Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin danışıqlar yolu ilə həllinə hələ də ciddi əngəl yaratmaqda davam edən Ermənistanda bu gün problemlərin özünü qabarıq göstərdiyi sahələrdən biri də ordu ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, son illərin real mənzərəsi düşmən ordusunun tənəzzlünün daha da sürətləndyini aydın nümayiş etdirir. Bu fonda ordudan yayınma halları da getdikcə çoxlamaqdadır.
Ekspertlər bildirir ki. Ermənistan ordusunda vətəndaşların və hətta hərbi qulluqçuların özlərinin belə xidmətdən yayınmaları heç də təsadüfi hal deyil. Belə ki, Ermənistan ordusunda qanunsuzluq hallarının hələ də geniş yayılması vətəndaşların və hərbi qulluqçuların xidmətdən yayınmasına başlıca səbəbdir. Elə bu fonda erməni ordusu maddi-texniki, şəxsi heyətlə təminat baxımından əvvəlki dövrlərlə müqayisədə indi daha ciddi çətinliklər yaşayır. Yaranmış durumda ölkə üçün ciddi problemə çevrilən məsələlərdən biri də qeyri-döyüş şəraitində həyatını itirən əsgərlərlə bağlıdır. Belə əsgərlərin valideynləri hakimiyyətin bu məsələyə etinasızlığından cana doyduqlarını bildirir və ölkə rəhbərliyinin hələ də onları aldatdığını bəyan edirlər. Əsgər valideynlərinin etiraz aksiyalarının yenidən intensivləşməsi də bunun sübutudur. Bu günlərdə isə Ermənistan baş prokurorluğu məlumat verib ki, cari ilin ilk 9 ayı ərzində Ermənistan silahlı qüvvələrinin 39 hərbçisi ölüb. İşğalçı ölkədə 16 hərbçi xidmət zamanı, 23 hərbi qulluqçu isə qeyri-müəyyən şəraitdə dünyasını dəyişib. Qeyri-rəsmi rəqəmlər isə itkilərin sayının bundan ən azı iki dəfə çox olduğunu üzə çıxarır. Bunlardan əlavə, Ermənistan ordusunda baş verən fərarilik, döyülmə, rüşvət, korrupsiya, intihar, təcavüz və digər nizamnamədənkənar halların sayı da dəfələrlə artıb. Məhz bu ordu ilə Ermənistanın indiki Qarabağ siyasətini davam etdirməsi də mümkünsüz sayılır.
Hadisələrin real inkişaf axarı isə qarşıdakı dövr ərzində də düşmənin ordu ilə bağlı problemlərinin sadəcə dərinləşməyə davam edəcəyini göstərir. Bu xüsusda diqqət cəlb edən başlıca məqamlardan biri isə ordudan yayınıb, sonradan müəyyən həcmdə cərimə ödəməklə cianyət məsuliyyətindən yayınanlarla bağlıdır. Xatırladaq ki, Ermənistan parlamenti 2018-ci ilədək 27 yaşı tamam olan və hərbi xidmətdən yayınan vətəndaşların müvafiq cərimə ödədikləri halda cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi barədə qanun qəbul edib. Hesablamalar göstərir ki, hazırda Ermənistanda hərbi xidmətdən yayınan gənclərin sayı 11 mindən çoxdur. Onların bir hissəsi müvafiq cərimə ödəməklə cinayət məsuliyyətindən yayınıb. Digərlərinin böyük əksəriyyəti isə Ermənistandan xaricdədir və ölkəyə qayıtmaq istəmirlər. İndiki Ermənistan qanunvericiliyinə görə, həqiqi hərbi xidmət keçməyən, lakin yaşı 27-yə çatan vətəndaşlar cinayət məsuliyyətindən qaçmaq üçün 3,5 milyon dram, yəni təxminən 7500 dollar məbləğində cərimə ödəməlidir. İndiyə qədər ölkənin dövlət büdcəsi hərbi xidmətdən yayınaraq xaricə qaçan ödəniş qabiliyyətli gənclərin vəsaiti hesabına xeyli gəlir əldə edib. Bu hal ölkəni böyük sosial-iqtisadi problemlər məngənəsinə düçar edən Nikol Paşinyan iqtidarının da diqqətini daha çox cəlb etməyə başlayıb. Elə bu səbəbdən cərimənin məbləğinin iki dəfə artırılması üçün hazırlıq işlərinə start verilib. Bu xüsusda müvafiq qanun layihəsi də hazırlanıb. Layihənin müəllifləri parlamentin deputatları Arman Babacanyan, Andranik Köçəryan və Mxitar Hanrapetyandır. Qanun layihəsinin müəlliflərindən ikisi, yəni Arman Babacanyan və Mxitar Hanrapetyan ümumiyyətlə orduda xidmət etməyib. Qanun layihəsinə görə, ödənişin buraxılan çağırışların sayına görə deyil, sərhədi qoruyan müqaviləli hərbi qulluqçunun əmək haqqının həcmi ilə hesablanması nəzərdə tutulur. Bununla da təklif olunur ki, 27 yaşı tamam olan Ermənistan vətəndaşı və ordudan yayındığına görə cinayət təqibinə məruz qalan şəxs ən yüksək əmək haqqı alan müqaviləli hərbi qulluqçunun 2 illik əmək haqqı qədər cərimə ödəməlidir. Bununla da o, qanunla nəzərdə tutulan haqq-hesabını ödəmiş və Ermənistana qayıtmaq hüququ əldə etmiş hesab olunur. Yeni qanun 27 yaş tamam olduqdan sonra belə hərbi xidmətə getməyə imkan verir. Lakin hazırda qüvvədə olan qanunvericilik bunu qadağan edir. Jurnalistlər “Ordudan yayınan və axtarışda olan şəxslər üçün həddindən artıq yüksək məbləğ olduğunu hesab etmirsiniz? Sizin təklif etdiyiniz dəyişikliyə əsasən 5-6 milyon dram ödəniş tələb olunur. Bu halda ölkəni tərk etməyi təşviq edə və ən zəngin şəxslərin övladlarına yardım etmiş olacağınızdan ehtiyat etmirsiniz”, deyə Ermənistan parlamentinin deputatı Arman Babacanyana sual ünvanlayıblar. O bildirib: “Tam əksinə, bu layihənin əsas məqsədi ondan ibarətdir ki, ölkəni tərk etmənin qarşısı alınsın. Sizin dediyiniz problemə əks tərəfdən yanaşmaq lazımdır. Adam bilir ki, ölkəni tərk edə bilər və illər sonra daha az vəsaitlə övladının ordudan yayınmaqla bağlı problemlərini həll edə bilər. Bu halda həmin ödəniş məbləği hiss ediləcək dərəcədə artırılırsa, həmin şəxs ölkəni bu məqsədlə tərk edib-etməməyi fikirləşməli olacaq. Bu və ya digər sosial təbəqəyə dəstək verilməsinə gəldikdə isə, bu qanunun belə bir məqsədi yoxdur. Bu qanunla qazanacaq yeganə tərəf Silahlı Qüvvələrdir. Əslində bu yüksək ödəniş məhz bu məqsədlə ortaya çıxıb. Biz ön xəttə xidmət edən hərbi qulluqçunun 2 illik əmək haqqını və əlavə ödənişlərini hesablamışıq və bunun nəticəsində qeyd edilən məbləğ ortaya çıxıb. Mən əmin edirəm ki, bu vəsaitin tutulması birbaşa büdcənin doldurulması yox, həmin vəsait hesabına daha çox müqaviləli hərbi qulluqçunu ön xətdə hərbi xidmətə cəlb etmək məqsədi daşıyır. Bu yolla cəbhə xəttini mümkün qədər müddətli xidmət hərbi qulluqçularından azad etmək imkanı əldə ediləcək”. Ermənistan müdafiə nazirinin sabiq müavini, general-leytenant Qaqik Melkonyan isə hesab edir ki, bu qanun layihəsi orduya böyük ziyan vuracaq: “Mənə elə gəlir ki, heç kim 5-6 milyon dram verib geri qayıtmayacaq. Bir çoxları hər hansı şəkildə həmin 3,5 milyon dramı ödəməklə geri qayıtmağa razı idi. Lakin bu qanun qəbul edilərsə, demək olar ki, onlardan 50 %-i artıq geri qayıtmaq niyyətində olmayacaq. Bu qədər vəsaiti o toplaya da bilməz. O bunu tapa bilməyəcək və heç gəlməyəcək, büdcə də doldurulmayacaq”. Melkonyanı, həmçinin qanun layihəsinin 27 yaş tamam olduqdan sonra arzu edənlərin hərbi xidmət edə biləcəkləri ilə bağlı müddəası da təəccübləndirir: “30 yaşında əsgər gəlib 18 yaşında olan əsgərlə bir yerdə xidmət edəcək? Aradakı fərq çox böyükdür. Bu xidmət alınmayacaq. Bu şəxslər üçün alternativ hər hansı bir xidmət növü fikirləşərlərsə, bu, başqa bir məsələdir. Lakin onun gəlib 18 yaşlılarla birlikdə xidmət etməsi özü üçün həlledilməz bir çox problemlərə səbəb olacaq”. Melkonyan hesab edir ki, qanunun qüvvədə olma müddətini 1 il daha artırmaq doğru olardı.
Bu arada daha bir diqqət çəkən məqam Ermənistan parlamentinin hakim fraksiyasını təmsil edən deputat Hayk Sarkisyanın tezləşdirilmiş şəkildə hərbi xidmət haqqında qanunun qəbul edilməsi ilə bağlı təklifidir. Burada qeyd olunur ki, sürətləndirilmiş qaydada hərbi xidmət keçən şəxs Ermənistanın dövlət büdcəsinə 10 milyon dram ödəməlidir. Həmin şəxs 1 ay müddətində xüsusi sürətləndirilmiş qaydada hərbi xidmət keçəcək və 1 ay müddətindən sonra tərxis olunacaq. “Joğovurd” qəzeti bu xüsusda yazır: “Ermənistan Müdafiə Nazirliyi bu məsələyə niyə səssiz qalır? Hərbi xidmət vətən və sərhədlərin toxunulmazlığını təbliğ etmək əvəzinə, zənginlərin hərbi xidmətdəki elit bir aylığına Müdafiə Nazirliyi əl çalır. Qoşundan və əsgər həyatından qaçan hansı fərari bu elit hərbi bal ayını sifariş verib?” Bütün bunlar göstərir ki, hakimiyyət orduya qazanc mənbəyi kimi yanaşır. Elə bu fonda da orduya münasibətdə Ermənistan cəmiyyətində yaranan parçalanma getdikcə daha dərin kök salmaqdadır. “Joğovurd” qəzeti qeyd edir ki, baş nazir və məmurlar mütəmadi olaraq silahlı qüvvələrdə korrupsiya risqlərinin azaldığını, orduda yeni münasibətlərin tətbiq edildiyini desə də, vəziyyətdən asılı olmayaraq, ordunun çöküşü davam edir: “Orduya qazanc mənbəyi kmi yanaşıldıqda başqa nəticələr də gözləmək olmazdı. Bütün problem ondadır ki, orduda sistemli islahatlar aparılmayana qədər orada hansısa inkişaf da olmayacaq. Korrupsiya, özbaşınalıq aradan qaldırılmayınca, insan itkisi olacaq, bu da cəmiyyətin orduya etimadının itməsinə gətirib çıxaracaq”. Bu durumda erməni ekspertlərinin gəldiyi ümumi rəyə əsasən, Qarabağla bağlı yeni müharibə Ermənistan üçün yaxşı heç nə vəd etmir. Erməni hərbi ekspert İqor Muradyan qeyd edir ki, artıq yaranmış vəziyyətdən istifadə etməyə çalışan Azərbaycan hərbi uğura daha tez bir müddətə nail olmağın ssenarisini hazırlayır. Onun fikrincə, bu da Ermənistanın hərbi və maddi mənada ciddi itiklər verməsinə gətirib çıxara bilər. Ekspertlər də bildirir ki, həm təşkilati, həm silahlanma, həm də döyüş taktikası, strateji planlama kimi istiqamətlərdə erməni ordusu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrindən çox geridə qalır. Aydındır ki, bu kimi məqamlar Azərbaycan ordusu qarşısında Ermənistan silahlı qüvvələrinin dayana bilməyəcəyini sübut edir. Ermənistan rəhbərliyi bu reallığı nəzərə alıb Qarabağ münaqişəsinin dinc müstəvidə həlli məqsədilə əməli addımlar atmasa, ordumuzun gücünü yenidən hiss edəcək.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap olunur.
.jpg)
.jpg)
