Məlum olduğu kimi, son günlərdə Azərbaycanın Türkiyə istehsalı olan pilotsuz uçuş aparatları (PUA) alması gündəmdədir. Azərbaycan müdafiə naziri Zakir Həsənov da bir müddət əvvəl Türkiyədən yeni silahların alınması üçün iş getdiyini bildirib. Bunlar fonunda şübhəsizdir ki, tezliklə Türkiyə hərbi sənayesinin istehsalı olan, hədəfi yüksək dəqiqliklə vuran "ağıllı" raketlərlə təchiz olunmuş pilotsuz döyüş sistemləri Azərbaycan ordusunun silahlanmasında yer alacaq.
Məhz belə bir vaxtda qardaş ölkənin Azərbaycana konkret hansı pilotsuz uçuş aparatlarını sata biləcəyi bəlli olub. Məlumata əsasən, Türkiyə hazırda Azərbaycana kəşfiyyat və zərbə təyinatlı pilotsuz uçuş aparatlarından yalnız “Anka”nı və ya peyk idarəetməli “Anka-S” variantını ixrac etməyə hazırdır. Məsələ ilə ilgili “azeridefence” saytına məlumat verən Türkiyənin müdafiə sənayesindəki mənbənin sözlərinə görə, “Bayraktar TB2” və “Karayel-SU” PUA-larda xaricdən idxal edilən komponentlərlə dəstləşdirildiyindən, onların Azərbaycan kimi ölkələrə ixracında problemlər var:“Bunlar mühərrik, peyk rabitəsi və faydalı yük kimi kritik komponentlərdir. Bu komponentlər Qərb ölkələrinin istehsalı olduğundan, üçüncü ölkə üçün ixrac icazəsi lazımdır. Əvvəlki illərdə bir neçə xarici ölkə ilə PUA-ların ixracına dair müqavilələr mühərrik və digər kritik sistemlərdə xaricə bağlılığımıza görə reallaşmadı. Pilotsuz uçuş aparatlarının daşıdığı döyüş sursatları 100 faiz Türkiyə istehsalı olduğundan, onların ixracı ilə bağlı hər hansı maneə yoxdur”. Mənbə qeyd edib ki, həm “Anka”, həm də “Bayraktar TB2” Türk Silahlı Qüvvələri tərəfindən 2015-ci ildən döyüş əməliyyatlarında zərbə PUA kimi istifadə olunur. Artıq hər iki PUA fərqli coğrafiyalarda döyüşlərdə sınaqdan keçib və özünü sübuta yetirib:“İndi Azərbaycan tərəfi həm “Bayraktar TB2”, həm də “Anka”nı nəzərdən keçirir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri ehtiyacına uyğun seçimi edərək qərarını açıqlayacaq”.
Qeyd edək ki, “Bayraktar TB2” PUA Avstriya istehsalı olan bir ədəd 100 at gücündə “Rotax 912iS”, “Anka” isə yeni versiyaları Türkiyə istehsalı olan 1 ədəd 170 at gücündə PD170 mühərriki ilə təchiz olunub. “Bayraktar TB2” 100 kq, “Anka” isə 230 kiloqram faydalı yük qabiliyyətinə sahibdir. “Bayraktar TB2”nin faydalı yükünə ABŞ-Kanada “L3 Wescam” şirkətinin istehsalı olan MX15HD, Almaniyanın “Hensoldt” şirkətinin “GosHawk II” və ya ABŞ-ın FLIR şirkətinin “StarSafire 380” elektro-optik kamera dəsti, “Anka-S” PUA-nın faydalı yükünə isə ABŞ-Kanada “L3 Wescam” şirkətinin MX15HD, yaxud Türkiyənin ASELSAN şirkətinin istehsalı olan CATS elektro-optik kamera dəsti, SAR radarı, “ViaSAT” və ya Türkiyənin “CTech” şirkətinin istehsalı olan SATCOM peyk rabitəsi, yerli istehsal olan IFF və radiolink daxildir. Məlumat üçün bildirək ki, bu yaxınlarda Kanada mediası “L3 Wescam” şirkətinin Türkiyəyə PUA-larda istifadə olunan elektro-optik kamera dəstlərinin ixracına qadağa qoyduğunu yazıb. Amma barələrində yuxarıda bəhs edilən “Anka” və peyk idarəetməli “Anka-S”in alınmasında heç bir problem yoxdur.
Hazırda indiki dövrdə əsas güc silahlı PUA-lar hesab olunur. Türkiyənin “Anka” PUA-larının istehsalına 2011-ci ildən başlanıb. İlk dəfə 2017-ci ildə onlara silah daşımaq funksiyası əlavə olunub. Hazırda “Anka”PUA-larında raket daşımaq və onları hədəfə almaq funksiyaları yaradılır. “Anka”lar “Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.” (TUSAŞ) şirkəti tərəfindən istehsal olunur. “Anka”PUA-ları 200 kiloqrama qədər mərmi daşıya bilir. Bu silahlar, əsasən “Roketsan” şirkətinin istehsal etdiyi “ağıllı” mərmilərdən ibarətdir. “Anka-S” isə kəşfiyyat, izləmə, hədəf təyin etmə imkanlarına malik, döyüş tapşırıqları yerinə yetirən PUA-dır. Bu PUA-lar gecə-gündüz, hər cür hava şəraitində kəşfiyyat, izləmə, sabit hərəkətli hədəfi müəyyən etmə, tanıma və görüntülü məlumat toplama imkanlarına malikdir. Kifayət qədər yüksəkliyə qalxa bilən, 200 kiloqram mərmi daşımaq imkanına və 24 saat havada qalma kimi inkişaf etmiş xüsusiyyətlərə sahibdir. Hərbi və strateji məsələlər üzrə türkiyəli ekspert Yusuf Alabarda qeyd edir ki, Türkiyənin istehsal etdiyi silahlı və silahsız PUA-lar Dağlıq Qarabağda potensial döyüş əməliyyatlarında effektli olacaq. Çünki həm Suriyada, həm də Liviyada Türkiyənin döyüş pilotsuz təyyarələri hərbi əməliyyatlar səhnəsində vəziyyəti Ankaranın xeyrinə dəyişə bilib. Qeyd edək ki, Suriyadakı döyüşlər zamanı Türkiyənin sürü halında istifadə edilən zərbə dronları Bəşər Əsədin İdlibi tutmaq üçün hücum edən iri qoşun qruplaşmasını ciddi itkilərə məruz qoyub. Nəticədə Əsəd və ona dəstək verən Rusiya atəşkəsə razılaşıb. Liviyada isə Milli Birlik Hökumətinin qüvvələri qiyamçı feldmarşal Xəlifə Haftarın qüvvələrinə qarşı Türkiyənin pilotsuz aparatlarını tətbiq edərək onu ciddi itkilərə məruz qoyub. O cümlədən, Haftarın Rusiyadan aldığı 10-dan çox “Pantsir” zenit-raket kompleksi vurulub. Nəticədə Haftarın ordusu paytaxt Tripoli üzərinə hücumu dayandıraraq geri çəkilib. Azərbaycan bu döyüş təcrübələrini öyrənməklə yanaşı, Türkiyə PUA-larını almaqla Ermənistan üzərində üstünlüyünü daha da artırır. Bu məsələdən erməni rəsmiləri və ekspert dairələri artıq dəfələrlə narahatlıqlarını ifadə edib.
Nahid SALAYEV
