İran Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı siyasətini dəyişir - Əsədin devrilməsi partlayış verdi...
Yaxın Şərqdə kəskin şəkildə dəyişən vəziyyətin Avrasiyada, o cümlədən Cənubi Qafqazda proseslərə təsiri qaçılmaz hesab olunur. Xüsusən də o fonda ki, İran regionda Zəngəzur dəhlizinin açılmasına bütün müqavimət imkanlarını itirmək üzrədir. Çünki ABŞ və İsrail indi getdikcə daha çox diqqətlərini İran üzərində cəmləyirlər. Bundan başqa, İran daxilində olan problemlər də vəziyyətə təsirsiz ötüşmür.
Belə bir vaxtda ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp ölkəsi ilə İran arasında birbaşa hərbi münaqişənin yarana biləcəyini istisna etməyib. O, "Time" jurnalına müsahibəsində deyib: "Hər şey ola bilər. Hər şey. Bu, çox qeyri-sabit vəziyyətdir". İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu isə daha sərt mövqe sərgiləyib. O, Yaxın Şərqdə baş verənlərin İranı əhəmiyyətli dərəcədə zəiflətdiyini vurğulayıb: "Suriya artıq o Suriya deyil; Livan artıq o Livan deyil, Qəzza artıq o Qəzza deyil və "oxlar"ın lideri İran da artıq o İran deyil". Netanyahu Donald Trampla telefon danışığı barədə danışarkən bu haqda geniş müzakirə aparıb. O, Trampla danışığın "çox isti, çox dostcasına" keçdiyini və "İsrailin qələbəsinin tamamlanması baxımından" olduqca vacib məsələlərin müzakirə olunduğunu bildirib: "Mən birmənalı olaraq "Hizbullah" və İrana deyirəm: bizə zərər verməməyiniz üçün sizə qarşı lazım olduğu qədər, istənilən arenada, istənilən vaxt fəaliyyət göstərməyə davam edəcəyik". Bununla yanaşı, Netanyahu birbaşa İran xalqına videomüraciət edərək, ölkəsinin bütün qonşuları ilə sülhə nail olmağa çalışdığını və onların BUNA azad İranı görmək istədiyini bildirib. Bununla belə, o əlavə edib ki, bu, tezliklə - çoxlarının düşündüyündən tez baş verə bilər: "Mən açıq şəkildə demək istəyirəm: İsrail sülh istəyir, biz həqiqətən sülh istəyən hər kəslə sülhün tərəfdarıyıq. Mən şübhə etmirəm ki, siz İran xalqı bunu bilirsiniz. Bilirəm ki, biz sizinlə sülh istəyirik, siz də bizimlə sülh istəyirsiniz, ancaq sizə zülm edən və bizi təhdid edən bir rejim altında əziyyət çəkirsiniz. Bu rejimin əslində nədən qorxduğunu bilirsinizmi? O, sizdən, İran xalqından qorxur. Bir gün bunun dəyişəcəyini bilirəm, bir gün İran azad olacaq. Qadınlar, həyat, azadlıq - bu, İranın gələcəyidir, bu, dinc gələcəkdir və mən şübhə etmirəm ki, biz bu gələcəyi birlikdə və çoxlarının düşündüyündən də tez həyata keçirəcəyik. Mən bilirəm və inanıram ki, biz Yaxın Şərqi firavanlıq, tərəqqi və sülh qalasına çevirəcəyik". Bunlar fonunda bəlli olub ki, İsrail Suriyaya uğurlu hava zərbələrindən sonra İrandakı nüvə obyektlərinə zərbə endirməyə hazırlaşır. srail ordusuna məxsus "Qaley İDF" radiosu bildirir ki, İsrailin müəyyən hərbi strukturları, o cümlədən ordu, Tehranla bağlı ölkənin siyasi rəhbərliyinə variantlar təqdim etmək üçün müxtəlif kəşfiyyat və müdafiə strukturları arasında koordinasiya aparır. Vurğulanıb ki, Suriyanın hava hücumundan müdafiə sisteminin 80 faizi İsrailin hava hücumlarından sonra məhv edilib. Radio bildirib ki, bir neçə il əvvəl Suriyanın hava hücumundan müdafiə sistemləri yəhudi dövlətinin aviasiyasına ciddi təhlükə yaradıb. Lakin indi vəziyyət dəyişib, Suriyanın hava məkanı uçuşlar üçün artıq açıqdır. Bu da irana hücumları asanlaşdırır.
Bütün bunları nəzərə alan ekspertlər hesab edir ki, İsraillə mübarizədə HƏMAS, "Hizbullah" üzərindən verdiyi itkilər, Suriyada mövqeyinin sarsılması Tehranın Cənubi Qafqazdakı "qırmızı xətlər"inə də sarsıdıcı zərbələr vurur. Çünki İranın regional təsirləri, ambisiyaları üçün formalaşdırdığı təhlükəsizlik zolaqları və proksi strukturlar indi ən zəif vəziyyətdədir. Belə olan halda, Tehran Qafqaz siyasətini dəyişməyə məcburdur. Bu halda İranın geosiyasi və regional riskləri onu müttəfiqi Rusiya ilə bərabər, rəqibləri ilə də konsensus axtarışına sövq edir. Rusiya Cənubi Qafqazda İranı dəstəkləyəcək mövqe nümayiş etdirmədiyindən Moskva Tehranı "Qafqaz güzəşti"nin qaçılmaz olduğuna inandırmağa məcburdur. Tehran bu halda məcburi şəkildə Cənubi Qafqazda Azərbaycanın strateji maraqları ilə barışmağı seçməlidir. Bu da o deməkdir ki, Tehranın Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizi ilə əlaqədar prioritetlərinə qarşı gücü zəifləyir. Artıq bu xüsusda Ermənistanda da həyəcan təbili çalınır. Erməni politoloq Alen Gevondyan bildirir ki, mütləq dəhliz açılacaq və artıq iran da bun amüqavimət göstərə bilmir: "Ermənistan hakimiyyəti müqavimət resurslarının olmadığını əsas gətirəcək, bu prosesə etiraz etməyəcək. Onu da qeyd edim ki, Ermənistanın geosiyasi əhəmiyyəti Zəngəzur bölgəsidir. Bu bölgə ilə əlaqəmiz itərsə, Ermənistan sıradan bir əraziyə çevriləcək". Bu arada xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov deyib ki, Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı öz ərazisində işləri sürətlə davam etdirir. XİN başçısı qeyd edib ki, artıq dəmir yolu tikintisinin böyük hissəsi başa çatıb. Digər hissəsi ilə bağlı işlər də davam etdirilir. Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirinin müavini Mixail Qaluzin də bu xüsusda maraqlı bir açıqlam verib: "Naxçıvanı Azərbaycanın əsas hissəsi ilə birləşdirəcək dəmir yolu əlaqəsinin necə bərpa olunacağı ilə bağlı ümumi anlaşma əldə olunub. Deməliyəm ki, erməni və azərbaycanlı tərəfdaşlarımızla birlikdə bir çox nizamlanma yollarında artıq ciddi nəticələr əldə etmişik. Mən regional nəqliyyat kommunikasiyalarının, ilk növbədə dəmir yollarının blokdan çıxarılmasından danışmaq istərdim. Baş nazir müavinlərinin sədrlik etdiyi üçtərəfli işçi qrupu çərçivəsində dəmir yolu əlaqəsinin necə bərpa olunacağı ilə bağlı ümumi anlaşma əldə olunub". O, xüsusilə söhbətin Naxçıvanı Azərbaycanın əsas hissəsi ilə birləşdirəcək Ermənistanın Zəngəzur bölgəsindən keçən yoldan getdiyini vurğulayıb. Xatırladaq ki, ruslar da bu dəhlizin açılmasında maraqlıdır.
Samirə SƏFƏROVA
