Tramp azərbaycanlı tələbələri də Harvarddan qovacaq - cəmi 6800 tələbə...
Kamran Əsədov: “...Azərbaycan da daxil olmaqla, bir çox ölkənin gənc intellektual resurslarına təsir etmə potensialına malikdir”
“Əl Cəzirə”nin yaydığı məlumata görə, Tramp administarsiyası Harvardın əcnəbi tələbələri qəbul etməsinə mane olmaq üçün aylarla davam edən təzyiq kampaniyasında universitetə qarşı son hərəkətə keçib.
Prezident D.Trampın administrasiyası Fələstin tərəfdarı etirazlara, eləcə də müxtəliflik təşəbbüslərinə və tədris proqramlarına cavablarına görə ABŞ-ın ən yaxşı universitetlərinə qarşı sərt mövqe nümayiş etdirib. Cümə axşamı Harvard Universitetinin əcnəbi tələbələri qəbul etməsinə mane olmaq üçün atılan addım, tənqidçilərin fikrincə, əsassız antisemitizm iddialarından qaynaqlanan aylarla davam edən qarşıdurmanın son kəskinləşməsidir.
Söhbət Donald Tramp administrasiyasının Harvard Universitetinə xarici ölkələrdən tələbə qəbuluna məhdudiyyət qoymaq barədə qərarından gedir. Tramp administrasiyasının qərarını şərh edən “Əl Cəzirə” yazır ki, qərar universitetdə son aylarda aparılan daxili araşdırmanın nəticəsi olaraq verilib. Mənbələr qeyd edib ki, söhbət əsasən xarici ölkələrlə, xüsusilə Çin və Yaxın Şərq dövlətləri ilə bağlı maliyyə və akademik əlaqələrə yönəlik araşdırmalardan gedir.
Administrasiyanın bu qərarı Harvardın beynəlxalq proqramlarına ciddi təsir göstərə bilər. Qeyd olunur ki, hazırda Harvard Universitetində minlərlə xarici tələbə təhsil alır və onların əksəriyyəti elmi tədqiqat proqramlarına cəlb olunub. Məsələ ilə bağlı hələlik nə universitet rəhbərliyi, nə də ABŞ Təhsil Departamenti rəsmi açıqlama verib.
Trampın yeni bir qərarı ilə Harvarda ayrılan dövlət maliyyəsi kəsilib, bu ali məktəbin maliyyələşdirilməsini dayandırıb. Bu qərarla Harvard universitetinə xaricdən tələbə qəbulunu qadağan edib. Verilən qərara görə, 6800 nəfər xarici tələbə Harvard universitetindən çıxarılmalıdır. Bu qərarın Azərbaycana birbaşa nə təsirləri olacaq? Azərbaycandan da orda oxuyanlar varmı? Bildiyimiz qədər, orada vaxtilə Azərbaycandan çox gənc oxuyurdu. Təbii, indi də orda oxuyanlar arasında azərbaycanlılar var və 6800 nəfərin içində Azərbaycan vətəndaşlarının olmaması mümkün deyil.
“Verilən qərar Azərbaycan vətəndaşları üçün də birbaşa nəticələr doğura bilər”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, D.Trampın bu qərarı çox ziyanlı addımdır: “İlk növbədə qeyd edim ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası tərəfindən Harvard Universitetinə qarşı qəbul edilən yeni qərar ali təhsildə beynəlxalqlaşma prinsiplərinə ciddi zərbə vurmaqla yanaşı, Azərbaycan da daxil olmaqla bir çox ölkənin gənc intellektual resurslarına təsir etmə potensialına malikdir. Qərara əsasən, Harvard Universitetinə ayrılan federal maliyyə yardımı dayandırılır, beynəlxalq tələbə qəbulu qadağan edilir və hazırda universitetdə təhsil alan 6800 xarici tələbənin ABŞ-ı tərk etməsi və ya digər universitetlərə köçürülməsi tələb olunur. Bu sadəcə bir universitetin daxili məsələsi kimi görünməməlidir, çünki bu qərarın təhsilin geosiyasi yönlərini dəyişəcək dərəcədə çoxölçülü təsirləri olacaq”.
K.Əsədov qeyd etdi ki, hazırda Harvard Universitetində təhsil alan 6800 xarici tələbə müxtəlif ölkələrdən olan yüksək intellektual potensiala sahib gənclərdir. O vurğuladı ki, ABŞ Təhsil Departamentinin 2022-ci il hesabatına görə, Harvard Universitetində 100-dən çox ölkədən tələbə təhsil alır. “Bu universitet uzun illərdir ki, Azərbaycan gəncləri üçün də ən yüksək hədəflərdən biri olub. 2024-cü ilin statistikalarına əsasən, Harvard Universitetində təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı az olsa da, orada qəbul olunan hər bir azərbaycanlı gənc ya özəl məktəblərdə yüksək təhsil almış, ya da beynəlxalq olimpiadalarda uğur qazanmış şəxslərdir. Bu faktlar göstərir ki, verilən qərar Azərbaycan vətəndaşları üçün də birbaşa nəticələr doğura bilər.
Qərarın mənfi təsirlərindən biri beynəlxalq təhsil mobilitesinin zəifləməsidir. O qeyd etdi ki, Harvard kimi dünya elitasına daxil olan universitetlərdə təhsil alan tələbələr yalnız akademik deyil, həm də diplomatik və iqtisadi cəhətdən ölkələrinin “yumşaq gücü” kimi çıxış edirlər. Azərbaycandan olan tələbələrin Harvard və digər prestijli universitetlərdə oxuması ölkənin insan kapitalının inkişafı baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Əgər bu gənclərin ABŞ-dakı təhsil imkanları bağlanarsa, onların həm təhsil perspektivləri məhdudlaşacaq, həm də beynəlxalq əmək bazarına çıxışları zəifləyəcək.
Digər tərəfdən, bu qərar ABŞ-ın ali təhsil sistemində müstəqillik prinsipinə də ziddir. ABŞ Konstitusiyasının birbaşa ali təhsili tənzimləyən maddəsi olmasa da, Ali Məhkəmə qərarlarında universitetlərin akademik muxtariyyətinin təmin olunması demokratik dəyərlərin ayrılmaz hissəsi kimi tanınır. Harvard Universiteti artıq bu qərarı qeyri-qanuni hesab edərək hüquqi prosedurlara başlayacağını açıqlayıb. Bu isə onu göstərir ki, qərar yalnız təhsil sahəsində deyil, ABŞ-ın daxili hüquq sistemində də ciddi mübahisələr yaradacaq.
Bu qərarın müsbət tərəfi kimi, Tramp administrasiyasının öz mövqeyindən baxdıqda “milliləşdirilmiş resurs prioritetləşməsi” göstərilə bilər. Yəni pandemiyadan sonrakı dövrdə daxili təhsil ehtiyaclarının ödənilməsi, amerikalı tələbələrin maraqlarının qorunması kimi arqumentlər irəli sürülür. Lakin bu mülahizələrin ümumi qlobal dəyərlərlə ziddiyyət təşkil etdiyi aydındır. Təhsil beynəlxalq sərhədləri aşan, mədəniyyətlərarası dialoqu təşviq edən bir vasitədir. ABŞ-ın ali təhsil bazarında beynəlxalq tələbələrin rolu danılmazdır: 2021-ci ildə ABŞ universitetlərində təhsil alan 914 min xarici tələbə ölkə iqtisadiyyatına illik 32 milyard dollar gəlir gətirmişdi. Yəni bu tələbələr təkcə təhsil deyil, həm də iqtisadi dəyər yaradırdılar”.
K.Əsədovun sözlərinə görə, dünya təcrübəsi isə ABŞ-dan fərqli istiqamətdə inkişaf edir: “Məsələn, Kanada və Avstraliya hazırda beynəlxalq tələbələrin qəbulunu daha da asanlaşdırmaq, viza proseslərini sürətləndirmək, hətta təhsil sonrası iş icazəsi ilə onları ölkədə saxlamaq üçün hüquqi çərçivələrini genişləndirir. Kanada 2024-cü ildə təhsil viza kvotasını 900 min nəfərə qədər artıracağını bəyan edib. Bu isə onu göstərir ki, Trampın yanaşması təhsilin gələcəyinə yönəlik qlobal trendlərlə ziddiyyət təşkil edir və ABŞ-ın “təhsil brendi”nin cazibədarlığını azalda bilər.
Azərbaycan üçün bu qərar həm xəbərdarlıq, həm də fürsət olmalıdır. Əgər ABŞ kimi aparıcı ölkələrdə siyasi qərarlar gənclərin təhsil hüquqlarını məhdudlaşdıra bilirsə, Azərbaycan daxilində yüksək keyfiyyətli beynəlxalq səviyyəli təhsil mühitinin yaradılması daha təxirəsalınmaz hala gəlir. Bu həm də yerli ali təhsil müəssisələri üçün bir siqnal olmalıdır: dünya miqyasında tanınan və azərbaycanlı gəncləri ölkədə saxlaya biləcək keyfiyyətli proqramlar, ikili diplomlar, beynəlxalq akkreditasiyalar genişlənməlidir.
Sonda qeyd edim ki, Harvard Universitetinə qarşı tətbiq edilən bu qərar sadəcə bir universitetin deyil, bütün beynəlxalq təhsil sisteminin təlatümüdür. Bu qərar qüvvədə qalarsa, Azərbaycanın da daxil olduğu bir çox ölkənin gələcəyinə və insan resurslarının formalaşmasına mənfi təsir göstərəcək. Qlobal dünya artıq bilik və bacarıqların sərhədləri aşdığı bir mərhələdədir. Bu sərhədləri süni şəkildə bağlamaq nə ədalətlidir, nə də gələcəyə xidmət edir”-deyə K.Əsədov qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
