"Azərbaycanda Gənclər Arasında Tənhalıq: Səssiz Böhran"
Müasir Azərbaycan gəncliyi elm, texnologiya və qloballaşma dövrünün içində böyüyür. Rəqəmsal imkanlar, sosial şəbəkələr və informasiyaya çıxış imkanları genişlənib. Lakin paradoksal şəkildə, məhz bu imkanların artması ilə yanaşı, gənclər arasında tənhalıq, emosional tənha qalma, depressiya kimi hallar da artıb. Əksər hallarda səssiz gedən bu böhran artıq fərdi deyil, ictimai bir problemə çevrilməkdədir.
1. Rəqəmsal Gənclik və Təcrid
Azərbaycanda 16–30 yaşlı gənclərin əksəriyyəti günün böyük bir hissəsini telefon və kompüter qarşısında keçirir. TikTok, Instagram və Telegram vasitəsilə informasiya mübadiləsi sürətli olsa da, bu gənclərin real ünsiyyət imkanlarını azaldır. Artıq bir çox gənc dostuna zəng e…
Gənclərin Xaricə Köç Arzusu: Beyin axını, yoxsa ümid axtarışı?
Son illərdə Azərbaycanda gənclər arasında xaricə köçmək istəyinin sürətlə artması sadəcə fərdi qərar deyil, dərin sosial və sistemli problemlərin təzahürü kimi qiymətləndirilir. Xaricdə təhsil almaq, işləmək və ya sadəcə yeni bir həyat qurmaq arzusu artıq nadir hal deyil – bu, gənclər arasında kütləvi tendensiyaya çevrilib. Bəs bu dalğa nə qədər sağlamdır? Bu bir beyin axınıdırmı, yoxsa sadəcə daha yaxşı gələcəyə aparan ümid axtarışı?
Rəqəmlərlə gerçək: Statistika nə deyir?
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, son 5 ildə ölkədən xaricə müvəqqəti və ya daimi yaşamaq məqsədilə çıxan gənclərin sayı 2 dəfədən çox artıb. 2023-cü ildə xaricdə təhsil almağa gedənlərin sayı 10 mindən çox olub. Ən çox seçilən ölkələr:
Almaniya
Türkiyə
Kanada
Polşa
Macarıstan
Sosioloji sorğulara əsasən, 18–30 yaş arası gənclərin təxminən 65%-i ölkəni tərk etmək istəyir və əksəriyyəti bu arzunu “xilas yolu” kimi görür.
Beyin axını nədir və niyə təhlükəlidir?
Nn“Beyin axını” – təhsilli, istedadlı, innovativ insan resursunun ölkədən çıxması və başqa ölkələrin iqtisadiyyatına töhfə verməsidir. Azərbaycan üçün bu problem artıq real təhlükəyə çevrilib, çünki:
Gənclər xaricdə qalıb işləməyə üstünlük verir
Qayıdanların sayı azdır
Yerli iş bazarı təhsilli gənclərə uyğun imkan yaratmır
Bu, ölkənin intellektual potensialının azalması, innovasiya sektorlarının zəifləməsi və uzunmüddətli iqtisadi inkişafın yavaşlaması ilə nəticələnə bilər.
Gənclər niyə getmək istəyir?
Gənclərin “getmək” motivasiyasını bir neçə əsas qrupda toplamaq olar:
1. Sosial ədalətsizlik hissi
“Kim tanış tapmasa, iş tapa bilmir” – bu fikir gənclər arasında geniş yayılıb.
Meritokratiya çatışmazlığı onların potensialını reallaşdırmasına əngəl olur.
2. Əmək bazarında çətinliklər
Diplomlu, xarici dil bilən, bacarıqlı gənclər işsiz qalır və ya əmək haqqı ilə yaşam standartları arasında ciddi fərq hiss edirlər.
3. Şəxsi azadlıq və həyat keyfiyyəti axtarışı
Sosial və mədəni basqılar, gender bərabərsizliyi, senzura hissi bir çox gənc üçün nəfəs almağı çətinləşdirir.
Gənclər daha açıq, tolerant və təhlükəsiz cəmiyyətlərdə yaşamaq istəyir.
4. Təhsil və inkişaf imkanları
Xarici universitetlərin verdiyi imkanlar və keyfiyyətli təhsil gənclər üçün böyük cazibə yaradır.
Azərbaycanda təhsildə innovasiya və praktik bacarıqlara az önəm verilməsi onların gözləntilərini qarşılamır.
Gənclərin öz dili ilə:
“Burda hər şey sanki dayanıbdı. Xaricdə azad nəfəs almaq istəyirəm.”
— Nərgiz, 22 yaş, iqtisadiyyat ixtisası üzrə tələbə
“Təhsilimi qurtarsam da, bu bazarda özümə uyğun iş tapa bilmədim. Almaniyada öz sahəmdə işləmək daha asandır.”
— Rəşad, 25 yaş, mühəndis
Xilas yolu: Geri dönmək mümkündürmü?
Xaricə köçmək heç də həmişə mənfi nəticə doğurmur. Bəzi ölkələrdə olduğu kimi, bu potensial "diaspora kapitalına" çevrilə bilər, amma bunun üçün ölkədə geri dönmək üçün real səbəblər və mühit yaradılmalıdır:
Təhsilli və ixtisaslı gənclər üçün iş imkanlarının artırılması
Yaradıcılıq və təşəbbüskarlığın dəstəklənməsi
Açıq və şəffaf cəmiyyət modeli
Könüllü qayıdış proqramları və stimullar
Dövlət və özəl sektorun ortaq strategiyası olmadan bu axının qarşısını almaq çətindir.
Gənclərin xaricə köç arzusu nə yalnız qaçışdır, nə də tam axın. Bu, bir siqnaldır – cəmiyyətin gənclərə arzuladıqları gələcəyi təqdim edə bilmədiyinin siqnalı. Onlar təkcə “burdan getmək” istəmirlər – harada qiymətləndiriləcəklərsə, orada qalmaq istəyirlər.
Beyin axınının qarşısını almaq yalnız pasportla deyil, ümidlə mümkündür.
Nərmin ABIŞOVA
Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin 4-cü kurs tələbəsi
