Şənbə günü, 12 iyul 2025
     

Dilimizin izahlı terminlər lüğətinə qarşı plagiat ittihamları – İki tanınmış professorun maraqlı polemikası…

Image

Əqli mülkiyyətin toxunulmazlığı həm elm, həm də qələm adamları tərəfindən ciddi qorunmalıdır. İstənilən elmi mənbədən istifadə edilərkən istinadlar edilməlidir, edilmirsə, bu artıq oğurluq, elmi dillə desək plagiatdır. Bu gün bütün dünyada plagiatlıqla bağlı ciddi mübarizə getsə də, yenə də tam olaraq bu halın qarşısını almaq olmur. Bu gün müxtəlif elmi, bədii əsərlərin plagiat olduğu ortaya çıxır. Doğrudur, plagiatlığı təsdiq etmək xeyli zaman tələb edir, lakin israrlı şəxslər bu halı ortaya çıxara bilirlər.

Sirr deyil ki, son 15-20 ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) müvafiq institutlarında elmi işlərin, dissertasiyaların, hətta hazırlanan bəzi elmi kitabların plagiat olduğu meydana çıxıb. Hətta bir neçə il əvvəl AMEA-da plagiatlığa və yalançı elmi təzahürlərə qarşı mübarizə ilə bağlı bir təsisat da yaradılıb. Buna baxmayaraq, yenə də AMEA-nın müvafiq institutlarında plagiatlıqla bağlı halların mövcud olduğu iddia olunur. Vaxtaşırı olaraq müxtəlif mətbu orqanlarda bununla əlaqədar yazılar, alimlərin fikir və rəyləri yer alır. Bu yazılarda elə konkret faktlar əks olunur ki, bu da geniş araşdırma tələb edir. Əlbəttə, bəzən elə yüksək elmi titulu olan şəxslərin, alimlərin adları plagiatlıqda hallandırılır ki, adam onların belə bir addım atdığına inanmaq istəmir.

Son dövrlər plagiatlıq məsələsində AMEA-nın İ.Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun da adı hallandırılır. Ölkənin baş dilçilik təsisatı, elmi mərkəzi olan Dilçilik İnstitutunda bu kimi halın baş verməsi diqqəti çəkir.  

Son günlər müxtəlif mətbuat orqanlarında Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun Terminologiya şöbəsinin müdiri, professor Sayalı Sadıqovanın yeni nəşr etdirdiyi “İzahlı dilçilik terminləri lüğəti” kitabının plagiat olması ilə bağlı iddialar yer alır. Mətbuatda gedən yazılara görə, sözügedən institutun Terminologiya şöbəsinin müdiri Sayalı Sadıqova və onun başçılıq etdiyi elmi işçilər M.İ.Adilov, Z.N.Verdiyeva və F.M.Ağayevanın birlikdə tərtib etdikləri “İzahlı dilçilik terminləri lüğəti” F.Veysəllinin müəllifliyi və redaktəsi ilə hazırlanmış “Dilçilik ensiklopediyası”ndan köçürülüb. Mətbuatda “İzahlı dilçilik terminləri lüğəti” kitabındakı köçürmələri üzə çıxarmaq üçün hər üç kitabın əldə edildiyi qeyd edilir.

Doğrudanmı Dilçilk İnstitutunun nəşr etdiyi “İzahlı dilçilik terminləri lüğəti” plagiatdır?

  • Fəxrəddin Veysəlli: “Alimlərin plagiatlıqla məşğul olması çox pis hərəkətdir və bu qəbuledilməzdir

Azərbaycan Dillər Universitetinin (ADU) professoru Fəxrəddin Veysəlli “Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında mətbuatda yer alan faktları təsdiqləyərək bundan təəssüfləndiyini bildirdi. “İzahlı dilçilik terminləri ilə bağlı bizim kitablarımızın birinci və ikinci cildləri hələ 2006-2008-ci illərdə çapdan çıxıb. Həmin kitablar internetdə də yerləşdirilib. Alimlərin plagiatlıqla məşğul olması çox pis hərəkətdir və bu qəbuledilməzdir. Plagiat çox yaramaz hərəkətdir. Xüsusilə də özünə hörmət edən alim gərək belə hərəkət etməsin. Çünki bu bir alimin etikasına uyğun gəlmir. Eyni zamanda, qanun tərəfindən müəllif hüquqları qorunur. Bununla bağlı Müəllif Hüquqları Agentliyi fəaliyyət göstərir. Bu biabırçılıqdır. Onlar elə-belə alim, küçədən gələn adam deyillər. Əslində, bu çox yaramaz, alçaq və həddindən artıq pis əməldir. Mənəvi haqqın, əqli mülkiyyətin oğurlanması heç cür qəbul edilən deyil. Bütün ölkə miqyasında buna lənət oxunmalıdır ”- deyə F.Veysəlli bildirdi.

Onun kitabından plagiatlıq edilməsi ilə bağlı alimin Dilçilik İnstitutuna müraciət edib-etməməsinə gəlincə, F.Veysəlli bildirdi ki, müraciətin heç bir faydası yoxdur. “Müraciət edib nə edəcəkdim? Mən müəllifəm. Ya gərək onları götürüb məhkəməyə verəydim, hər şeyi məhkəmə həll edəydi, ya da başqa hərəkətə yol verəydim, lakin mən bunları etmədim. Belə bir məsəl var: “Tülkü tülkülüyünü sübut edənə kimi çəkib dərisini boğazından çıxarırlar. Mən sözümü dedim. Yenə də deyirəm ki, mənəvi mülkün oğurlanması yaramaz hərəkətdir, bu cinayətdir. Belə iş olmaz. Burada söhbət təkcə həmkarlıqdan getmir, alim etikası da var axı. Ayıbdır. Adam gərək bir cümləni belə götürəndə istinad etsin ki, bunun mənbəyi haradır. Amma bu adamlar başdan-başa əsəri götürüb istifadə ediblər. Bu gün bəzi nəşrlərdə bu məsələ ilə bağlı silsilə yazılar gedir. Bu yazılarda Dilçilik Ensiklopediyasını hazırlayan alimlərin hamısının fikirləri var” - deyə F.Veysəlli bildirdi.      

  • Sayalı Sadıqova: “Plagiatlıq elmi əsərlərdə, monoqrafiyalarda olur, tərtib olunan əsərlərdə plagiatlıq olmur, çünki...”

Professor Sayalı Sadıqova “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında səsləndirilən ittihamlara cavab verdi: “Kitabda hər hansı plagiatlıq olsaydı, indiyədək bunun səsi çıxardı. Fəxrəddin Veysəlli Dilçilik Ensiklopediyası yazıb, orada alman, rus, ingilis lüğətləri var. Bizim kitabımız isə sırf Azərbaycan qrammatikasında işlənən terminlərin lüğətidir. Buna isə heç kəs nə isə deyə bilməz. Bizim kitabın üzərində 6 nəfər işləyib, burada heç bir köçürülmədən söhbət gedə bilməz. Bizim yazdığımız kitab Azərbaycan dilinin qramatikası əsasında ilk dəfə sanballı yazılmış izahlı dilçilik lüğətidir. Kitab yazılan zaman bizim qarşımızda Azərbaycan dilinin qrammatikası olub. Azərbaycanda hər 5 ildən bir terminoloji lüğət yenilənir. Bizim əlimizdə olan əsas mənbə isə Qəzənfər müəllimin kitabları olur. İndi bizim yazdığımız lüğətdə hansı köçürülmədən söhbət gedə bilər? Bu qətiyyən ola bilməz”.

O, həmçinin, qeyd etdi ki, tərtib olunan əsərlərdə, nəşrlərdə plagiatlıq axtarmaq savadsızlıqdır. “Bilirsiniz, “İzahlı dilçilik terminləri lüğəti” tərtib olunan əsərdir. Tərtib olunan əsər o deməkdir ki, orada müxtəlif elmi əsərlərdən, lüğətlərdən, dərsliklərdən terminlər toplanır. Çünki terminlər vahid, dəqiq, aydın olmalıdır. Ona görə də tərtib olunan əsərdə plagiatlıq axtarmaq düzgün deyil. Plagiatlıq elmi əsərlərdə, monoqrafiyalarda axtarılır. İzahlı lüğətlər hazırlananda elmi əsərlərdən, dərsliklərdən, lüğətlərdən bütün terminlər toplanır və izahlı lüğət hazırlanır. Lüğətdə indiyə qədər plagiatlıq məsələsi yoxdur. Müəllif Hüquqları Agentliyi də bildirib ki, əgər nəşr hazırlanarkən hansı əsərlərdən istifadə edilməsi lüğət kitabındakı ədəbiyyat siyashısında öz əksini tapıbsa, orada plagiatlıq yoxdur. Kitabda isə hansı terminin haradan götürüldüyü əks olunub. Termin anlayışı dəqiq ifadə edən sözlərdir. Termin termin səviyyəsinə yüksələnə qədər illər tələb olunur. Bu gün dilçilikdə istifadə olunan terminlərin çoxu yunan və latın mənşəli terminlərdir. Məsələn, onamastika ilə bağlı  terminlər Afat Qurbanovun və eləcə də bu sahə ilə məşğul olan alimlərin əsərlərindən toplanıb. Biz durub onunla bağlı tərif verə bilmərik. Lüğətdə müəllif olmur, lüğəti tərtib edənlər olur. Fəxrəddin Veysəllinin lüğəti beşdilli, bizim lüğətimiz isə birdilli lüğətdir. Biz stolüstü kitab hazırlamışıq. Lüğətdə elmilik yoxdur, ayrı-ayrı alimlərin gəldiyi nəticələr, fikrləri o terminlərdə öz əksini tapır. İlk növbədə termin heç bir alim tərəfindən yaradılmır, yaradılmış terminlər lüğətlərdə toplanır və izahı verilir. Tərifi olan terminlər alimlər tərəfindən müəyyənləşdirilir”. 

S.Sadıqova, həmçinin, qeyd etdi ki, F.Veysəllinin bu istiqamətdə ajiotaj yaratmasının əsası yoxdur. O hesab edir ki, V.Veysəlli şəxsi maraqları naminə Dilçilik İnstitutuna qarşı kampaniya təşkil edir. “O, bizim instituta qarşı şəxsi müstəvidə kampaniya aparır və bütün iddialarının da əsasında onun şəxsi maraqları dayanır. Bəzən iddia edirlər ki, guya bizim bu kitab qrant layihəsi hesabına hazırlanıb. Halbuki, AMEA-da müəyyən işlərin görülməsi üçün 10 ildir qrant ayrılmır. Yenə də deyirəm, plagiatlıq elmi əsərlərdə, monoqrafiyalarda olur, tərtib olunan əsərlərdə olmur. Çünki tərtib olunma o deməkdir ki, müxtəlif elmi kitablardan, dərsliklərdən, monoqrafiyalardan, lüğətlərdən hazır terminlər toplanır verilir. Əgər müxtəlif elmi kitablardan, lüğətlərdən, monoqrafiyalardan terminlər toplanırsa və onun dəqiqliyi verilirsə, o, lüğətin indiki prinsiplərini özündə əks etdirir” -deyə S.Sadıqova qeyd etdi.

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

12.07.2025 / 21:17
Vüqar Rəhimzadə: “Gəmiqaya və Göygöl Tarixi-Mədəni və Təbii Kompleksi” Azərbaycanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi irs nümunəsidir

12.07.2025 / 21:09
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri arasında telefon danışığı olub...

12.07.2025 / 21:03
Azərbaycanın iki naziri adından saxta xəbər yayıldı - MEDİA Agentliyi xəbərdarlıq etdi...

12.07.2025 / 20:28
Putini Ukraynada dayandıra bilməyən Tramp hərəkətə keçdi – öncə silah yardımı, ardınca... "yaxında nəsə baş verəcək”...

12.07.2025 / 20:03
Rusiyanın yeganə təyyarədaşıyan gəmisini doğrayıb "metallom" edəcəklər

12.07.2025 / 19:20
Ailə sədaqətini və qonşuluq münasibətlərini insan canavardan öyrənməlidir

12.07.2025 / 17:10
Yaxın zamanlarda Azərbaycan qazının Türkiyə ərazisindən Suriyaya ixracına başlanacaq...

12.07.2025 / 16:21
"Suriya Azərbaycanla bir sıra sahələrdə əməkdaşlıqda maraqlıdır" - Əhməd Əl Şaraa

12.07.2025 / 16:18
Əhməd Əl Şaraa Prezident İlham Əliyevə təşəkkür etdi

12.07.2025 / 16:15
"Suriyada yeni hakimiyyətin qurulmasından sonra əlaqələrimizin inkişafı üçün böyük perspektivlər açılıb" - Prezident İlham Əliyev

12.07.2025 / 16:11
Prezident İlham Əliyevin Suriyanın keçid dövrü Prezidenti ilə görüşü olub - YENİLƏNİB

12.07.2025 / 15:34
UNESCO ermənilərin saxta “Urartu tarixini” rəsmiləşdirdi... Tarixə həqarət...

12.07.2025 / 15:21
Azərbaycanla gərgin günlərdə rus icması Rusiyanı müdafiə etməli idi? - Primakov "duzsuz" danışdı...

12.07.2025 / 14:30
SOCAR-la Suriya Hökuməti arasında Anlaşma Memorandumu imzalandı - FOTO

12.07.2025 / 13:48
Erməni işgəncəsi qurbanlarının məhkəmə ifadələri əsasında kino çəkiləcək(?)..

12.07.2025 / 13:38
Sonsuzluğa "çarə tapan" dələduzlar peyda olub...

12.07.2025 / 13:31
Rusiya xarici siyasi təsir aləti kimi mediadan fəal istifadə edir - Mətbuat Şurası beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət etdi

12.07.2025 / 13:28
Əhməd əl-Şaraa Azərbaycana gəldi – Suriya ilə münasibətlərdə yeni dövr başlayır

12.07.2025 / 12:07
DÇ-2030-un finalı bu stadionda keçiriləcək - AÇIQLANDI

12.07.2025 / 11:10
Ərdoğandan qərar - bu xanımı vəzifəyə təyin etdi

12.07.2025 / 11:02
Tramp ŞOKDA - ABŞ məhkəməsi Prezidentin fərmanını blokladı!

12.07.2025 / 10:54
Narkotik vasitələr becərən Qəbələ sakini yaxalanıb

12.07.2025 / 10:00
Mingəçevirin bu ərazilərində qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

12.07.2025 / 09:12
"Feyk xəbər" yayanları ciddi cəza gözləyir

12.07.2025 / 09:03
Ölkəmizə "cəhənnəm istilər" gəlir...

12.07.2025 / 08:44
Sertifikasiyadan sonra indi də müəllimlərin dərs yükü problemə çevrilib...

12.07.2025 / 01:05
Azərbaycandan tarixi uğur - 40 gündə 6 seçkidə qalib gəldik...

11.07.2025 / 21:43
Erməni işğalı zamanı əsirlikdə və girovluqda saxlanılmış şəxslər ifadə verdi – MƏHKƏMƏ+ FOTO

11.07.2025 / 21:30
Rusiya XİN Azərbaycanda rus dilinin vəziyyətini(?) araşdırır...

11.07.2025 / 21:15
Antiterrordan Əbu-Dabiyədək - Əliyevin təşəbbüsləri aparıcıdır...

11.07.2025 / 21:01
Priqojin 2 azərbaycanlını “Vaqner”ə hansı ölkənin həbsxanasında cəlb edib?..

11.07.2025 / 20:46
Bakı-İrəvan sazişi bu ilin sonunda imzalana bilər...

11.07.2025 / 20:31
Zəngəzur dəhlizi açılır - Əbu-Dabi çox şeyi dəyişdi...

11.07.2025 / 20:16
Əliyev-Paşinyan görüşünə Rusiyadan ikibaşlı rəylər gəlir...

11.07.2025 / 20:02
Dövlətdən böyük vəsait ayrılır, ipəkçilik yenə də çökür...

11.07.2025 / 19:47
Azərbaycanın və Türkiyənin qəvi düşməninin axırına Ermənistan özü çıxır…

11.07.2025 / 19:30
Professor Məhərrəm Qasımlı Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

11.07.2025 / 19:17
Birləşmiş Kreml-İrəvan qüvvələri başladı - “Əbu-Dabi görüşünü ABŞ təşkil edib”...

11.07.2025 / 19:05
Sabir Zeynalov Açıq Çelenc Turnirində gümüş medal qazanıb

11.07.2025 / 19:03
Üç nəfər xaricində PKK terror təşkilatı bağışlandı - Murat Karayılan, Cəmil Bayık və...

11.07.2025 / 18:57
İranın diplomatik ikiüzlülüyü

11.07.2025 / 18:47
Hökumət mollası türk dilini "cəhənnəm dili" adlandırdı...

11.07.2025 / 18:42
Bahar Muradova Balakən rayonunda vətəndaşları qəbul edib

11.07.2025 / 18:33
Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

11.07.2025 / 18:23
İqtisadi Şuranın iclası keçirildi - 2026-cı il büdcə layihəsinə dair müzakirə aparıldı

11.07.2025 / 18:19
Təhsil Nazirliyi “qanunsuz” azad edir, məhkəmələr bərpa edir...

11.07.2025 / 18:06
Əliyev-Paşinyan razılaşmasının ardınca Rusiya hərəkətə keçdi...

11.07.2025 / 17:52
Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının BMT-də rolu – BAMF-dan növbəti təlim

11.07.2025 / 17:47
Azərbaycandan Almaniyaya daha çox pul axmağa başlayıb - əvvəl tərsinə idi, nə olub?

11.07.2025 / 17:44
TƏBİB-in tabeli tibb müəssisələrinin fəaliyyətinə dair növbəti geniştərkibli müşavirə keçirilib

11.07.2025 / 17:25
Tramp Ukraynaya göndərəcəyi silahların pulunu NATO-dan alacaq - Biz silahları onlara verəcəyik, onlar da Ukraynaya...

11.07.2025 / 17:12
Sabunçuda əməliyyat - Emin Səmədov 10 kq narkotiklə tutuldu...

11.07.2025 / 16:59
Dünya Çərkəz Birliyi çərkəz xalqının geridönüş haqqının tanınmasını tələb edir

11.07.2025 / 16:40
PKK-nın tərksilah edilməsilə bağlı ilk addım Süleymaniyyədə atıldı - Rəsmi Ankaradan ilk reaksiya...

11.07.2025 / 16:37
FHN-in əməkdaşı Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş katibi seçildi

11.07.2025 / 16:28
Beynəlxalq səyyahlar Laçında... - YENİLƏNDİ

11.07.2025 / 15:57
Ürəyi Vətənlə döyünən qəhrəman Elnur...

11.07.2025 / 15:30
bp-nin Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyinə töhfəsi...

11.07.2025 / 15:29
Dəniz kənarında ekoloji çirklənməyə yol verən şəxslərə qarşı polis nəzarəti daha da gücləndirilib

11.07.2025 / 15:14
"Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı" - Xocalı soyqırımı zamanı körpə övladları ilə girov götürülmüş qadın

11.07.2025 / 15:10
Bakıda “Gələcəyin mediası: “Əkinçi”nin izi ilə” mövzusunda Forum keçirilib - FOTO

11.07.2025 / 14:51
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun Dünya İrsinin İlkin Siyahısına daxil edildi

11.07.2025 / 14:26
16 milyon manata yaxın borcu olan şirkətin əmlakı satışa çıxarıldı

11.07.2025 / 14:12
Ağdamda tikinti aparılan ərazidə insan sümüyü aşkarlandı

11.07.2025 / 13:55
Türk Rivierasında heyranedici mənzərələrlə dolu unudulmaz səyahət

11.07.2025 / 13:47
Paşinyan İrəvanı revanşistlərdən “təmizləyir”..

11.07.2025 / 13:24
“Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində BDU-nun 2 tələbəsinə Ombudsmanın xüsusi təqaüdü veriləcək

11.07.2025 / 13:21
Prezident İlham Əliyev Gürcüstanın iqtisadiyyat və davamlı inkişaf nazirini qəbul edib

11.07.2025 / 13:19
BDU-da “Birincilik” təqaüdü təsis edildi

11.07.2025 / 13:12
Страшный сон профессора Хачикяна - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

11.07.2025 / 13:11
Almaniyada yaşayan ixtiraçı həmyerlimiz "Bakı Xəbər"ə müraciət etdi

11.07.2025 / 13:09
“Sənət və duyğu harmoniyasının təbliği” layihəsi uşaqların psixoloji rifahına töhfə verir

11.07.2025 / 12:53
"Medianın işində ciddi keyfiyyət dəyişikliyi özünü göstərməkdədir" - Əhməd İsmayılov

11.07.2025 / 12:35
Rusiya Ukrayna müharibəsilə bağlı ABŞ-a yeni təkliflər verdi - Lavrovla görüşən Rubio detalları açıqlamadı...

11.07.2025 / 12:07
"Milli mətbuatımızın hazırkı estafetini yeni gənc nəsil qəbul etməlidir" - Əhməd İsmayılov

11.07.2025 / 11:55
“Respublika” qəzeti və “Xalq qəzeti” redaksiyaları birləşdirildi

11.07.2025 / 11:50
“Şübhəli əməliyyatların monitorinqi” informasiya sistemi yaradıldı - FƏRMAN

11.07.2025 / 11:42
Prezident bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminin yaradılmasını təsdiqlədi

11.07.2025 / 11:35
Yaşayış minimumu haqqında qanunda dəyişiklik edildi

11.07.2025 / 11:33
“Bakinski raboçi” və “Xalq” qəzetinin redaksiyalarının MMC-ləri yaradıldı - FƏRMAN

11.07.2025 / 11:31
Milli Onkologiya Mərkəzinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə vəsait ayrıldı - SƏRƏNCAM

Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910