Kollec diplomları getdikcə mənasız kağız parçasına çevrilir...
Kamran Əsədov: "Əmək bazarında kollec məzunlarının iş tapmasını asanlaşdırmaq üçün işəgötürənlərin peşə təhsili müəssisələri ilə əməkdaşlığını artırmaq lazımdır"
Bu gün ölkədə özəl olaraq və ya universitetlərin nəzdində fəaliyyət göstərən kifayət qədər kollec var. Ancaq bu təhsil ocaqlarının fəaliyyəti bəzi hallarda narazılığa səbəb olur.
Bir çox ixtisaslar üzrə universiteti bitirən şəxslə müqayisədə kollec məzunu olan şəxsin iş tapmaq şansı daha aşağı olur. Kollec məzunları bir çox vakansiyada bakalavr diplomunun tələb olunduğunu, kollec təhsilinin, demək olar ki, heç bir əhəmiyyət kəsb etmədiyini bildirirlər.
"Peşə təhsili və ali təhsil arasında daha güclü əlaqə yaradılarsa, kollec məzunlarının əmək bazarında daha yaxşı imkanlara sahib olması təmin edilə bilər"
Kolleci bitirən tələbələrin iş problemi ilə bağlı fikir bildirən təhsil eksperti Kamran Əsədov "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, Azərbaycanda kollec məzunlarının iş tapmaqda çətinlik çəkməsi aktual problemlərdən biridir. Bu vəziyyət, əsasən, əmək bazarının tələbləri ilə təhsil sisteminin uyğunlaşmaması ilə əlaqədardır: "Mövcud əmək bazarında bakalavr dərəcəsinə üstünlük verilməsi də kollec məzunlarının iş tapmaqda çətinlik çəkməsinə səbəb olur. Bir çox vakansiyada bakalavr diplomu tələb olunur ki, bu da kollec təhsilinin əhəmiyyətini azaldır. Nəticədə, kollec məzunları əmək bazarında aşağı rəqabət qabiliyyətinə malik olur və onların işəgötürənlər tərəfindən seçilməsini çətinləşdirir. Peşə təhsili və təlimi sisteminin zəif olması kollec məzunlarının əmək bazarında tələb olunan bacarıqlara sahib olmamasına gətirib çıxarır. Məzunlar iş tapmaq üçün əksər hallarda əlavə sertifikatlaşdırma və ya yenidən ixtisaslaşma proqramlarına müraciət etməli olurlar. Azərbaycanda peşə təhsilinin əmək bazarına uyğunlaşdırılması üçün son illərdə bəzi islahatlar həyata keçirilsə də, hələ də ciddi problemlər qalmaqdadır. Kolleclərdə tədris olunan proqramlar bir çox hallarda müasir texnologiyalara və bazarın real tələblərinə cavab vermir. Bu da məzunların işəgötürənlər tərəfindən kifayət qədər ixtisaslı hesab edilməməsinə səbəb olur. Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, bir çox ölkələrdə peşə təhsili və təlimi sistemləri əmək bazarının tələblərinə uyğun şəkildə qurulmuşdur. Almaniyada "Dual Sistem" adlanan model tətbiq olunur ki, burada tələbələr həm təhsil müəssisələrində nəzəri biliklər əldə edir, həm də müəssisələrdə praktiki təcrübə qazanırlar. Bu yanaşma məzunların işə hazırlığını artırır və onların əmək bazarına inteqrasiyasını asanlaşdırır. Almaniya hökuməti işəgötürənlərlə sıx əməkdaşlıq çərçivəsində bu sistemin davamlı olmasını təmin edir. Şirkətlər tələbələri təcrübəçi kimi işə qəbul edir və onların iş mühitində bilik və bacarıq əldə etməsinə şərait yaradır. Nəticədə, məzunlar təhsillərini bitirdikdə artıq əmək bazarına hazır kadrlar kimi çıxış edirlər. İsveçrədə peşə təhsili tələbələrin əmək bazarına tez uyğunlaşmasına kömək edən əsas sistemlərdən biridir. Burada tələbələr peşə təhsilini seçdikdə, onlar həm təhsil alır, həm də əmək bazarına uyğunlaşmalarına kömək edən praktik məşğələlərdə iştirak edirlər. Peşə təhsili müəssisələri və şirkətlər arasında sıx əlaqə mövcuddur və tədris proqramları daim yenilənir ki, məzunlar aktual bacarıqlara sahib olsunlar. Böyük Britaniyada isə peşə təhsili sistemində "Apprenticeship" (şagirdlik) modeli geniş tətbiq olunur. Bu modelin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, tələbələr təhsil aldıqları müddətdə müəssisələrdə ödənişli və ya ödənişsiz təcrübə proqramlarına cəlb olunurlar. Bu, onların həm praktiki bacarıqlar əldə etməsinə, həm də məzun olduqdan sonra asanlıqla iş tapmasına imkan yaradır. Fransada peşə təhsili müəssisələri və universitetlər arasında sıx əməkdaşlıq mövcuddur. Kollec məzunları üçün universitetlərdə xüsusi sürətləndirilmiş bakalavr proqramları təklif olunur ki, bu da onların daha yüksək dərəcəyə sahib olmalarına kömək edir. Peşə təhsili ilə məşğul olan tələbələr üçün dövlət tərəfindən müxtəlif subsidiya və güzəştlər tətbiq edilir ki, bu da onların iş tapmasını asanlaşdırır. Azərbaycanda bu problemlərin həlli üçün təhsil sistemində islahatların aparılması vacibdir. "Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu alt bakalavr dərəcəsinin tətbiqini nəzərdə tutur və kollec məzunlarının bakalavr proqramlarına daha asan keçidini təmin etmək üçün müvafiq tədbirlərin görülməsini tələb edir. Lakin real vəziyyətə baxdıqda, kolleclə ali təhsil arasında keçid sisteminin tam işlək olmaması və məzunların daha yüksək təhsil almaq imkanlarının məhdud olması bu keçidin reallıqda çətin baş verdiyini göstərir".
Ekspert hesab edir ki, əmək bazarında kollec məzunlarının iş tapmasını asanlaşdırmaq üçün işəgötürənlərin peşə təhsili müəssisələri ilə əməkdaşlığını artırmaq lazımdır. İş dünyası ilə təhsil sistemi arasında daha sıx əlaqə yaradılmalı, kolleclərin proqramları bazar tələblərinə uyğun yenilənməlidir. Kollec məzunları üçün daha geniş staj və təcrübə proqramları təşkil olunmalıdır ki, məzun olduqdan sonra praktiki biliklərə sahib olub, iş tapmaqda çətinlik çəkməsinlər: "Dövlət səviyyəsində kollec məzunlarının iş tapmasını asanlaşdırmaq üçün stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilməlidir. Məsələn, dövlət və özəl sektor əməkdaşlığı çərçivəsində kollec məzunları üçün xüsusi işə qəbul proqramları yaradılmalı, gənc məzunların iş tapmasını asanlaşdıran subsidiya və güzəştlər tətbiq edilməlidir. Bu tədbirlər kollec təhsilinin əmək bazarında daha çox əhəmiyyət kəsb etməsinə kömək edə bilər: "Müəllimlər və təhsil ekspertləri kollec təhsilinin keyfiyyətinin artırılması üçün müasir texnologiyalar və praktiki yanaşmaların daha çox tətbiq olunmasının vacibliyini vurğulayırlar. Təhsil proqramlarının müasir standartlara uyğun yenilənməsi, tələbələrin real bazar tələblərinə uyğun bacarıqlarla təchiz olunması üçün kolleclərdə təcrübə proqramları artırılmalıdır. Nəticə etibarilə, kollec məzunlarının iş tapmaqda çətinlik çəkməməsi üçün təhsil sisteminin əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması, tədris proqramlarının yenilənməsi və işəgötürənlərlə əməkdaşlığın gücləndirilməsi vacibdir. Azərbaycanda bu sahədə həyata keçiriləcək islahatlar əmək bazarında daha balanslı və rəqabətədavamlı sistemin formalaşmasına kömək edə bilər. Əgər peşə təhsili və ali təhsil arasında daha güclü əlaqə yaradılarsa, kollec məzunlarının əmək bazarında daha yaxşı imkanlara sahib olması təmin edilə bilər".
Günel CƏLİLOVA
