DİM-in buraxılış imtahanlarından narazılar konkret sübutlar təqdim edirlər - iş böyüyür...
“İmtahan sualları şəffaf şəkildə yoxlanılmayıb. Bəzi şagirdlərin eyni suala eyni cavabı yazmağına baxmayaraq, birinə bal verilir, digəri 0 bal ilə qiymətləndirilir. Bundan əlavə, nəzərə alsaq ki, açıq suallara şagirdlərin müxtəlif fikirləri ola bilər. DİM-in meyarında yazıldığı kimi tam yazılmayıb deyə, avtomatik olaraq 0 bal verilir. Bu nə dərəcədə doğrudur?”
Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) “Facebook” səhifəsinə Arzu Akşin adlı vətəndaş yazıb. DİM-in sosial şəbəkə hesabında bu cür şikayətlər çoxdur.
Dövlət İmtahan Mərkəzinin 2022-ci il 5-6 mart tarixlərində keçirdiyi buraxılış imtahanı narazılıqlara səbəb olub. Şikayətlər əsasən imtahana salınan açıq suallarla bağlıdır. Açıq suallar markerlər tərəfindən yoxlanılır deyə, insanlar nəticələrin şəffaflığına şübhə edir.
İmran Hüseynli adlı şikayətçi qeyd edir ki, açıq sualların yoxlanmasında insan faktoru yenə özünü qabarıq şəkildə göstərir. Eyni suala eyni cavab verən abituriyentin birinə 5 bal, digərinə isə 2 bal verilib. Elə sual var ki, abituriyent meyarlarla yoxlayanda bu meyarlara tam uyğun cavab verdiyini görsə də, həmin suala görə bal verilməyib.
Şikayətçilərdən biri, Əbülfəz Səfərli adlı “Facebook” istifadəçisi isə etirazını bu şəkildə bildirib: “Meyarlar düzgün deyil. Azərbaycan dilində və ingilis dilində şəxsi fikrə söykənən suallar olur. Həmin suallara şagirdin fikri düz olur, amma meyarlarla üst-üstə düşmür deyə, bal ala bilmir. Məsələn, ingilis dilində own words (öz sözlərinizlə) yazılmalı iki sual var. Adından da görünür ki, şagird bunu mətnə əsasən şəxsi fikrinə görə yazmalıdır. Bu meyarlarla üst-üstə düşmürsə, şagird nə etməlidir?”.
Maraqlıdır, imtahanlara niyə açıq tipli suallar salınır? Bu il şikayətçilərin sayının çox olmasına səbəb nədir?
- Kamran Əsədov: “Apellyasiyaya müraciət edənlərin sayının çox olmasının səbəbi markerlərin təcrübəsizliyi ilə bağlıdır”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirdi ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi 30 ildir Azərbaycanda obyektiv, şəffaf və əlçatan imtahanlar keçirən qurumdur. Bu imtahanlarda o, “bilik qiymətləndirilir” şüarını sözün həqiqi mənasında doğrulda bilir: “Azərbaycanda artıq 3 ildən çoxdur ki, buraxılış və qəbul imtahanlarına birbaşa yazılı, situasiya tipli suallar əlavə edilib. Bunun əsas məqsədi imtahan iştirakçılarının yazı vərdişlərini, onların əzbərçilik vərdişlərindən yayındıraraq öz fikrini ifadə etmək vərdişlərini formalaşdırmaq məqsədi daşıyır: “Təbii ki, belə kütləvi imtahanlarda bu tip test üsulu o qədər də effektiv və uğurlu hesab edilmir. Çünki bir çox hallarda subyektiv səbəblərdən markerlər səhvlərə yol verir”.
Ekspert hesab edir ki, apellyasiyaya müraciət edənlərin sayının çox olmasının səbəbi markerlərin təcrübəsizliyi ilə bağlıdır: “Məndə olan məlumata görə, apellyasiya üçün qısa müddət verilməyinə baxmayaraq, 6000 şəxs apellyasiyaya şikayət edib. Bu o deməkdir ki, imtahanda iştirak edən hər beş nəfərdən biri öz nəticəsindən narazıdır. Bu çox ciddi rəqəmdir. Keçirilən imtahanlarda açıq, situasiya tipli sualları yoxlayanların 4-cü kurs və magistr tələbəsi olması, təcrübəsizlik yekun nəticədə bu tipli hallar yaradıb. Ən əsas problem yoxlama zamanı etalon cavabların əsas götürülməsidir. Halbuki, Azərbaycanda müəyyən ifadələrin sinonimi, antonimi var ki, şagirdlər cavabda etalonda olan cavabı yazmasa da, ona oxşar cavab yazır. Bu zaman cavabları yoxlayan marker bunu əsas götürmür. Bu ciddi qüsur hesab edilə bilər. Təbii ki, hər bir bal imtahan iştirakçıları üçün taleyüklü məsələdir. Mən inanıram ki, biz növbəti illərdə situasiya tipli suallardan imtina edəcəyik”.
- Elşən Qafarov: “İldən-ilə etirazların artması onu göstərir ki, cəmiyyət artıq DİM-in fəaliyyətinə etibar eləmir”
Təhsil üzrə ekspert Elşən Qafarov bildirdi ki, DİM ölkədə təhsil siyasətini pozan bir orqana çevrilib: “Təəssüflər olsun ki, DİM publik hüquqi şəxs olaraq dövlət büdcəsindən, eyni zamanda dövlətin ona yaratdığı şəraitdən böyük vəsait qazanan bir mərkəzdir. Məsələn, 5-6 manata başa gələn bir imtahanı 40-50 manata keçirən bir orqan, ölkənin təhsil siyasətimi həyat keçirən Təhsil Nazirliyinin proqram və dərsliklərinə özəl olaraq alternativ dərslik, proqram yaradan bir təşkilat ölkədə təhsil siyasətini pozur. İldən-ilə etirazların artması onu göstərir ki, cəmiyyət artıq DİM-in fəaliyyətinə etibar eləmir. Hansısa sualda səhv, çətin olması, yoxlama prosesinin düzgün olub-olmaması başqa bir amildir. Cəmiyyət olaraq DİM-in bu pozucu fəaliyyətinin qarşısını almağın yeganə yolu kimi bu qurumdan test hazırlamaq səlahiyyəti alınmalıdır. DİM imtahanı keçirən texniki qurum olmalıdır”.
Ekspertin sözlərinə görə, açıq tipli suallarda insan faktoru var və burada səhv ola bilər: “Reallıq odur ki, DİM qiymətləndirməni həyata keçirən orqan yox, imtahanı verilmiş konkret testlər əsasında həyata keçirən qurum olmalıdır. Biz DİM-ə həddindən artıq səlahiyyət vermişik, TN-ə meydan oxuyur və nəticə etirabilə hansı təhsil naziri DİM-in iradəsi əleyhinə bir az tərpənən kimi sualları çətinləşdirir. Cəmiyyət müzakirə edir ki, ölkədə təhsil “öldü”. Reallıq odur ki, bu problemlər olacaq, ancaq şikayətlərin çox olması onu göstərir ki, DİM-in pozucu fəaliyyətinə artıq etirazlar bildirilir”.
Günel CƏLİLOVA
