Dərsliklərin hazırlanmasında özəl mətbəələr “lider mövqedə” - rüsvayçı nəticələr üçün səbəbi bunda görənlər çoxdur...
Yeni tədris ilinin başlanması dərslik sahəsində olan bir sıra ciddi problemlərin yenidən qabardılmasına, gündəmə gətirilməsinə səbəb oldu. Son illər dərsliklərin hazırlanması üçün tenderlərin elan edilməsi və bu işin tenderdə qalib gələn nəşriyyatlara, mənbəələrə, poliqrafiya mərkəzlərinə həvalə olunması məlumdur.
Təhsil Nazirliyi tərəfindən elan edilən tenderdə, adətən, çox zaman eyni mətbəələr qalib gəlir və onlar da həmişə eyni müəlliflərin hazırladığı dərslikləri nəşr edirlər. Dərsliklərin hazırlanması işində özəl nəşriyyatlara geniş meydan verilməsi mütəxəssislər arasında ciddi narazılıq doğurur. Mütəxəssislər deyirlər ki, nəşriyyat və mətbəələrin özünün dərslik yazmaq üçün ayrıca kadrı yoxdur, hansısa müəllimlərlə, təsadüfi şəxslərlə müqavilə bağlayıb, onları dərslik işinə cəlb edirlər. Nəticədə də ortaya belə şikəst dərsliklər çıxır. Bundan başqa, nəşriyyatlar hər fənn üzrə alternativ dərsliklər hazırlayırlar və satışa buraxırlar. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, dövlətimiz üçün strateji əhəmiyyət daşıyan dərsliklərin hazırlanması işi ciddi nəzarət altına alınmalı, nəşriyyatların, mətbəələrin, bəzi naşirlərin, təsadüfi müəlliflərin əlində oyuncağa çevrilməməlidir.
Dərsliklərdə müşahidə edilən diqqətçəkən qüsurlar onu deməyə əsas verir ki, biz hələ də dərsliklərə ciddi yanaşa bilməmişik.
Dərsliklərdəki qüsurlar tez-tez sosial şəbəkələrdə mütəxəssislər tərəfindən müzakirəyə çıxarılır. Son günlər də daha çox müzakirə edilən məsələlərdən biri dərsliklərdə şairlərin adlarının səhv qeyd edilməsidir.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Səadət Şıxıyeva dərsliklərdəki qüsurlarla bağlı çox diqqətçəkən bir müzakirə açıb, müzakirədə ölkənin tanınmış mütəxəssisləri yaxından iştirak edirlər. S.Şıxıyeva Dövlət İmtahan Mərkəzinin V siniflər üçün hazırladığı Ədəbiyyat vəsaitindəki ciddi qüsura diqqət çəkib. “Allı-güllü, bəzəkli, şəkilli, yaraşıqlı dərsliklərimiz"in müzakirəsi davam edir... Eyni bir səhifədə sevimli şairimizin adı həm "İmaməddin", həm də "İmadəddin" yazılıb. Bunu kim oxuyub, kim rəy verib və çap edib? Hələ mətni təhlil etmirəm... O ayrı mövzudur” - deyə bildirir. O qeyd edir ki, nöqsanlı dərsliklərin yaranmasının ən ciddi səbəblərindən biri də bu sahədə mövcud olan pərakəndəlikdir...
- İlqar Orucov: “Ola bilsin, əvvəlki dövrlərdə konkret mətbəələrdə adamlar dərslik hazırlanması ilə bağlı...”
Gənc Alim, Aspirant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, tanınmış təhsil mütəxəssisi İlqar Orucov isə hesab edir ki, dərsliklərlə bağlı bəzi yanaşmaların özü qüsurludur, bu gün də o sərgilənməkdədir. “Birincisi, dərsliklərin hazırlanması prosesində və bütün bu kimi məsələlərdə Təhsil Nazirliyi açıqdır. Ədalət naminə demək lazımdır ki, burada obyektivlik xeyli qorunur. Dərsliklər çapa verilməmişdən əvvəl elektron variantı nazirliyin saytında yerləşdirilir. Bunlar bütün müzakirələr üçün açıqdır. İstənilən alim, mütəxəssis daxil olub ona münasibət bildirir”.
Təhsil Nazirliyinin saytında təqdim olunan bütün dərsliklərin variantlarının yerləşdirildiyini, hətta onlar arasında çap edilməyən dərsliklərin olduğunu deyən İ.Orucovun sözlərinə görə, iradlar səsləndirən adamlar öz fikirlərini bildirsinlər. “Mən də o fikirdəyəm ki, dərslikləri təsadüfi adamlar yazmamalıdır. Dərsliklər həm bilik mənbəyidir, həm də ideoloji məsələdir. Dərsliklərlə bağlı yanaşmanı vaxtında ortaya qoymaq lazımdır. Bir də görüsünüz ki, dərslik 1 il qalır, qiymətləndirmə müddətini keçir, çapa gedəndən sonra burada qüsurlar var deyirlər”.
Bu gün Təhsil Nazirliyinin dərsliklərə çox ciddi yanaşdığını deyən İ.Orucov hesab edir ki, nazirlik keyfiyyətli dərsliklərin meydana çıxmasına çalışır. Dərsliklərin mətbəələrin, nəşriyyatların əlində oyuncağa çevrilməsi məsələsinə gəlincə, İ.Orucov vurğuladı ki, ola bilsin, bu, əvvəlki dönəmlərdə olub, indi isə vəziyyət başqadır. “Təhsil Nazirliyi normal dərsliklərin çapa getməsində doğrudan da maraqlıdır. Ola bilsin, əvvəlki dövrlərdə konkret mətbəələrdə adamlar dərslik hazırlanması ilə bağlı sifarişlər alıblar, amma indi belə bir şey yoxdur. Hazırda dərsliklərin hazırlanması ilə bağlı elan edilən tenderlər elektron formada həyata keçirilir. Burada hansı mətbəə, nəşriyyat tenderi udacaqsa, qalib olacaqsa, o da dərslikləri çap edir” - deyə İ.Orucov qeyd etdi.
- Əpoş Vəliyev: “Dərsliklərin yazılması üçün elan olunan tenderlərin şəffaf olmaması, müəlliflərin tanışlıqla seçilməsi...”
AMEA-nın Folklor İnstitutunun əməkdaşı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əpoş Vəliyev baki-xeber.com-a bildirdi ki, dərslik kimi önəmli bir sahəyə mətbəələrin və nəşriyyatların müdaxilə etməsi, onların əsas tərəf kimi meydana çıxması doğru hal deyil. O hesab edir ki, dərsliklərin bu qurumlara etibar edilməsi nəticəsində dərsliklərin yazılması təsadüfi adamların əlinə keçir. “Dərsliklərin mükəmməl olması üçün onların necə yazılması əsas şərtdir. Dərsliklərin yazılması üçün elan olunan tenderlərin şəffaf olmaması, müəlliflərin tanışlıqla seçilməsi cəmiyyətdə davamlı müzakirə olunan məsələlərdəndir. Çox zaman dərsliyə salınan şeirlərin, hekayələrin də tapşırıqla olması, müəlliflərin tanışlıqla seçilməsi haqqında xəbərlər eşidirik. Belə mübahisəli məsələlərə son qoyulması üçün dərslik üçün tenderlər açıq və şəffaf keçirilməli, cəmiyyətə mütəmadi məlumatlar verilməlidir. Həm də dərsliklər ictimai müzakirə üçün açıq olmalı, lazım gələrsə, Təhsil Nazirliyi ziyalılarla, dərslikdən narazı olanlarla görüşlər keçirərək onların fikirlərini öyrənməlidir.
Təhsil Nazirliyinin nümayəndələri verilişlərə dəvət olunarkən boyun qaçırmamalı, iştirak edərək cəmiyyəti narazı salan məsələlərə aydınlıq gətirməlidirlər. İndi əvvəlki dövr deyil, internet əsridir, hər bir kiçik qüsur qısa zamanda sosial şəbəkələrdə yayılır və cəmiyyətin müzakirə mövzusuna çevrilir. Hansısa problemi ört-basdır etmək yox, onun həllinə çalışmaq lazımdır” - deyə Ə.Vəliyev qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
