Vətən müharibəsindən bir il keçməsinə baxmayaraq, hələ də Azərbaycanın zəfərini əks etdirən tammetrajlı bədii film çəkilməyib. Azərbaycanın tarixi zəfərini kinoya daşımaq və bunu təbliğ etmək ən mühüm məsələ olduğu halda, Azərbaycanın qələbəsi bədii kinoda görsənmir. Halbuki, bu işə xüsusi diqqət ayrilmali və böyük filmlərin çəkilişlərinə başlanılmalı idi.
Hətta müxtəlif xarici ölkələrdən, lap elə qardaş Türkiyədən rejissorlar dəvət etmək, bu istiqamətdə müştərək layihələr həyata keçirmək olar. Amma bizdə hələ bir tərpəniş yoxdur. Xırda-para işləri, sənədli filmləri nəzərə almasaq, demək olar ki, bu sahədə də axsayırıq. Necə ki, torpaqlarımızın 28-30 il işğalda olduğu dövrlərdə Azərbaycan kinosu susurdu, bu gün də həmin susqunluq davam edir. Əvvəllər deyirdilər ki, müharibə başa çatmayıb nəticə yoxdur, ona görə də film çəkə bilmirik. İndi isə ortada qələbə adlı böyük nəticə var, amma film yoxdur.
Bir məqamı da vurğulayaq ki, ermənilər həm 30 ildə, həm də Azərbaycanın qələbəsindən sonra Qarabağla bağlı bədii filmlər çəkməkdə davam edirlər, hətta bu işə xarici rejissorları da cəlb edirlər. “Arsax müharibəsi” haqda ermənilər neçə-neçə film çəkib, amma biz hələ də bir iş görməmişik. Görülən işlər də göz qabağındadır. Yarımçıq, ideyasız, gözə kül üfürmək naminə çəkilənlərlə isə heç yerə çıxmaq olmur. Ermənilər Azərbaycanın 44 günlük müharibədə qazandığı qələbəni qaralamaqla məşğuldur, biz isə susmaqla, dəxli olmayan mövzuların ardınca düşməyə vurğunuq.
Hər kəs düşünürdü ki, Vətən müharibəsi başa çatdıqdan qısa müddət sonra Mədəniyyət Nazirliyi Zəfər tariximizlə bağlı tammetrajlı filmlərin, serialların çəkilməsi üçün hərəkətə keçəcək, “Azərbaycanfilm” Kinostudiyası, özəl kino şirkətləri layihələr təqdim edəcək, amma bunların heç biri hələ ki, baş verməyib. Azərbaycan tarixçiləri Təhsil Nazirliyinin sifarişi ilə çox qısa müddətə “Zəfər tarixini” hazırlayıb şagirdlərimizə təqdim etdilər, amma bədii kinodakılar hələ də gözləmə mövqeyindədir.
- Hafiz Cabbarov: “Çox təəssüflər olsun ki, bu istiqamətdə...”
“Zəfər tarixi” dərsliyinin həmmüəllifi, tarixçi Hafiz Cabbarov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, zəfər tarixi yalnız söz xatirinə deyilmir, sözün həqiqi mənasında bu zəfər tarixidir. “Azərbaycan xalqı, Azərbaycan ordusu doğrudan da müstəsna qəhrəmanlıq, igidlik göstərib. Biz igidliyi, qəhrəmanlığı yalnız əldə silahla döyüşməklə təqdim etməməliyik. Bəli, bu böyük və müstəsna igidlikdir, amma burada arxa cəbhədə olan vətəndaşlarımızın birliyi, cəbhə üçün etdikləri də bir qəhrəmanlıqıdır. Ahıl yaşlı Hikmət baba öz təqadününü orduya köçürüb, şagird balalarımız öz günlük xərclərini ordunun ehtiyacları üçün göndərmək istəyirdi. Bunlarla yanaşı, ön cəbhədə oğullarımız, qəhrəman əsgərlərimiz qanları, canları ilə tarix yaradırdılar, qəhrəmanlıq dastanları yazdılar. Ön cəbhədə elə misilsiz igidlik səhnələri, yaşantıları olub ki, bunların çoxunu biz bilmirik, bəzilərini bilirik. Bu hadisələrin hər biri bir film mövzusudur. Çox təəssüflər olsun ki, bu istiqamətdə işlər çox zəifdir. Etiraf etmək və bir az real danışmaq lazımdır ki, indi bizim Adil İsgəndərov, Tofiq Tağızadə, Mehdi Məmmədov, Həsən Əbluc, Həsən Məmmədov, Həsənağa Turabov və s. kimi görkəmli rejissorlarımız, aktyorlarımız yox dərəcəsindədir. Qarabağ Zəfəri haqqında film çəkmək üçün o səviyyədə rejissorlarımız, kino işçilərimiz yox vəziyyətindədir, yaxud barmaqla sayılacaq qədərdir. Bu işə peşəkarlar cəlb olunmalıdır, etiraf edək ki, bizdə də peşəkarların sayı çox azdır. Bu baxımdan, peşəkarların az olduğu məqamda Vətən müharibəsində qazandığımız zəfəri, bu zəfəri qazanan igidlərimizin qəhrəmanlıqlarını əks etdirəcək və onu ifadə edə biləcək kinossenarilər yazmaq asan olacaqmı? Qarabağ zəfərini tam olaraq ifadə edə biləcək kinossenari yaza biləcək, onu çəkə biləcək peşəkarların olmasına adam bir az tərəddüd edir. 30 ildir dövlətimiz müstəqildir və bu dövrdə bizim çox yüksək səviyyəli, peşəkar aktyorlarımız, rejissorlarımız yetişməli idi. Onlar ya yetişməyib, ya da onları bu və ya digər səbəbdən biz yaxşı tanımırıq. Bu düşündürücüdür, yəni biz onları tanımırıqsa, demək onlar adlarını çəkdiyimiz aktyorlar, rejissorlar səviyyəsində deyillər. Ancaq eşitdiyimə görə, “Fəryad I”in davamı olaraq “Fəryad-II” filmi çəkilib. “Fəryad II” də torpaqlarımızın azad olunmasından bəs edir”.
H.Cabbarov qeyd edir ki, filmlərin çox böyük əhəmiyyəti var, çünki filmlər əsasən “yumşaq güc” rolu oynayır. “Bizim üçün Vətən müharibəsi elə müqəddəs bir ifadədir ki, gərək bu mövzu ilə bağlı çəkilən filmlər də ona layiq olsun. Elə bir film olmalıdır ki, beynəlxalq ictimaiyyət də bu filmə baxsın və hadisənin əsl mahiyyətini öyrənsin. Bilirsiz ki, müharibə yalnız səngərlərdə deyil, həm də informasiya cəbhəsində gedir. Hesab edirəm ki, bu filmlər vasitəsilə Azərbaycan ordusunun qəhrəmanlığı təkcə xalqımıza deyil, həm də dünya xalqlarına çatdırılmalıdır. Fikrimcə, bu baxımdan, qardaş Türkiyənin bu istiqamətdəki geniş təcrübəsindən istifadə etməliyik, onlarla bərabər filmlər çəkməliyik”.
H.Cabbarov qeyd edir ki, eyni platformada birləşdiyimiz və eyni soya, ortaq tarixə və sair aid olduğumuz digər türk dövlətləri ilə də müştərək filmlər çəkməliyik. “Ortaya Zəfər tariximizin adına layiq mükəmməl bir film qoyulmalıdır”- deyə H.Cabbarov qeyd etdi.
- Eldəniz Quliyev: “Zəfər tarixi haqda film çox mükəmməl olmalıdır, ona başdansovdu yanaşmaq olmaz, bu filmi isə peşəkarlar çəkməlidir”
Kinodramaturq Eldəniz Quliyevin də fikrincə, bu mövzuya peşəkar münasibət olmalıdır. Bununla belə, E.Quliyevin sözlərinə görə, hər hansı bir qlobal hadisədən sonra onun haqqında bədii söz demək, onu ictiamiyyətin müzakirəsinə təqdim etmək üçün müəyyən vaxt keçməlidir ki, hadisəni qəbul edib həzm edə, analiz edə bilək: “Hadisəni bədii süzgəcdən keçirmək üçün müəyyən vaxt lazımdır. Bu mənada hesab edirəm ki, 44 günlük müharibə bitdikdən dərhal sonra oturub ssenari yazmaq, film çəkmək düzgün deyil. Sənədli fikmlər, xronika çəkmək olar, hətta cizgi filmi də çəkmək mümkündür. Bədii film üçün isə zaman lazımdır. Bu, işin bir tərəfi. İkinci tərəfdən, siz haqlısınız. Biz işi nəinki vaxtında etmirik, ümumiyyətlə etmirik. Təəssüf ki, ermənilər bu məsələdə bizdən həmişə qabaqadı. Onlar “Ararat” filmi də çəkib dünyaya yaydılar. İndi də hansısa bir filmləri “Oskar”a namizəd kimi təsdiqlənib. Bunlar o məsələyə təşəbbüs göstərirlər. Bilirsiz, normal kino çəkmək böyük sərmayə, böyük pul tələb edir. Amma ermənilər acından ölə-ölə, “acından məhv oluruq” qışqıra-qışqıra film çəkməyə pul tapırlar. Kino görün nə qədər vacib məsələdir ki, ona pul tapırlar. Bu saat dünya hər bir ölkənin ağrısını da, problemini də, sevincini də kino vasitəsilə və onlayn üsullarla qəbul edir, dərk edir, yaxud etmir. Bizdə, çox təəssüf ki, kinoya münasibət qənaətbəxş deyil. Avqustun 2-si kino günü oldu, onlarla insan fəxri ad gözləyirdi, bir xoş sürpriz gözləyirdi, bir təşəkkür gözləyirdi, amma heç nə olmadı. Mən bu sözü deməyə məcburam ki, Heydər Əliyev kinoya çox ciddi münasibət bəsləyirdi, onu televiziyadan da üstün tuturdu. Azərbaycan kinosu da onun vaxtında dirçəlməyə başladı. Adam gərək sözün düzünü desin. “Azərbaycanfilm” Kinostudiyası nə almışdısa onun vaxtında almışdı, kinostudiyaya alınan texniki avadanlıqlar birbaşa Heydər Əliyevin göstərişi və ayırdığı maliyyə hesabına alınmışdı. Hələ də “Azərbaycanfilm” həmin o texniki avadanlıqlarla işləyir. Mədəniyyət Nazirliyi kinoya fikir vermir. Mədəniyyət Nazirliyinə gündə biri gəlir, hamısı da kinodan xəbərsiz. Təzə nazir də bilmirəm nə ilə məşğuldur, amma kinonun heç yanından keçmir, bilmir ki, kino mədəniyyətimizin bir tərkib hissəsidir. Bir çox ölkələrdən fərqli olaraq, bizim milli kinomuz olub və hər hansı nazir istəsə də, istəməsə də yenə də olacaq. Sadəcə, indi ona olan mübasibət bir az zəifləyib”.
“Ermənilər Azərbaycan əleyhinə onlarla film çəkib, Qarabağ zəfərini qaralamaqla məşğuldurlar, biz erməni yalanlarını ifşa etmək üçün dünyaya nə təqdim edirik? Milli ideoliji baxımdan kinomuz çox axsayır. “Nə etmək lazımdır?“- deyə E.Quliyevdən soruşduqda müsahibimiz bildirdi ki, bu işlərə sevgi ilə yanaşmalıyıq, ağrımıza ağrı, sevincimizə sevinc kimi yanaşmalıyıq. “Bu bizim öz ağrımıza, sevincimizə münasibətimizdən irəli gəlir. Demək, burada çox qüsurlarımız var, biz daha çox pafosla, rtorika ilə danışmağı sevirik, işə gələndə isə dayanırıq. Amma tariximiz ekrana köçürülməlidir. Tarix bir qanla, bir də kino lenti ilə yazılır, üçüncüsü yoxdur. Vətənə, xalqa sevgi lazımdır...biz bu sahədə axsayırıq. Kinonu peşəkarlardan alıb teleseriallar çəkən qeyri-peşəkarlara, pul qazamaq istəyənlərə veriblər. Kinonu öz məcrasından çıxarıblar. Bu cür vəziyyətə slaıblar və düşünülmüş şəkildə bir siyasət yürüdüblər. Kimə lazımdır ki, milli-mənəvi dəyərləri hiss etsin, insanların zövqü artsın, korşalmasın, amma əksini istəyirlər... Zəfər tarixi haqda film çox mükəmməl olmalıdır, ona başdansovdu yanaşmaq olmaz, bu filmi peşəkarlar çəkməlidir...”
İradə SARIYEVA
