Nikol Paşinyan dönəmində Rusiya və Ermənistan arasında münasibətlərin kifayət qədər ziddiyyətli bir məcraya yönəldiyi heç kimə sirr deyil. Bu vəziyyətdə erməni tərəfini qorxudan başlıca məqam Rusiyadan olan dəstəyin dayanması, Moskvanın Bakı ilə daha çox yaxınlaşmasıdır.
Aydındır ki, bu vəziyyət mütləq mənada Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə də təsirini göstərəcək. Bütün bunlar fonunda Ermənistanın “168 Jam” qəzeti yazır ki, Paşinyanın fəaliyyəti fonunda İrəvan - Moskva münasibətləri əvvəlki qaydada pisləşməyə doğru gedir və bu səbəbdəndir ki, əvvəl əldə edilən razılıqların da üzərindən xətt çəkilir. Buna konkret sübut kimi Rusiya müdafiə naziri Sergey Şoyqunun İrəvan və Bakıya son səfəri göstərilir.
Qəzet yazır ki, Şoyqunun İrəvana niyə gəldiyi bəlli olub: “İş ondadır ki, Serj Sarkisyanın dönəmində Rusiya tərəfi ilə razılıq əldə olunub ki, MDB ölkələri Müdafiə Nazirləri Şurasının iclası İrəvan və Bakıda keçirilməsin. Səbəb tərəflərin bu iclaslarda rahat iştirak etməsilə bağlı idi. Bu razılaşmaya hər zaman əməl olunub və nə Bakı, nə də İrəvanda MDB Müdafiə Nazirləri Şurasının iclası keçirilib. Faktiki olaraq, bu dəfə Ermənistan hakimiyyəti bu razılaşmanı saxlaya bilmədi. Erməni tərəfinin belə vəziyyətdə iclasda iştirak etməyəcəyi aydın idi. Ona görə də erməni tərəfinin iclasda iştirak etməməsini yumşaltmaq üçün Rusiya Müdafiə naziri Şoyqu İrəvana gəldi və buradan Bakıya getdi. Amma bunlara rəğmən, diqqət çəkən odur ki, MDB ölkələri Müdafiə Nazirləri Şurasının iclası Bakıda baş tutdu. Bununla Bakı daha bir uğur qazandı”.
Bunlarla yanaşı, erməni tərəfini narahat edən daha bir məqam MDB ölkələri müdafiə nazirlərinin, o cümlədən Sergey Şoyqunun diqqətinə Bakıda Ermənistanın faşizm sevgisinin davam etməsinin çatdırılması oldu. Xatırladaq ki, bu məsələyə Prezident İlham Əliyev MDB Müdafiə Nazirləri Şurasının iclasının iştirakçılarını qəbul edərkən xüsusi toxundu: “Aşqabad Zirvə Görüşü zamanı mən belə bir məsələ də qaldırdım ki, MDB məkanında da, təəssüf ki, faşizmin qəhrəmanlıq kimi qələmə verilməsi faktları var. Məhz Ermənistanda faşist cəllad Ter-Arutyunyan qəhrəman səviyyəsinə qaldırılıb. Ermənistanda meydanlara, küçələrə onun adı verilib. Bir neçə il bundan əvvəl isə Ermənistan paytaxtının mərkəzində ona təqribən 6 metr hündürlüyündə heykəl qoyulub. Bu adam deyirdi ki, “Almaniya uğrunda ölənlər Ermənistan uğrunda ölür”. Bu adam SMERŞ tərəfindən tutularaq uzunmüddətli həbs cəzasına məhkum edilib və onun şərəfsiz ömrü Vladimir həbsxanasında başa çatıb. Bax, belə bir “xadim”ə heykəl qoyulub və bu heykəl indiyə qədər götürülməyib. Mən həm dövlət başçılarının, həm də Ermənistanın yeni rəhbərliyinin diqqətini bu məqama cəlb etdim ki, MDB məkanında bu, yolverilməz hərəkətdir. Ermənistanın yeni rəhbərliyi özünün faşizmin qəhrəmanlıq kimi qələmə verilməsi ilə assosiasiya edilməsinə imkan verməməlidir. Təəssüf ki, bu heykəl indiyə qədər götürülməyib və bu, erməni tərəfin səmimiyyəti barədə çox böyük suallar doğurur. Erməni tərəfi deyir ki, o da qəhrəmanların xatirəsinə ehtiram bəsləyir. Bu, nonsensdir, ona görə ki, onlar faşistlərin əlaltılarının xatirəsinə ehtiram bəsləyir, yəni, əslində, bu mənfur əməllərə qarşı mübarizədə canlarından keçmiş insanların xatirəsinin təhqir edildiyini görürük. Buna görə biz öz tərəfimizdən bundan sonra da həm Birlik ölkələrinin, həm də digər dövlətlərin ictimaiyyətinin bu məsələyə diqqətini Qələbənin 75 illiyinə hazırlıq prizmasından cəlb edəcəyik. Düşünürəm ki, biz birgə səylərimizlə bundan sonra da işimizi bu istiqamətdə davam etdirəcəyik ki, Böyük Vətən müharibəsi haqqında həqiqət bütün dünya birliyinin, xüsusən gənc nəslin diqqətinə çatdırılsın”.
Erməni tərəfini narahat edən budur ki, Bakı faşizm məsələsində Ermənistanı kifayət qədər zəif yerindən tutub və onun bu məsələdə mövqeyi Rusiya tərəfindən də dəstəklənir.
Rusiyalı ekspert Yevgeni Mixaylov Prezident İlham Əliyevin bu məsələni mütəmadi qaldırmasını təbii və vacib saydığını vurğulayır. Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycan rəhbəri Ermənistanda faşizmin qəhrəmanlıq kimi qələmə verilməsinə dair MDB ölkələrinin ümumi fikrini ifadə edir: "Məsələyə Rusiyanın daha qəti mövqe bildirməsi də lazımdır. Əlbəttə, Moskva Qaregin Njdenin qəhrəmanlaşdırılması ilə bağlı öz narazılığını bildirdi, lakin analitiklərə görə, bu reaksiya İrəvanda bu cür cəhdlərin qarşısını almaq baxımdan güclü deyil". İndi erməni tərəfini narahat edən məqamlardan biri Azərbaycanın Ermənistanın faşizm sevgisini davamlı şəkildə qabartmaq niyyətidir. Elə İlham Əliyev də yuxarıda səsləndirdiyi fikirlərdə dünya ictimaiyyətinin diqqətinin bu məsələyə cəlb edilməsi istiqamətində işlərin davam etdiriləcəyini açıqlayıb. Bu isə İrəvan üçün olduqca ağrılı bir məqamdır. Xüsusən də Böyük Vətən Müharibəsində əldə edilmiş qələbənin ildönümünün yaxınlaşdığı bir dövrdə.
Xatırladaq ki, MDB ölkələrində Böyük Vətən Müharibəsi kimi qeyd olunan tarixi hadisənin 2020-ci il mayın 9-da 75-ci ildönümüdür. Quruma üzv ölkələr həmin tarixi günə hazırlaşır. Bu fonda Hitler faşizminin əlaltısı olmuş Qareginə İrəvanda abidə qoyulması MDB-yə üzv ölkələrin xalqalarına ən azından hörmətsizlikdir. Bu məsələ Rusiya üçün də olduqca həssasdır. Elə Rusiya müdafiə naziri Sergey Şoyqunun sədrliyi ilə Müdafiə Nazirliyinin baş redaksiya heyəti tərəfindən nəşr edilmiş 12 cildlik “1941-1945-ci illərin Böyük Vətən müharibəsi” ensiklopediyasının “Böyük Vətən müharibəsi illərində gizli müharibə, kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat” adlı 6-cı cildində dərc edilmiş “Müharibənin son dövründə hərbi əks-kəşfiyyatın fəaliyyəti” adlı məqalədə bu xüsusda deyilir: “Əks-kəşfiyyatçılar 114-cü Dromedar oberqrupu barəsində agentura işi çərçivəsində daşnak ordusunun keçmiş generalı, almanların yanında Njde ləqəbi ilə xidmət etmiş mühacir Ter-Arutyunyanı aşkar edib və həbsə alıblar. Böyük Vətən müharibəsi illərində o, Bolqarıstan ərazisində milliyyətcə erməni olan 30-dan çox agent cəlb edib, onların təxribat hazırlığında və pozucu fəaliyyət üçün Qızıl Ordunun arxa cəbhəsinə atılmasında iştirak edib. SMERŞ qrupunun əməkdaşları olan 17 təxribatçı saxlanıb, qalanları barədə axtarış elan edilib“. Njdenin əsas şüarı isə belə olub: “Almaniya uğrunda həlak olan Ermənistan uğrunda həlak olur”. Bütün bunlar Rusiyanın erməni faşizminə münasibətini ortaya qoysa da, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Moskvanın indiyə qədər olaya reaksiyası heç də məqbul səviyyədə olmayıb. İndi Azərbaycanın müxtəlif tribunalarda bu məsələni qaldırması, eləcə də qaldırmaqda davam edəcəyini bəyan etməsi Ermənistan üçün ciddi bir problem və təhlükə sayılır. Bu durumda Nikol Paşinyanın faşist Njdeni ciddi-cəhdlə, tarixi təhriflərlə müdafiə etməsi Ermənistanın faşizm sevgisindən qurtulmadığını göstərir. Bu məsələnin bir daha Prezident İlham Əliyev tərəfindən MDB Müdafiə Nazirləri Şurasının iclasının iştirakçılarına, o cümlədən Şoyqunun diqqətinə çatdıırlması isə təsadüfi sayılmır. Erməni mediası yazır ki, Azərbaycan bununla sərt diplomatik zərbələr endirməkdə davam edir və həmin zərbələrin Rusiya tərəfindən də dəstəklənməsi üçün əməli addımlar atır. Faktdır ki, müasir dünya faşist ideyalarını qəbul etmir. Çünki bu ideyalar insanların təhlükəsiz yaşamasına mane olur. Məhz bu şəraitdə Azərbaycan sübut edir ki, faşizmi Ermənistan kimi ölkələr yaşadır və dünya buna qarşı əməli addımlar atmalıdır.
Ermənistanda hesab edilir ki, Rusiya bu məsələdə Azərbaycanın çağrışlarına qulaq assa, İrəvanı kifayət qədər ciddi problemlər gözləyir. Məsələ ilə bağlı erməni hüquq müdafiəçisi Artur Sakunts bildirir ki, Moskva ilə münasibətlərə bu məsələnin daxil edilməsi əlavə problemlər mənbəyi deməkdir: “Rusiya təbliğatlara qulaq versə, Ermənistana qarşı daha sərt mövqe sərgiləyəcək. Onsuz da Moskva bizi iqtisadi msüstəvidə sıxır. Bura artıq hərbi sahə də daxildir. Rusiyanın Ermənistandakı 102-ci hərbi bazasının döyüş potensialının iki dəfə artırılması məsələsi məhz bunun təsdiqidir. Mən bunu ilk növbədə Rusiya Federasiyasının, xüsusilə də Putin rejiminin hərbi mövcudluğunun möhkəmlənməsi və güclənməsi kimi qiymətləndirirəm. Bunun üçün hansı əsaslandırmaların varlığı məlum deyil. Genişlənmə fonunda hərbi qulluqçuların sayının hara qədər çata biləcəyi anlaşılan deyil. Hərbi bazanın hərbi qulluqçularının yerləşdikləri yerdə sayı 100 minə çata bilər? Hərbi bazanın genişləndirilməsi həmçinin əlavə ərazilərin təmin edilməsini nəzərdə tutur. Bu, kifayət qədər ciddi, narahatedici haldır. Hazırkı anda hərbi bazanın hərbi potensialının genişləndirilməsinin yeganə zərurətinin Rusiya Federasiyasının maraqlarından irəli gəlməsi anlaşılandır. Mən rus hərbi bazasının genişləndirilməsində Ermənistan Respublikası təhlükəsizliyinin hansısa marağından irəli gələn heç nə görmürəm. Hesab edirəm ki, hərbi bazanın gücləndirilməsinə yönəlmiş addım ilk növbədə bizə qarşı ünvanlanıb. İndi bunların ardınca Azərbaycan faşizm məsələsini qabardır və bunu, xüsusən Rusiyanın diqqətinə çatdırır. Moskvanın bu məsələ üzərində də diqqətini fokuslaması Ermənistan üçün əlavə problemlərin yaranması demək olacaq”.
Bütün bu qeyd edilənlər Azərbaycanın Ermənistanı kifayət qədər məharətli gedişlərlə küncə sıxışdırmaqda olduğunu aydın surətdə təsdiqləyir. Təbii ki, belə vəziyyət Qarabağ münaqişəsinin gedişinə də təsirsiz ötüşməyəcək.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap olunur.
