Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin Qazax rayonu istiqamətində baş verən olaylar gündəmin əsas mövzuları sırasında qalmaqda davam edir. Ermənistanda hesab edirlər ki, rəsmi səviyyədə etiraf olunmasa da, bu yaşananlar Azərbaycanın cəbhədə növbəti üstünlüyü sayıla bilər. Çünki Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli aktiv hərbi mərhələyə keçəcəyi təqdirdə Azərbaycan mövqe üstünlüyündən effektiv şəkildə yararlanaraq, düşmənə kifayət qədər sərt zərbələr endirə biləcək.
Xatırladaq ki, bu günlərdə yayılan məlumatlardan bəlli olduğu kimi, Dövlət Sərhəd Xidmətinin qüvvələri Babakər dağında dörd yüksəklikdə möhkəmlənib. Nəticədə Qazax rayonunun təmas xəttinə ən yaxın İkinci Şıxlı kəndinin əhalisi indi daha təhlükəsiz şəraitdə yaşamaq imkanı qazanıb. Eyni zamanda, yeni mövqelər Ermənistan ordusunun həmin istiqamətdəki mövqelərinə və onlara aparan yollara, Gürcüstan-Ermənistan qaz kəmərinin keçdiyi əraziyə nəzarət etmək imkanı verir. Eləcə də Sərhəd Qoşunlarının “Qazax” əlahiddə sərhəd diviziyasının yeni müdafiə mövqelərinə qalxması nəticəsində min hektarlarla ərazi nəzarət altına götürülüb. Erməni hərbçi ekspert Taron Ovanesyan da təsdiq edir ki, Ermənistanın Tavuş vilayəti istiqamətində Azərbaycan qüvvələri Babakər dağı istiqamətində əhəmiyyətli şəkildə irəliləyib və möhkəmlənib. Həmin dağ Azərbaycan-Ermənistan-Gürücüstan sərhəd üçbucağında yerləşir, dəniz səviyyəsindən 700 metr hündürlüyə malikdir. Onun bildirdiyinə görə, mövqelərin irəli çəkilməsindən əvvəl tərəflərin postları arasında məsafə 3.5 kilometrə çatırdı. İndi isə həmin məsafə 600 metrə qədər azalıb: “Azərbaycan öz mövqelərini sərhədə tərəf 500-600 metr irəli çəkib”.
Digər erməni hərbi ekspert Qraç Petrosyants bildirir ki, Azərbaycan cəbhə xəttində mövqelərini yaxılaşdırır: “Elə mətbuatda yayılan məlumatlara əsasən, Azərbaycan tərəfi həmin mövqelərdə irəliləyib. Bundan sonra Ermənistan müdafiə nazirinin müavini müəyyən fəaliyyətlər həyata keçirildiyi barədə bəyanat verib. Lakin döyüş mövqelərinin irəli çəkilməsi haqqında həm Azərbaycan, həm erməni tərəfi hər hansı məlumat verirsə, bu, həqiqətən də həmin ərazidə müəyyən işlərin aparılmasına dəlalət edir. Bəzi məlumatların gizlədilməsinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur və buna misal olaraq, aprel döyüşlərində itkilərin həddən çox olmasına baxmayaraq, rəsmi orqanlar tərəfindən cəmi 18 itki barədə məlumat verilməsi də doğru deyil. Yaxud aprel döyüşlərində ordumuzun nəzarətində olan itirilmiş ərazilərin 700 və ya 800 hektar olması, lakin hərbi ekspertlərin biri tərəfindən 470 hektar sahə olduğu bildirilməsi də hakimiyyətin siyasi zərər görməməsi üçün atılan addımlardır. Müdafiə Nazirliyinin reallığı gizlətməklə belə yanaşmasını səhv hesab edirəm. Açıq-aşkar məlum olan məlumatların gizlədilməsi Müdafiə Nazirliyinin köhnə rəhbərliyin dövründə olduğu kimi qalmaqda davam etdiyini göstərir”. O, Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin addımlarını səhv hesab etdyini də bildirir. Jurnalistin, “Sərhəddə baş verənləri mövqe müharibəsinin xüsusiyyətləri, yoxsa məcburi iş hesab etmək olar” deyə səsləndirdiyi növbəti suala cavabında hərbi ekspert baş verənlərin mövqe müharibəsi ilə heç bir əlaqəsi olmadığını ifadə edib: “Bu, ümumi müharibə qanunlarıdır. Hərb sənəti tarixi bucağından baxsaq, Ermənistanda baş verənlər artıq 30 ildir ki, səngər müharibəsi vəziyyətini xatırladır. Bu termini istifadə etmək olar, ona görə ki, mövqe müharibəsinin əslində bir balaca başqa məzmunu var. Biz 30 ildir ki, davam edən döyüş növbətçiliyi üzrə səngər müharibəsi vəziyyətindəyik. Sadəcə, müəyyən məqamlarda gərginlik artır, diversiya əməliyyatları həyata keçirilir, fəal döyüş əməliyyatları baş verir. Müharibə bitməyib, müharibə fasilələrlə davam edir. Bizim müharibənin öz xüsusiyyətləri var. Biz səngər müharibəsi vəziyyətindəyik, 30 ildir davamlı olaraq erməni əsgəri səngərdə xidmət aparır. Biz səngərdən hələ də çıxa bilməmişik. Müdafiə naziri Tonoyanın “biz fasiləsiz müdafiə vəziyyətindən xilas olmaqla hərbi əməliyyatları rəqibin ərazisinə daşıya biləcək bölmələrin sayını artırmalıyıq”, deyə verdiyi bəyanata toxunmaq istəyirəm. Ona məlum olan qədər Ermənistanın müdafiə siyasətində hər hansı əsaslı dəyişikliklər baş verməyib. Heç bir hərbi doktrinada, heç bir müdafiə siyasətində hər hansı hüquqi platformada, heç bir sənəddə hələ də dəyişiklik aparılmayıb. Bunlar layihə, plan olmaqla qanunlar qəbul edildiyi halda büruzə veriləcək layihələrdir. Lakin hazırda Ermənistanın əsas sənədi olan hərbi konsepsiyasında heç bir dəyişiklik aparılmayıb. Erməni tərəfi çox geri qalıb, sadəcə bəyanatlar verməklə informasiya müharibəsində qalib gəlmək mümkün deyil. Bəyanatlar verilməsinin vaxtı çoxdan başa çatıb. Bütün cəmiyyət Azərbaycanın yemlərini udduğumuzu dərk edir”. Ekspert Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin yaydığı dezinformasiyaların işlək olmadığını və bu kimi bəyanatların heç bir məna daşımadığını da xatırladıb. Məhz belə vəziyyətdə Azərbaycanın getdikcə artan üstünlüyünün Ermənistan üçün çox baha başa gələcəyini də Qraç Petrosyants açıq şəkildə etiraf edir. Eyni mövqeni digər erməni hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik Hayk Nahapetyan də bölüşür. O qeyd edib ki, sərhəddə baş verənlər Ermənistanın Çinari kəndi və burada erməni ordusunun mövqelərinin Azərbaycan tərəfindən daha rahat şəkildə hədəfdə saxlanmasına imkan verir. Ekspert vurğulayır ki, bu durumda keçmişdə müxtəlif bəhanələrlə xidmətdən yayınmış dövlət rəsmilərinin Çinari ilə bağlı fikirlər səsləndirməsi absurddur və bu onların işi deyil, Müdafiə Nazirliyi isə açıq mənzərəni təqdim etməlidir: “Azərbaycanın bu ərazidə bütün istiqamətlərdə dominantlıq edən mövqeyi var, Odundağ dağı iki vilayətin üzərində yerləşir, bizim mövqelərimiz onun altındadır, mən həmin ordu korpusunda xidmət etmişəm, hər şeyi yaxşı bilirəm. İndi deyirlər ki, artıq Çinari atəşə tutulmayacaq, bu yalnız o halda ola bilər ki, daha çox əraziləri götürmüş olaq. Çinari və Koti rəqibin ovcundadır. Uşaq baxçası, məktəb, market və kəndlilərə sual verin, görün nə deyirlər”.
“Daşnaksütyun” partiyasının üzvü Artur Yeğiazaryan da məsələyə maraqlı münasibət bildirərək qeyd edir ki, Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin fəaliyyəti ilə bağlı artıq eyforiyaya düşmək lazım deyil. Onun sözlərinə görə, Ermənistan Müdafiə Nazirliyi açıqlama verib xalqda yaranan təşvişi aradan qaldırmalıdır: “Əlbəttə, hər birimiz yaxşı xəbərlər eşitmək istəyirik, lakin son zamanlar yayılmış məlumatlar sərhəd qoşunlarımızın fəaliyyətinə ciddi mane ola və təhlükə yarada bilər. Biz mülki əhali sadəcə müşahidəçilərik və istənilən xəbərə qarşı müsbət və ya mənfi emosionallıq nümayiş etdiririk. Və biz bilmək istəyirik ki, sərhəd məntəqələrində nə baş verir”. O qeyd edib ki, yüksək vəzifəli, qeyri-hərbi dövlət rəsmilərinin bu barədə status yazması isə daha təhlükəlidir. Artur Yeğiazaryan, müşahidələrinə əsasən, Azərbaycanın sərhəddə üstünlüyünü artırdığını da etiraf edib.
Baş verənlərin Ermənistanda belə böyük narahatlıq yaratması isə səbəbsiz deyil. Çünki sərhəddə baş verənlər, yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Qarabağ münaqişəsi aktiv hərbi fazaya keçəcəyi təqdirdə Azərbaycana mühüm üstünlüklər qazandıracaq. Hazırda yeni mövqelərdə mühəndis işləri nəticəsində həyata keçirilən tədbirlər ilk növbədə şəxsi heyətin təmas xətti boyunca təyin olunan ərazilərə vaxtında və gizli şəkildə irəliləməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Bununla yanaşı, görülən işlər bölmələrin çevik manevr etməsinə də imkan verir. Bu tədbirlər nəticəsində arsenalda olan texnika və silahların manevr qabiliyyətini və istifadə effektivliyini artırmaq, düşmənin şəxsi heyətini, texnikalarını, avadanlıqlarını və maddi vəsaitlərini müxtəlif və daha əlverişli mövqelərdən zəmanətlə məhv etmək üçün real şərait mövcuddur. Düşmənin müdafiə zolağında və onun ətrafındakı ərazilərdə yerləşən hərbi bölmə və obyektlərin kəşfiyyatı, onların aşkarlanması və izlənməsi də xeyli asanlaşıb. Bundan başqa, tutulan yeni mövqelərdə sərhədlərin müdafiə və mühafizəsi gücləndirilmiş rejimdə, əlavə silah, avadanlıq və texnikaların cəlb edilməsi həyata keçirilir. Bütün bunlar isə olduqca mühüm sayılır. Çünki Ermənistanın siyasi hakimiyyətinin mövqeyi üzündən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yaxın tezlikdə aktiv hərbi fazaya keçməsi qətiyyən istisna olunmur. Bunu rus hərbi ekspert Pavel Felgenhauer də təsdiq edir. Onun fikrincə, situasiya təhlükəlidir, münaqişə aktiv fazada olmasa da tüstülənməkdədir. Ekspert qeyd edir ki, yaxın zamanlarda münaqişənin eskalasiyasını gözləməyə dəyər. Hərbi politoloq Aleksandr Perenciyev isə hesab edir ki, Azərbaycan qüvvələrinin Qazax istiqamətində irəliləməsi İrəvanı Qarabağa dair real danışıqlara məcbur etməyə hesablanmış addımdı: “Azərbaycan Ermənistana təzyiq yolları tapmağa çalışır ki, onu Qarabağ məsələsində güzəştə məcbur edə bilsin. Bununla bağlı olaraq Bakı nümayiş etdirir ki, Azərbaycan ərazilərini geri almağa qadirdir”. Beləliklə, proseslərin inkişaf istiqaməti cəbhə xəttində, digər təmas nöqtələrində Azərbaycanın düşmən üzərində hərbi üstünlüyünün sürətlə artmaqda olduğunu aydın şəkildə nümayiş etdirir. Bunlardan qarşı tərəfin müvafiq nəticə çıxarıb münaqişənin həlli istiqamətində konstruktiv mövqeyə gəlməməmsi fonunda isə Azərbaycanın düşmənə yönəlik daha sərt addımlar atması qaçılmaz sayılır. Hər halda, Qazax istiqamətində sərhəddə baş verənlər fonunda Azərbaycan bunu bir daha düşmənə əyani şəkildə göstərib.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap olunur.
