“COVID-19” virusunun heyvandan, konkret olaraq yarasadan insana keçdiyi bildirilir. Bu gün dünyada heyvanların koronavirusa yoluxma hallarının baş verdiyi haqqında məlumatlar var. İddialara görə, pişik, it və digər ev heyvanları koronavirusa yoluxa bilirlər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı isə hələ heç bir heyvanda bu virusun aşkarlanmadığını bildirsə də, mütəxəssislər bunun əksini deyirlər. Məlum olduğu kimi, sahibindən pişiyə “COVID -19” keçdiyi haqqında məlumatlar yayılıb. Belçikada bir ev pişiyi koronavirusa yoluxmaqda şübhəli bilinib. Sahibi İtaliyadan qayıdan pişikdə ishal və asqırma müşahidə olunub.
Qeyd edək ki, zaman-zaman ev heyvanlarından insanlara müxtəlif viruslar, xəstəliklər keçib. Alimlərin bildirdiyinə görə, heyvan xəstəliklərinin təkamül edərək insanlara yoluxması halları son 50 ildə bir neçə dəfə baş verib. 1980-ci illərdə yaranmış QİÇS epidemiyası da, əslində, böyük meymunlardan yoluxmuşdu. 2004-2007-ci illərdə quş qripi, 2000-ci ildə isə donuz qripi yayılmışdı. 2010-cu illərdə SARS virusu ortaya çıxdı - o, yarasalardan müşk pişiklərinə, onlardan da insanlara keçmişdi. Ebola virusu isə insanlara birbaşa yarasalardan yoluxmuşdu.
Bu gün Azərbaycanda da bir sıra evlərdə ev heyvanları, xüsusən də it, pişik saxlayanlar var. Pişiklərin və itlərin koronavirusa yoluxması risqinin çox olduğu, hətta bununla bağlı bəzi halların aşkarlandığı məlumdur. İt və pişiyin koronavirusa yoluxma risqinin çox olduğunu deyən alimlər hesab edirlər ki, hazırda koronavirusa yoluxmuş və karantin rejimində olan insanların ev heyvanları baytar müayinəsinə cəlb edilməlidir. Ev heyvanlarından bütün dövrlərdə insanlara müxtəlif parazitlər,infeksiyalar keçdiyi üçün pandemiya dövründə ev heyvanlarına xüsusi nəzarət olmalıdır. Hətta təkliflərə görə, karantin rejimində ev heyvanları ilə də bağlı xüsusi təlimatlar hazırlanmalıdır ki, evində heyvan saxlayanlar buna ciddi əməl etsinlər.
- Pənah Muradov: “Ölkəmizdə karantin rejimidir və ev heyvanları ilə də bağlı karantin qaydalarına uyğun yeni təlimatlar hazırlanmalıdır”
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Mikrobiologiya İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini, AMEA-nın müxbir üzvü Pənah Muradov baki-xeber.com-a bildirdi ki, bir sıra xəstəliklərin, o cümlədən də hazırda bütün dünyanın çarpışdığı “COVID-19”un heyvanlarda olması istisna edilmir. Bunun tam mümkün olduğunu deyən P.Muradov hesab edir ki, insanlar indiki halda onu virusa yoluxduracaq hər şeydən kənar durmalıdırlar: “Ümumiyyətlə, bütün yoluxucu xəstəliklərin, infeksiyaların, o cümlədən də hazırda dünya insanının ən çox əziyyət çəkdiyi koronavirusun yayılmasını gücləndirən səbəblərdən biri elə məhz insanların heyvanlara münasibətinin dəyişməsidir. Burada söhbət həm heyvanları yeməkdən, həm də saxlamaqdan gedir. İnsanların heyvanlara münasibətinin bu şəkildə olması bu tip infeksiyaların, xəstəliklərin yayılmasına səbəb olur. Çünki insan və heyvan bir qədər bioloji anlamda yaxındırlar, onların ümumi parazitləri var. Bu baxımdan, bəli, heyvandan insana, insandan heyvana infeksiya keçməsi halları tam mümkündür, var və belə şeylər baş verir. Konkret koronavirusun yayılmasına gəlincə, belə deyirlər ki, bu, yarasadan insana keçib. Amma hələ burada qaranlıq məqamlar var. Əlimizdə bu barədə dəqiq fakt olmadığı üçün ona toxunmuruq. Deyək ki, koronavirus heyvandan insana keçib. Amma bu yaxınlarda insandan pişiyə koronavirus keçdiyinə dair xəbərlər yayılıb. İnsandan pişiyə koronavirus keçdiyi elmi cəhətdən təsdiqini tapmayıb, amma bu, nəzəri cəhətdən mümkün məsələdir. Heyvansevərlərin xətrinə dəyməsin, mənim evdə heyvan saxlanmasına münasibətim yaxşı deyil. “Görüş yerini dəyişmək olmaz” filminin personajlarından birinin bir sözü var: “Oğrunun yeri türmədir”. Heyvanların da yeri ev deyil, çöldür. Amma kim saxlayırsa, bu onun öz işidir. Amma məsələyə heyvanların infeksiya yaymaq risqinin çox olması nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq, bu heyvanları saxlayanlar buna görə bütün təlimatlara əməl etməlidirlər. Burada o heyvanlar tez-tez müayinədən keçirilməli, peyvəndi vaxtlı-vaxtında edilməli, təmiz saxlanmalı, bir sözlə, heyvanların gigiyenasına ciddi fikir verilməlidir”.
P.Muradov hesab edir ki, ev heyvanlarının saxlanmasına dair indiyə qədər əlaqədar qurumların təlimatları olub, amma koronavirusun yayılma risqinin çoxalması və bunun daşıyıcıları sırasında heyvanların da olması bu sahədə yeni təlimatların hazırlanmasını tələb edir: “Əlbəttə, ev heyvanlarının saxlanması, onlara qulluq və s. bağlı Dövlət Baytarlıq Xidmətinin təlimatları var, bu məsələ, həmçinin, qanunvericiliklə də tənzimlənir. Buna elmi-hüquqi yanaşma mövcuddur. Ölkəmizdə karantin rejimidir və ev heyvanları ilə də bağlı karantin qaydalarına uyğun yeni təlimatlar hazırlanmalıdır. Bu virus heyvandan insana keçirsə, bunun əksinin baş verib-verməyəcəyini gözləmədən, təhlükəni nəzərə alıb ona uyğun hərəkət etmək tələb olunur. Yəqin ki, Baytarlıq Xidməti indiki halda ev heyvanları üçün karantin qaydalarını nəzərdə tutar. Bu barədə geniş məlumatım yoxdur”.
- Ramiz Salmanov: “Bununla bağlı xüsusi təlimatlarımız var”
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin Heyvan sağlamlığı və baytarlıq xidmətlərinin tənzimlənməsi şöbəsinin müdiri Ramiz Salmanov baki-xeber.com-a açıqlamasında bildirdi ki, hazırda təmsil etdiyi qurum gücləndirilmiş iş rejiminə keçib. “Ədəbiyyat məlumatlarında koronavirus tarix boyu heyvanlar arasında olub. Bu virusun müxtəlif vəhşi heyvanlarda, o cümlədən də yarasalarda, ilanlarda olduğu haqqında məlumatlar var. Hazırda kənd təsərrüfatı heyvanlarının, eləcə də ev heyvanlarının bu infeksiyaya yoluxması, yaxud onun daşıyıcısı olması haqqında heç bir məlumat yoxdur. Amma buna baxmayaraq, bizim baytarlıq mütəxəssisləri yerlərə gedir, orada bu işlə məşğul olan sahibkarlarla və ev heyvanları saxlayan insanlarla maarifləndirici söhbətlər aparırlar, onlara heyvanlara qulluq edərkən gigiyena qaydalarına əməl etmələri ilə bağlı tapşırıqlar, təlimatlar verirlər. İnsan heyvanla təmasda olduqdan sonra mütləq mənada öz gigiyenasına fikir verməli, əllərini təmiz-təmiz yumalı, üst geyimini dəyişməlidir. Burada söhbət təkcə koronavirusdan getmir, heyvanlarda başqa xəstəliklər də ola bilir. Elə xəstəliklər var ki, insandan heyvana, heyvandan insana yoluxa bilir. Bu baxımdan, heyvana qulluq edənlər heyvanı bağlı yerə saldıqdan sonra mütləq öz gigiyenası ilə məşğul olmalıdırlar. Biz, ümumiyyətlə, heyvan saxlayanlara həmişə bu cür tapşırıqlar vermişik. Bu gün gücləndirilmiş iş rejimi ilə əlaqədar biz baytarlıq mütəxəssislərimizə bu sahədə nəzarətlərini daha da artırmaqlarına və işlərini bu qaydaya uyğun qurmalarına dair tapşırıq vermişik. Bilirsiniz ki, hazırda yerlərdə iribuynuzlu heyvanlar arasında dabaq xəstəliyinə qarşı vaksinasiya işləri gedir. Əslində, dabaq özü də virus mənşəli xəstəlikdir, onunla bağlı vaxtında tədbir görülməsə, sabah heyvanlar arasında bu virus yayıla bilər.
Biz həmişə yerlərdə həm kənd təsərrüfatı, həm də ev heyvanları saxlayan insanlar arasında maarifçilik işlərini həmişə davam etdiririk. Koronavirusla bağlı da vətəndaşların həyətinə gedəndə məsafə saxlanması, gigiyena tələblərinə əməl edilməsi və digər bu kimi tədbirlərə əməl edilməsi ilə bağlı mütəmadi olaraq tapşırıqlarımızı veririk. Koronavirusla əlaqədar hər zaman maarifçilik işləri aparırıq, bununla bağlı xüsusi təlimatlarımız var” - deyə R.Salmanov bildirdi.
İradə SARIYEVA
