Ermənistan Xarici İşlər naziri Zohrab Mnatsakanyan Bratislavada keçirilən ATƏT-in Nazirlər Şurasının 26-cı iclasında çıxış edib. Erməni KİV-i həmin çıxışın mətnini yayıb. Mnatsakanyan öz çıxışında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə nizamlanması ilə bağlı Ermənistanın mövqeyini təqdim edib. Qısa ixtisarla təqdim edəcəyimiz həmin çıxışın məzmunundan görünür ki, Ermənistan sülh prosesi ilə uzlaşmayan mövqeyini ifadə etməkdə davam edir:
“Azərbaycanlı həmkarım və ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrləri ilə növbətli müzakirələrimizi keçirdik. Bu, il ərzində artıq 5-ci dəfədir. Bu münasibətlə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə dair Ermənistanın mövqeyini qeyd etmək istəyirəm.
Birincisi: Beynəlxalq mandatı olan və ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrliyinin dəstəyi çərçivəsində münaqişənin sülh yolu ilə həllinə alternativ yoxdur.
İkincisi: Artsax xalqının (bu ifadə Mnatsakanyana məxsusdur – red.) öz müqəddəratını təyinetmə hüququ sülh yolu ilə nizamlanmanın əsas prinsipi və təməlidir. Bu prinsipin tanınması Artsaxın son statusunun müəyyənləşdirilməsinin heç bir məhdudiyyətə məruz qalmayacağını nəzərdə tutur ki, bu da aydın və birmənalı şəkildə qəbul olunmalıdır. “Məhdudiyyətsiz” termini Artsax xalqının Azərbaycanın yurisdiksiyası, suverenliyi və ərazi bütövlüyü xaricində öz statuslarına sahib olmaq və müəyyənləşdirmək hüququnu açıq şəkildə ifadə edir. Azərbaycan tərəfinin davamlı düşmənçilik siyasəti və bundan irəli gələn hərəkətlər Artsax xalqının ekzistensial fiziki təhlükəsizliyi üçün təhlükə yaradırlar, hansı ki, 2016-cı il aprel ayında Azərbaycan tərəfindən Artsaxa qarşı törədilmiş son təcavüzdə göstərilib. Bütün bu, Artsax xalqı üzərində Azərbaycanın yurisdiksiya iddiasının qanunsuzluğunu və həyata keçirilməsinin mümkünsüzlüyünü göstərir.
Azərbaycan Artsaxda yaşayan xalqın qanuni qüvvəsi ilə öz iradəsini sərbəst ifadə etmə vasitəsilə heç bir məhdudiyyət olmadan öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun tanınmasının birbaşa öhdəliyini üzərinə götürməlidir.
Üçüncüsü: Artsax xalqının təhlükəsizliyi güzəşt mövzusu deyil. Heç bir vəziyyətdə Artsax xalqı müdafiə üçün lazım olan təhlükəsizlik xətləri olmadan qalmamalıdır. 1991-1994-cü və 2016-cı illərdə olduğu kimi, Artsax xalqının ekzistensial təhlükəsizliyi üçün təhlükəli olan hər hansı bir vəziyyət olmamalıdır. Bunun altını cızmaq üçün Artsaxın, ermənilərin etnik təmizləmələrə məruz qaldığı və indi tamamilə azərbaycanlılarla məskunlaşdırıldığı, hazırda Azərbaycanın işğalı altındakı ərazilərdə yaranmış vəziyyəti qeyd etmək istəyirəm. Bu reallıq yaxınlarda Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə yaxşı nümunə kimi təqdim edilmişdir.
Dördüncüsü: Sülh yolu ilə nizamlanma münaqişənin bütün tərəflərin birbaşa iştirakı ilə olmalıdır. Artsax öz xalqı tərəfindən seçilmiş nümayəndələrlə danışıqlar prosesinin birbaşa tərəfi olmalıdır. Bununla əlaqədar biz Artsaxın seçilmiş nümayəndələrinin sülh prosesində, xüsusən məzmun məsələlərində tam iştirakının zəruriliyini vurğulayırıq. Ermənistan hökuməti heç vaxt Artsax xalqının öz siyasi statusu barədə sərbəst qərar vermək hüququnu poza biləcək hərəkətlər etməyəcək və onları bu prosesə sahib olmaq hissindən məhrum etməyəcək…”.
Ermənistanın bu rəsmi mövqeyi sülh prosesinə xələl gətirir. Bu birmənalıdır. Çünki “Artsax xalqı” deyilən bir məfhum yoxdur. Mnatsakanyanın işlətdiyi bu terminlə bağlı biz yazının içində xüsusi qeyd verdik. Digər yerlərdə onun fikirləri tam aydın olsun deyə “Artsax xalqı” sözünü dırnaqda təqdim etmədik. Belə mövqedə olan ölkədən danışıqlar prosesində hansısa konstruktivliyi gözləmək olarmı?
- Nəzakət Məmmədova: “Qarabağda yaşayan erməni icmasını ora pərçim edib qondarma xalq düzəltmək yalnız saxtakar erməni diplomatiyasının ağlına gələ bilərdi”
Politoloq Nəzakət Məmmədova “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Ermənistan danışıqlarda hüquq baxımından haqsız tərəf olduğundan və öz mövqeyini hüquqi baxımdan əsaslandıra bilmədiyi üçün, bu cür absurd üsullara əl atmaqla vaxt udmağa çalışır: “Xalq ümumi dil, mədəniyyət və s. amillər əsasında birləşmiş etnik qrupdur. Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayan etnik icma və Ermənistan əhalisi olan ermənilər də, diaspor şəklində ayrı-ayrı ölkələrdə yaşayan ermənilər də dünyada vahid erməni xalqının nümayəndəsi kimi qəbul edilir. Biz İstanbulda yaşayan ermənilərə İstanbul xalqı, Parisdə yaşayan ermənilərə Paris xalqı, Uruqvayda yaşayan ermənilərə Uruqvay xalqı demirik. Bu çox savadsız, elmi əsası olmayan, qərəzli, danışıqları pozmağa hesablanmış kökündən səhv yanaşmadır. Aydındır ki, Mnatsakanyan onları “Artsax xalqı” adlandırmaqla bir xalqın öz müqəddəratını yalnız bir dəfə təyin etməklə dövlətə malik olmaq hüququndan ikinci dəfə yararlanmaq üçün sui-istifadəyə çalışır. Lakin bu, çox primitiv, elmi əsası olmayan mövqedir. Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayan erməni icması bütün sənədlərdə, o cümlədən, onların Qarabağa köçürülməsinə dair 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələrində ermənilər kimi göstərilir. Digər tərəfdən, bunların zorla beynəlxalq ictimaiyyətə təlqin etmək istədikləri “Artsax” sözü özü də qondarma sözdür. Türk mənşəli Ərsaq sözünü erməniləşdirib Artsax etmək, ondan coğrafi məfhum düzəltmək, sonra da Qarabağda yaşayan erməni icmasını ora pərçim edib qondarma xalq düzəltmək yalnız saxtakar erməni diplomatiyasının ağlına gələ bilərdi”.
Politoloqun sözlərinə görə, “Artsax” (Ərsaq) Ermənistan ərazisi də daxil olmaqla, böyük ərazini idarə etmiş Parfiya çarının oğlunun adıdır: “Artsax” vilayəti heç zaman indiki Ermənistanın tərkibində olmayıb, əksinə, indiki Ermənistan ərazisi onun tabeliyində olub.
Ermənistanın Minsk Qrupunun həmsədrliyi ilə olan danışıqlarda dünyaya söylədikləri yalana sanballı cavab verilməlidir və bu cür əsassız, saxta terminlərlə sülh danışıqlarının qarşısının alınmasına son qoyulmalıdır”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
