Azad İsazadə: “Bir məktəbdə bir kişi müəllim varsa, bütün şagirdlər onunla ünsiyyətdə olmaq istəyir”
Cavid İmamoğlu: “Müəllimlərin böyük əksəriyyətinin qadınlar olması nəticəsində qadın hərəkətlərinin adiləşməsi, oğlanlar tərəfindən təqlid olunması bir çox hallarda qaçılmaz olur”
İnsanın formalaşmasında müəllimin, tərbiyəçinin rolu valideynun rolu qədərdir, bəlkə də bir qədər ondan artıqdır. Uşaq və yeniyetmələrin mənəvi-psixoloji tərbiyəsinin inkişafında müəllim amilinin yeri danılmazdır. Xüsusən də kişi müəllimlərin oğlan uşaqlarının yetişməsində rolu böyükdür.
Amma təəssüf ki, son dövrlər dünyanın təhsil mənzərəsinə baxdıqda kişi müəllimlərinin sayının azaldığını müşahidə etməli oluruq. Bu özünü daha çox Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərində büruzə verir. 25-30 il bundan əvvəllə müqayisədə, demək olar ki, kişi müəllimlərinin sayının kəskin azalmasının şahidi olmuşuq. Öncəki dövrlərdə məktəblərdə az qala qadın və kişi müəllimlərin sayı bərabər idi. Kənd məktəblərində isə ibtidai sinif və fənn müəllimlərinin böyük əksəriyyətini kişilər təşkil edirdilər. Bu gün isə bu sahədə vəziyyət çox acınacaqlıdır. Kişilərin orta ümumtəhsil sistemindən uzaqlaşması bir sıra ciddi fəsadlar yaradıb. Bu özünü xüsusən yetkinlik yaşına çatan şagirdlərin tərbiyəsində göstərir. Gizlin deyil ki, orta ümumtəhsil məktəblərində həm aşağı, həm də yuxarı sinif şagirdləri əsasən qadın müəllimlərlə ünsiyyətdə olurlar. Hətta iş o yerə çatıb ki, idman fənnini də bir sıra hallarda qadınlar tədris edir. Belə baxanda, bəzi istisnaları nəzərə almasaq, kişi müəllimlər yalnız hərbi dərsləri keçirlər, qalan müəllimlər isə qadınlardır.
Qadın müəllimlərinin sayının bu şəkildə artması təbii ki, nə dövlətin, nə Təhsil Nazirliyinin, nə də ki, təhsil müəssisələrinin günahıdır. Bu bir təbii proses kimi özünü göstərir. Olduqca zərərli tendensiya olan bu mənfi halın fəsadlarını bu gün yaxından hiss edirik. Bu gün orta ümumtəhsil məktəblərində təhsil alan müəyyən qisim oğlan uşaqlarının davranışlarında, hərəkətlərində, danışıq tərzlərində qadın jestləri müşahidə edilməkdədir. Oğlan uşaqları az qala qadın müəllimləri təqlid edirlər. Bu da onların, qeyd etdiyimiz kimi, mənəvi-psixoloji cəhətdən kişi kimi inkişafına zərbə vurur. Onlar məktəbdə də, repititor yanında da əsasən qadın müəllimlərlə ünsiyyətdə olur, biliyi onlardan əldə edirlər. Hətta elə oğlanlar var ki, uşaqlıqdan ana himayəsində böyüyür və bu da müəyyən qədər onun psixologiyasına təsir göstərir.
Qeyd edək ki, təhsil nazirinin müavini İdris İsayev “Ədalətli sülh və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olunmasında ombudsmanların rolu” mövzusunda keçirilən Ombudsmanların XVI Bakı Beynəlxalq Konfransında çıxışı zamanı bildirib ki, statistik göstəricilərə görə, Azərbaycanda təhsil sistemində çalışanların çoxunu qadınlar təşkil edir. O, həmçinin, vurğulayıb ki, Dayanaqlı İnkişaf Məqsədlərində əsas göstəricilərdən biri də təhsil sistemində gender məsələsinin gözlənilməsidir.
İ.İsayevin bildirdiyinə görə, ölkəmizdə təhsil sistemində çalışan müəllimlərin 79 faizini qadınlar, təhsil alanların isə 47 fazini qızlar təşkil edir: "Peşə təhsilində müəllimlərin 69 faizi, tələbələrin 33 faizi, orta ixtisas səviyyəsində müəllimlərin 78 faizi, tələbələrin 65,6 faizi qadınlardır.
Tanınmış psixoloq Azad İsazadə “Bakı-Xəbər”ə mövzunu şərh edərkən bildirdi ki, Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərində qadın müəllimlərinin sayının çox olması həqiqətən də müəyyən problemlər yaradır. “Bunun mənfi və müsbət tərəfləri var və biz söhbətimizi bu ətrafda quracağıq. Burada ənənə amili də var. Qadın müəllimlərin çoxluq təşkil etməsinin şagirdlərə mənfi təsirinə gəlincə, deyim ki, bu, Sovet dövründə də belə idi. İbtidai siniflərdə adətən müəllim qadın olur. İbtidai sinif müəllimlərinin qadın olmasının uşaqlara heç bir mənfi təsiri yoxdur. Qadın müəllimlər uşaqlarla məşğul olmağa psixiloji və fiziki olaraq hazırdır, çünki o anadır. Uşaqlarla dil tapmağı, onlarla məşğul olmağı və s. daha yaxşı bacarır. Uşaqlara münasibətdə qadın müəllimlər daha yumşaq və diqqətli olurlar. Amma kişi müəllimlər daha quru olur və uşaqlara yalnız material verirlər. Bir məktəbdə bir kişi müəllim varsa, bütün şagirdlər onunla ünsiyyətdə olmaq istəyir. Ona görə ki, o daha maraqlı danışır. Tədris və tərbiyə baxımından qadın müəllimlərin hər hansı bir mənfi cəhətini görmürəm. Lakin sözsüz ki, oğlanlar üçün əsasən yeniyetməlik yaşında avtoritet olan kişi müəllimlərinin dərs keçməsi müsbət hal olardı” - deyə A.İsazadə qeyd etdi.
“Oğlan uşaqlarının mənəvi-psixoloji inkişafı naminə məktəblərdə kişi müəllimlərin olması çox vacibdir”
Tanınmış sosioloq Cavid İmamoğlunun sözlərinə görə isə qadın müəllimlərin çoxluq təşkil etməsi oğlan şagirdlərin psixologiyasına mənfi təsir göstərir. O hesab edir ki, tədris, təlim və tərbiyə işində qadın və kişi bərabərliyi qorunmalıdır. “Təəssüfedici haldır ki, Azərbaycanda tədris prosesində kişi müəllimlərin iştirakı aşağı səviyyədədir. Bunun özü də təlim-tərbiyə işinə təsirsiz ötüşmür. Bu gün Azərbaycanda boşanmış ailələrin sayında müəyyən artım var və bu cür ailələrin çoxunda uşaqlar ata modeli olmadan, yəni ananın tərbiyəsi ilə böyüyür. Təbii ki, istər qız, istərsə də oğlan uşağının tərbiyəsində, inkişafında bir ideal kişi obrazının olması vacibdir. Ata olmadığı təqdirdə bu obrazın müəllim olması daha məqsədəuyğun olardı. Ona görə ki, kişi müəllim bütün uşaqlara, şagirdlərə, bütövlükdə, kollektivə öz davranışları, xarakterləri baxımından nümunədir. Məktəblərimizdə kişi müəllimlərin sayının azlığı uşaqları ideal kişi müəllimi obrazsız qoyur. Tədris prosesində oğlanlar, xüsusilə də yeniyetmələr öz ətraflarında onlara təsir edə biləcək ideal kişi müəllimləri görmək istəyirlər. Lakin onu təəssüf ki, görmürlər, yalnız qadın müəllimlərlə ünsiyyətdə olurlar. Müəllimlərin böyük əksəriyyətinin qadınlar olması nəticəsində qadın hərkətlərinin adiləşməsi, oğlanlar tərəfindən təqlid olunması bir çox hallarda qaçılmaz olur. Ona görə də təhsil siyasətinin tərkibinə daxil olan məsələlərdən biri də budur ki, təhsildə gender bərabərliyinin qorunması arzuolunandır. Bunun üçün də təhsil müəssisələrində, eləcə də cəmiyyətin bütün sferalarında bu məsələ ilə bağlı müzakirələr aparılmalıdır. Müəllimlik işinin kişiyə aid olan bir iş olması, müəllimlik sənətinin kişi işi olmasına dair təbliğat aparılmalıdır”.
C.İmamoğlu hesab edir ki, kişilərin pedaqoji işə maraq göstərməməsinin səbəbi müəllimlərin maaşının az olmasıdır. Müəllimlərin maaşının artırılmasının zaman-zaman öz təsirini göstərəcəyini deyən C.İmamoğlunun sözlərinə görə, hazırda kişi müəllimlərin təhsil müəssisələrinə cəlb edilməsi üçün işər görülməlidir. “Kişi obrazını məktəbdə şagird görmür. Ona görə ki, o, kişi müəllimi deyəndə yalnız idman və hərbi müəllimi təsəvvür edir. Halbuki, bu çox azdır. Şagirdlər məktəbdə həm kişi, həm də qadın müəllimləri görməlidirlər. Arzuolunandır ki, gender nisbəti bərabər olsun. Çünki sizin qeyd etdiyiniz məsələlər, oğlan uşaqlarının davranışlarında kişilik xüsusiyyətlərinin itməsi ciddi məsələdir. Oğlanlar qadınlara ehtiramı, onlarla ünsiyyət qurmağı, davranmağı kişi müəllimlərdən əxz etməlidirlər. Bunların hamısını yeniyetmə oğlanlar görüb götürürlər. Ona görə də oğlan uşaqlarının mənəvi-psixoloji inkişafı naminə məktəblərdə kişi müəllimlərin olması çox vacibdir” - deyə C.İmamoğlu qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
