Regionda iqtisadi açılım üzrə dördtərəfli Azərbaycan-Rusiya-Türkiyə-Ermənistan format müzakirələri…
Yanvarın 11-də Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin təşəbbüsü ilə Moskvada Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçirilən görüşdə üçtərəfli qaydada 4 bəndlik yeni Bəyanat qəbul edilib.
Həmin bəndlərin təhlili onu deməyə əsas verir ki, yeni razılaşmada iqtisadi, nəqliyyat məsələlərinə üstünlük verilib. Aparılan müzakirələrin mahiyyətindən görünür ki, regionumuzda iqtisadi artım məsələlərinin müzakirəsində Türkiyənin də birbaşa iştirakının zərurliyinə vurğular edilir. Bu razılaşmanın gələcək perspektivində nəzərdə tutulan iqtisadi açılımın Rusiya-Ermənistan-Azərbaycan-Türkiyə ilə 4-tərəfli formatda müzakirəsinə ehtiyac varmı?
İqtisadçı ekspert Günay Hüseynova “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Rusiya və Ermənistanın regionla bağlı istəkləri həm də Azərbaycanın mövqeyindən asılıdır: “ Rusiya və Ermənistan regionda iqtisadi prosesin, nəqliyyat infrastrukturunun gücləndirilməsində maraqlıdır. Bunu da 10 noyabr tarixli Bəyanatda əks olunan tələbləri həyata keçirmədən reallaşdırmaq mümkün deyil. Tələblərdən başlıcası regionun erməni terrorçularından və ərazilərin minalardan təmizlənməsidir. Mehri dəhlizinin açılması Azərbaycanın marağında olmaqla yanaşı, həm də Rusiya ilə Ermənistanın iqtisadi maraqlarına tam cavab verir. Bununla həm də Rusiya Türkiyə vasitəsi ilə Aralıq dənizinə çıxmaq üçün imkanlar əldə etmiş olur. Bu baxımdan da, prosesdə Türkiyənin yer almasına şübhə qalmır. Tərəflər regiondakı yeni siyasi və iqtisadi reallığı qəbul etmək istəyirlərsə, mütləq mənada 4 tərəfli formatda kommunikasiyaların açılması və gələcək iqtisadi əməkdaşlıq barədə müzakirələr aparmalıdırlar. Bu razılaşmada iştirakı bir qədər suallar doğura bilən ölkə Ermənistan sayılır. Ancaq onun da belə əməkdaşlıqda yer almaqdan başqa çarəsi qalmayıb. Çünki müharibə və pandemiya Ermənistan iqtisadiyyatını diz çökdürüb. Ermənistandakı qəzəbli auditoriyanı sakitləşdirmək üçün iqtisadi açılıma getmək lazımdır. Ermənistan rəhbərliyi gözəl anlayır ki, bunun üçün qonşu ölkələrlə normal münasibət qurulmalıdır. Çünki uzun illərdən bəri yürüdülən işğal siyasəti ölkəni dilənçi gününə salıb. Hazırda yeni reallıqlar Ermənistana bu imkanı yaradır ki, vəziyyətdən çıxa bilsin. Təbiidir ki, bu imkan Ermənistanın üzərinə götürdüyü öhdəlikləri tam yerinə yetirməsindən sonra mümkün ola bilər. Ümumiyyətlə, Moskva görüşünün əhəmiyyəti odur ki, 10 noyabrdan ötən 2 ay ərzində görülən işlərə müəyyən mənada yekun vuruldu, növbəti mərhələ ilə bağlı ilk addım atıldı. Bu da Bəyanatda əksini tapan sonuncu – 9 -cu maddə, yəni bölgədə iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası ilə bağlıdır. İqtisadi əlaqələrin və kommunikasiyaların bərpası bütün region ölkələrinin marağına uyğundur. Bu, Mehridən keçməklə Azərbaycanın Naxçıvanla dəmiryolu və quru əlaqələrinin yaradılması, eyni zamanda Azərbaycanla Türkiyənin dəmir yollarının birləşdirilməsi, beləliklə, son dərəcədə strateji bir məqsədə nail olunması baxımından çox önəmlidir. Eyni zamanda bu, Rusiya, İran və Ermənistanın da maraqlarına uyğundur. Çünki Ermənistan İran və Rusiya ilə birbaşa dəmiryolu və quru əlaqələrini yarada bilir”.
Ekspertin sözlərinə görə, bu istiqamətdə Rusiya-Azərbaycan-Ermənistan formatında müəyyən razılıaşmalar əldə olunub: “ Regional iqtisadi əməkdaşlığın daha da dərinləşməsi üçün Türkiyənin də iştirakı ilə 4 tərəfli formatda müzakirələrin aparılmasına ehtiyac var”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
