Azərbaycanda təhsil haqqı 1-6 min arası, Türkiyədə 150-200 manat - universitetlərin reytinqi isə...
Qarşıdan ali məktəblərə qəbul imtahanları gəlir, valideynlərin bir qisminin isə təhsil haqqını necə ödəmək qayğısı var. Çünki Azərbaycanda təhsil haqqı çox yüksəkdir.
Son illər ali məktəblərdə dövlət hesabına olan yerlərin sayı artırılsa da, bu o qədər də yetərli səviyyədə deyil. Hazırda Azərbaycanda dövlət hesabına təhsil, ümumilikdə, ali təhsilə plan yerlərinin təqribən yarısını təşkil edir. Rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda ali təhsil alanların sayı əhalinin təqribən 15 faizidir. ABŞ-ın Con Hopkins Universitetinin 2010-cu il üzrə araşdırmasına görə, cəmiyyətin təhsilli sayılması üçün bu rəqəm 50 faiz civarında olmalıdır.
O da məlum olub ki, Azərbaycanda təhsil haqqı illik 1000-6000 manat arasında dəyişir, amma universitetlər beynəlxalq reytinqlərdə çox aşağı yerdədirlər. Adətən, reytinq cədvəllərində ön sırada olan ali məktəblərin təhsil haqqı yüksək olur. Bizdə isə əksinədir. Ancaq Türkiyədə xarici ölkə vətəndaşları üçün bəzi universitetlərdə təhsil haqqı illik 150-200 manatdır.
Maraqlıdır, Azərbaycanda niyə təhsil haqqı bu qədər yüksəkdir?
- “Bizdə universitetlərin sayı çox az olduğuna görə rəqabət yoxdur”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən AVCİYA-nın vitse-prezidenti, professor Məhərrəm Zülfüqarlı bunun səbəbini bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Əvvəla Türkiyə oturuşmuş dövlətdir və millətin gələcəyi olan təhsilə, səhiyyəyə böyük dəstək göstərilir. Bunun sayəsində ölkə inkişaf edir. Azərbaycanda təhsil haqqının yüksək olması mənfi haldır. Dəfələrlə bu, tənqid olunsa da, bu məsələdə irəliləyiş yoxdur. Bu onu göstərir ki, bəziləri özəl ali məktəblərə əsasən gəlir mənbəyi kimi baxırlar. Bütün bunlarla yanaşı, təhsil haqqının yüksək olmasının səbəblərindən biri təhsil müəssisələrinin xərcinin çox olmasıdır. Yəni özəl və dövlət ali məktəblərin xərclərinin bir hissəsini dövlət öz üzərinə götürsə, əlavə xərclər olmasa, tələbələrin yükü azalar. Nəticədə təhsil haqqı bu qədər yüksək olmaz. Bu, birbaşa dövlətin təhsilə qayğısının nəticəsi ola bilər. Sözügedən sahədə müəyyən işlər görülsə də, lazımi səviyyədə deyil. Başqa bir tərəfdən təhsil haqqının aşağı düşməsi üçün rəqabət olmalıdır. Söhbət universitetlər arasındakı rəqabətdən gedir. Problem ondadır ki, bizdə universitetlərin sayı çox az olduğuna görə rəqabət yoxdur. Türkiyədə isə ali məktəblərin sayı çoxdur. Bu günlərdə Türkiyə Prezidenti Ərdoğan bəyan etdi ki, onun hakimiyyəti dövründə 100-dən çox universitet açılıb. Ona görə də ali məktəblərin açılmasından ehtiyat etmək lazım deyil. Rəqabət nə qədər çox olsa, qiymətlər bir o qədər aşağı düşəcək. Çünki tələblə təklif arasında əlaqə artdıqca, tələbələrin seçim imkanı artır. Bu da qiymətlərə öz təsirini göstərəcək. Bizdə bu olmadığı üçün qiymətlər yüksək olaraq qalır. Ona görə də gələcəkdə təhsilə dövlət qayğısını artırmaq, güzəştlər etmək lazımdır. Digər tərəfdən, universitetlərin sayını artırmaq və onlar arasında azad rəqabəti təşkil etmək lazımdır”.
Professor hesab edir ki, bütün bunlardan sonra sözügedən sahədə işlər yoluna düşə bilər.
Vidadi ORDAHALLI
