Azərbaycanın 106 çeşid məhsulu ilə təmsil olunduğu Abu-Dabi hərbi sərgisində Ermənistan boş stendlə rəzil oldu...
Məlum olduğu kimi, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin paytaxtı Əbu-Dabidəki Milli Sərgi Mərkəzində “IDEX-2021” Beynəlxalq müdafiə sənayesi sərgisinin açılışı olub. Sərgidə dünyanın 900-dən çox şirkəti iştirak edir.
Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin nümayəndə heyəti də fevralın 21-dən Əbu-Dabidə keçirilən “IDEX-2021” Beynəlxalq Müdafiə Sərgisində iştirak etmək üçün Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində (BƏƏ) səfərdədir. Sərgidə ölkəmizin Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin müəssisələrində yaradılan və istehsal olunan müxtəlif növ atıcı və yaxın məsafəli döyüş vasitələri, atıcı silahlar, minaatanlar, müxtəlif çaplı və təyinatlı döyüş sursatları, pilotsuz uçuş aparatları və sair daxil olmaqla 106 adda müdafiə təyinatlı məmulat nümayiş olunur. Bu fonda bir maraqlı məlumatı da qeyd edək ki, “IDEX-2021”in açılışında Ermənistan tərəfi də iştirak etsə də, ermənilərin stendi boş qalıb. Stendin icarəsinə dövlət büdcəsindən külli miqdarda pul xərclənsə də, eksponat nümayişi mümkün olmayıb. Məlumata görə, buna səbəb Akop Arşakyanın başçılıq etdiyi Yüksək Texnologiyalar və Hərbi Sənaye Nazirliyinin bacarıqsızlığı olub. Belə ki, bu nazirlik silahların sərgiyə çatdırılmasını təşkil edə bilməyib. Bildirilib ki, Ermənistan silahları hələ də Moskvada qalıb. Beləliklə, sərginin açılış günü iştirakçı ölkələr silah nümayiş etdirərkən erməni tərəfi buklet paylamaqla kifayətlənib. Azərbaycan isə, Ermənistandan fərqli olaraq, sərgidə 106 adda məhsul təqdim edir.
Ümumiyyətlə, qeyd edək ki, “IDEX” sərgisində müdafiə sənayesi sahəsində texnikanın və innovativ texnologiyaların ən son nailiyyətləri təqdim edilir. Bundan başqa, ölkələr və şirkətlər arasında qarşılıqlı əməkdaşlığa dair danışıqlar da aparılır. Azərbaycanın bu sərgidən sonra həm öz məhsullarının satışını həyata keçirməsi, həm də xaricdən yeni hərbi texnikanın alışına dair müvafiq razılaşmalar əldə etməsi gözlənilir. Bura ilk növbədə Rusiyadan alına biləcək yeni texnikalar, o cümlədən müasir T-14 tankı da aid edilir. Belə ki, Əbu-Dabidə ilk dəfə Rusiyanın ən yeni, yeganə üçüncü postmüharibə nəslinə daxil edilən T-14 “Armata” tankının xarici təqdimatı da həyata keçirilib. Maşın yüksək dəqiqlikli silahdan üst səviyyədə müdafiəyə malikdir, taktiki səviyyəli silahlarla birgə avtomatik idarəetmə sisteminə inteqrasiya oluna bilir və pilotsuz rejimdə sınaqlardan çıxarılıb. Hərbi şərhçi Aleksandr Xrolenko T-14 “Armata” tankının əsas alıcılarından birinin Azərbaycan olmasını istisna etmir: ”Tankla bağlı uzunmüddətli dövlət sınaqları geridə qalıb, çatışmazlıqlar düzəlib və “Uralvaqonzavod” konserni seriya istehsalına hazırdır. Yeni “Armata” tankı ön sırada, düşmənlə bilavasitə təmasda döyüş aparmaq üçün nəzərdə tutulub və quru qoşunları ilə birlikdə eşelon müdafiəni yarmaq qabiliyyətinə malikdir. Müxtəlif intensivlikli hərbi münaqişələrdə T-14 motoatıcı bölmələrin hücumunu effektiv surətdə dəstəkləyə, düşmənin açıq sahədə və daldadakı hərbi texnikasını və canlı qüvvəsini məhv edə bilər. Suriya torpaqlarındakı döyüş şəraitində və sərt Arktikada tank yüksək effektivliyini sübut elədi (–50-dən +50 dərəcə Selsiyədək). Rusiyanın T-14 tankı dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrinin, Amerikanın “Abrams”ı, fransızların “Leclerc”i və almanların “Leopard 2”si də daxil olmaqla, 12 zirehli maşınından ən yaxşısı hesab edilib.
“Armata” yüksək texnologiyalı, daha effektiv, ən müasir texnika ilə təchiz olunmuş bahalı, amma az sayda maşınların istehsalı konsepsiyasının gerçəkləşmiş variantıdır. Bir T-14 tankının qiyməti 7 milyon dollardır və bu, hər ölkənin müdafiə büdcəsinə görə deyil. Bu qiymət uzun-uzadı sınaq və modernizasiya dövrləri əsasında formalaşır. Müasir silahlanma nümunələrinin hazrılanması o qədər çox pul tələb edir ki, bir çox inkişaf etmiş ölkələr yenidən silahlanmanı müşayiət edən böyük xərclərdən qaçmaq üçün xarici təklifləri nəzərdən keçirir. Ancaq istənilən halda, müasir dünyada mükəmməl silah əvvəlkitək bir çox dövlətin suverenliyi üçün əvəzolunmaz alət olaraq qalır. Moskva artıq T-14-ün tədarükü üçün sifarişlər alıb, ixraca Rusiya ordusunun tank bölmələri yenidən silahlandıqdan sonra başlanacaq. T-14-ün mümkün alıcıları sırasında” Forbes” jurnalı Hindistan, Çin, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Misir və Əlcəzairi göstərir. Bundan başqa, MDB və KTMT-nin ayrı-ayrı ölkələri hərbi-texniki əməkdaşlıq çərçivəsində kifayət qədər hərbi büdcə və ya preferensiyaya malikdir (Azərbaycan, Belarus, Qazaxıstan, Özbəkistan) və Rusiya istehsalı olan ən müasir və bahalı hərbi texnikanı almaq iqtidarındadır”.
“Armata”nın kapsulu qülləsinə birbaşa mərmi dəydikdə, yaxud da hərbi komplektin alışması zamanı tankçıların sağ qalmasına imkan verir. Konstruktorlar T-14-ün qoşunlar və taktiki səviyyəli silahlarla birgə avtomatik idarəetmə sisteminə inteqrasiyasını nəzərə alıb. Robotlaşdırma və modernizasiya üçün maşının imkanları genişdir. “Armata”nın xüsusi örtüyü onu termo və radiolokasiya spektrlərində az nəzərəçarpan edir. Maşın aktiv və dinamik müdafiə ilə, güclü topu və avtomatik doldurma sistemi olan, məsafədən idarə edilən döyüş modulu ilə təchiz olunub. Qüllə və korpusun perimetri boyunca optik-elektron müşahidə, nişanalma və təhlükənin aşkarlanması cihazları yerləşdirilib. Genilşbucaqlı videokameralar 360 dərəcə müşahidə aparmağa imkan verir və ekipajı situasiya barədə məlumatla təmin edir. Qüllə kompleksi də dairəvi müşahidə aparmağa imkan yaradır. Tuşlayıcı operatorun vizual kompleksi birbaşa görmə periskopu və görüntünün miqyasını tənzimləməyə imkan verən lazerli məsafəölçənlə təchiz olunub. Termo və infraqırmızı sensorları isə istənilən hava şəraitində, gecə və gündüz işləyir. T-14-ün eşelon müdafiəsinə passiv “Malaxit” qoruması (düşmənin raket və mərmilərinin fiziki məhvi), aktiv “Afqanit” qoruma kompleksi daxildir. Sonuncu avtomatik rejimdə düşmənin yaxınlaşmaqda olan tankəleyhinə mərmi, bomba və raketlərini məhv edir. “Afqanit”in radarı “tankın intellektini” təhlükələr barədə xəbərdar edir, sonra isə radioelektron dəfetmə sistemi düşmənin raketlərini sıradan çıxarır. Ehtiyatda, həmçinin, “Relikt” modul kompleksi də var. Bu, rəqibin tandem tipli mərmilərinin məhv edilməsi üçündür. Mütəxəssislər “Armata”nı mümkün rəqibin tanklarından 30% daha effektli və həyatqabiliyyətli hesab edirlər. Təsadüfi deyil ki, “Armata” platformasında dünyanın ən güclü qorumasına malik T-15 piyadaların hərbi maşını yaradılıb.
Tankın korpusunun içindəki zirehli kapsulda əyləşən üç nəfərdən ibarət ekipaj 125 mm-lik hamarlüləli 2А82 topunu məsafədən idarə edir. Onun atəş gücü mümkün rəqibin bütün mövcud tank silahlarını 1,2 dəfə üstələyir. Mərmi ehtiyatı da ekipajdan aralı, təhlükəsiz zonada yerləşdirilib, avtomatik doldurulma sistemində müxtəlif təyinatlı 40 mərmi var. “Armata”nın optikası gündüz 5 km, gecə isə 3.5 km aralıda hədəfləri aşkarlamağa imkan verir. Əlli tonluq T-14 tankı 1500 at gücündə mühərriklə təchiz olunub və saatda 90 km sürətlə hərəkət edir. “Armata”nın yeni, daha möhkəm və yüngül, 900 mm-dən artıq dözümlülüyə malik zirehini Moskvanın Elmi-Tədqiqat Polad İnstitutu hazırlayıb.
Nahid SALAYEV
