vəzifəyə təyin etdi

12.07.2025 / 11:02
Tramp ŞOKDA - ABŞ məhkəməsi Prezidentin fərmanını blokladı!

12.07.2025 / 10:54
Narkotik vasitələr becərən Qəbələ sakini yaxalanıb

12.07.2025 / 10:00
Mingəçevirin bu ərazilərində qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

12.07.2025 / 09:12
"Feyk xəbər" yayanları ciddi cəza gözləyir

12.07.2025 / 09:03
Ölkəmizə "cəhənnəm istilər" gəlir...

12.07.2025 / 08:44
Sertifikasiyadan sonra indi də müəllimlərin dərs yükü problemə çevrilib...

12.07.2025 / 01:05
Azərbaycandan tarixi uğur - 40 gündə 6 seçkidə qalib gəldik...

11.07.2025 / 21:43
Erməni işğalı zamanı əsirlikdə və girovluqda saxlanılmış şəxslər ifadə verdi – MƏHKƏMƏ+ FOTO

11.07.2025 / 21:30
Rusiya XİN Azərbaycanda rus dilinin vəziyyətini(?) araşdırır...

11.07.2025 / 21:15
Antiterrordan Əbu-Dabiyədək - Əliyevin təşəbbüsləri aparıcıdır...

11.07.2025 / 21:01
Priqojin 2 azərbaycanlını “Vaqner”ə hansı ölkənin həbsxanasında cəlb edib?..

11.07.2025 / 20:46
Bakı-İrəvan sazişi bu ilin sonunda imzalana bilər...

11.07.2025 / 20:31
Zəngəzur dəhlizi açılır - Əbu-Dabi çox şeyi dəyişdi...

11.07.2025 / 20:16
Əliyev-Paşinyan görüşünə Rusiyadan ikibaşlı rəylər gəlir...

11.07.2025 / 20:02
Dövlətdən böyük vəsait ayrılır, ipəkçilik yenə də çökür...

11.07.2025 / 19:47
Azərbaycanın və Türkiyənin qəvi düşməninin axırına Ermənistan özü çıxır…

11.07.2025 / 19:30
Professor Məhərrəm Qasımlı Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

11.07.2025 / 19:17
Birləşmiş Kreml-İrəvan qüvvələri başladı - “Əbu-Dabi görüşünü ABŞ təşkil edib”...

11.07.2025 / 19:05
Sabir Zeynalov Açıq Çelenc Turnirində gümüş medal qazanıb

11.07.2025 / 19:03
Üç nəfər xaricində PKK terror təşkilatı bağışlandı - Murat Karayılan, Cəmil Bayık və...

11.07.2025 / 18:57
İranın diplomatik ikiüzlülüyü

11.07.2025 / 18:47
Hökumət mollası türk dilini "cəhənnəm dili" adlandırdı...

11.07.2025 / 18:42
Bahar Muradova Balakən rayonunda vətəndaşları qəbul edib

11.07.2025 / 18:33
Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

11.07.2025 / 18:23
İqtisadi Şuranın iclası keçirildi - 2026-cı il büdcə layihəsinə dair müzakirə aparıldı

11.07.2025 / 18:19
Təhsil Nazirliyi “qanunsuz” azad edir, məhkəmələr bərpa edir...

11.07.2025 / 18:06
Əliyev-Paşinyan razılaşmasının ardınca Rusiya hərəkətə keçdi...

11.07.2025 / 17:52
Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının BMT-də rolu – BAMF-dan növbəti təlim

11.07.2025 / 17:47
Azərbaycandan Almaniyaya daha çox pul axmağa başlayıb - əvvəl tərsinə idi, nə olub?

11.07.2025 / 17:44
TƏBİB-in tabeli tibb müəssisələrinin fəaliyyətinə dair növbəti geniştərkibli müşavirə keçirilib

11.07.2025 / 17:25
Tramp Ukraynaya göndərəcəyi silahların pulunu NATO-dan alacaq - Biz silahları onlara verəcəyik, onlar da Ukraynaya...

11.07.2025 / 17:12
Sabunçuda əməliyyat - Emin Səmədov 10 kq narkotiklə tutuldu...

11.07.2025 / 16:59
Dünya Çərkəz Birliyi çərkəz xalqının geridönüş haqqının tanınmasını tələb edir

11.07.2025 / 16:40
PKK-nın tərksilah edilməsilə bağlı ilk addım Süleymaniyyədə atıldı - Rəsmi Ankaradan ilk reaksiya...

11.07.2025 / 16:37
FHN-in əməkdaşı Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş katibi seçildi

11.07.2025 / 16:28
Beynəlxalq səyyahlar Laçında... - YENİLƏNDİ

11.07.2025 / 15:57
Ürəyi Vətənlə döyünən qəhrəman Elnur...

11.07.2025 / 15:30
bp-nin Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyinə töhfəsi...

11.07.2025 / 15:29
Dəniz kənarında ekoloji çirklənməyə yol verən şəxslərə qarşı polis nəzarəti daha da gücləndirilib

11.07.2025 / 15:14
"Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı" - Xocalı soyqırımı zamanı körpə övladları ilə girov götürülmüş qadın

11.07.2025 / 15:10
Bakıda “Gələcəyin mediası: “Əkinçi”nin izi ilə” mövzusunda Forum keçirilib - FOTO

11.07.2025 / 14:51
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun Dünya İrsinin İlkin Siyahısına daxil edildi

11.07.2025 / 14:26
16 milyon manata yaxın borcu olan şirkətin əmlakı satışa çıxarıldı

11.07.2025 / 14:12
Ağdamda tikinti aparılan ərazidə insan sümüyü aşkarlandı

11.07.2025 / 13:55
Türk Rivierasında heyranedici mənzərələrlə dolu unudulmaz səyahət

11.07.2025 / 13:47
Paşinyan İrəvanı revanşistlərdən “təmizləyir”..

Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910