Afsəddin Nəbiyev: “Coğrafi termin təkcə bölgənin hazırkı statusunu deyil, həm də tarixini yaşadan termin kimi istifadə olunur”
Ötən il noyabrın 10-da Qarabağda hərbi əməliyyatların bitməsi və atəşkəs barədə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderlərinin imzaladığı bəyanatda bir sıra vacib məqamlarla yanaşı, nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin blokdan çıxarılması da yer alıb. Bu xətlərin açılması bütün region, o cümlədən Ermənistanın özü üçün əlverişlidir. Lakin İrəvan imza atdığı razılaşmaları yerinə yetirməkdən boyun qaçırır, müxtəlif bəhanələr səsləndirir. Baş nazir Nikol Paşinyanın son açıqlamaları isə onun riyakarlığını yenidən üzə çıxardı.
Paşinyan Ermənistan ərazisi boyunca nəqliyyat dəhlizlərinin açılmasının əleyhinə çıxış edib, öz fikrini əsaslandırmaq üçün isə üçtərəfli bəyanatda dəhliz ifadəsi olmadığını önə çəkib. Həmin sənədin 9-cu bəndində dəhliz ifadəsi işlədilməyib, amma qeyd edilən bənddə maneəsiz hərəkət ifadəsi yer alıb ki, bu da nəzarət-buraxılış məntəqəsi olmadan hərəkəti nəzərdə tutur. Paşinyan qeyd edir ki, Zəngəzur dəhlizi və ya Şərqi Zəngəzur kimi terminləri Azərbaycan tərəfi uydurur və bununla Ermənistana qarşı ərazi iddiaları irəli sürür. Azərbaycanda adların coğrafi-tarixi əsasları var. Məsələn, dünyada Şimali Makedoniya, Cənubi Tirol, Qərbi Saxara, Şərqi Timor, Mərkəzi Afrika Respublikası kimi tarixi-coğrafi adlar mövcuddur. Heç kim onların varlığını şübhə altına almır. Əgər bu ərazinin adı Zəngəzurdusa, onu başqa adla niyə çağırmalıyıq?
- “Ona görə Paşinyan Zəngəzur sözündən bu dərəcədə qorxur”
Məsələyə münasibət bildirən AMİP-in sədr müavini Afsəddin Nəbiyevin fikrincə, coğrafi termin təkcə bölgənin hazırkı statusunu deyil, həm də tarixini yaşadan termin kimi istifadə olunur: “Ona görə Paşinyan Zəngəzur sözündən bu dərəcədə qorxur. Çünki yaxşı bilirlər ki, ermənilər bura gəlmədir. Dünyanın bir çox ölkəsində belə coğrafi terminlərə rast gəlinir. Bəzən şərti də olsa, bu terminlər dövlətlərin inzibati ərazi bölgüsündə bölgələri təsnif etməyə yaxşı şərait yaradır. 30 il geriyə baxsaq, Azərbaycan dövləti özünün müstəqilliyinə qovuşanda buna oxşar müzakirələr olub. Əgər biz o dövrdə Azərbaycanı Şimali Azərbaycan Demokratik Respublikası adlandıra bilsəydik, indi cənubda yaşayan milyonlarla soydaşlarımız haqqında daha çox irəliləyişə nail ola bilərdik. Dövlətlərin və müxtəlif bölgələrin adının çoğrafi terminlə ifadə olunması insanlarda bu terminlərin digərlərinin də olduğu qənaətini yaradır. Məsələn, biz Şimali Koreya haqqında hər hansı məlumatı eşidiriksə, dərhal beynimizdə Cənubi Koreya haqqında da düşüncələrimiz intuitiv olaraq əks olunur. Zəngəzurla bağlı sənədləri əldə etmək o qədər çətin məsələ deyil. Təkcə son yüz ilin arxiv materialları kifayət edir ki, biz bu ərazilərin hansı dövlətin ərazisi olduğunu sübut etmiş olaq. Coğrafi termin təkcə bölgənin hazırkı statusunu deyil, həm də tarixini yaşadan termin kimi istifadə olunur. Bu adların əksəriyyəti min illər boyu ulu əcdadlarımızın bizə əmanət etdiyi mirasdı. Ermənilər Zəngəzuru "Sünik" etməklə elə düşünməsinlər ki, nələrisə tarixdən silmək mümkündür. Əsla mümkün deyil. Tarix elə bir elmdir ki, artıq riyazi-texnoloji modellərdən istifadə olunur. Hətta minillik insan qalıqlarının dəqiq yaşını kimyəvi üsullarla bilmək mümkündür. Belə bir dövrdə ərazinin adının saxtalaşdırılması erməniləri daha da dünyada biabır edəcək. Ermənistan Dövlət Universitetinin 1986-cı ilində nəşr etdiyi “Ermənistan toponimikası” kitabında yaşayış məntəqələrinin 60 faizindən çoxunu türk toponimləri təşkil edir. Tarixi müvəqqəti saxtalaşdırmaq olar, ancaq onun cəzası çox ağır olur”.
Sədr müavini onu da əlavə etdi ki, hazırda ermənilər bu saxtakarlığın hesabını verməkdədir.
Vidadi ORDAHALLI
