Mirzoyan Zəngəzur dəhlizində "alternativ rejim" təklif edir - təki "dəhliz məntiqi" işləməsin...
Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqaz regionunda etimadın möhkəmləndirilməsi üçün mühüm tədbir kimi qiymətləndirilə bilər. Bunu Azərbaycan prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov bildirib.
O, həmçinin vurğulayıb ki, bu dəhliz rəsmi Bakı və İrəvan arasında münasibətlərin normallaşdırılması üzrə davam edən prosesin elementlərindən biridir: “Hesab edirəm ki, Zəngəzur dəhlizi sırf kommersiya əhəmiyyətindən başqa, regionda etimadın möhkəmləndirilməsi üçün mühüm tədbir kimi də qiymətləndirilə bilər, çünki o, həm də Ermənistan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılması ilə bağlı davam edən prosesin elementlərindən biridir. Beləliklə, iqtisadi cəhətdən tam təcrid olunmuş Ermənistan üçün bu, regionun bir hissəsi olmaq, eləcə də onun strateji əhəmiyyətini artırmağa kömək etmək üçün yaxşı şansdır”.
Beləliklə, Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin açılmasına regionda əməkdaşlığın mühüm elementlərindən biri kimi yanaşır. Amma Ermənistanda bununla bağlı hələ də fərqli mövqelərə rast gəlinir. Məsələn, bu ölkənin xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Türkiyənin NTV telekanalına müsahibəsində bildirir ki, Ermənistan Azərbaycan tərəfinin regionda infrastrukturun blokdan çıxarılmasına yanaşmasında ekstraterritorial nəzarət elementləri kimi qəbul edilə biləcək bəzi əlamətlərdən narahatdır: “Suverenliyə müəyyən məhdudiyyətlər nəzərdə tutan belə bir “dəhlizin” məntiqi bizim üçün qəbuledilməzdir”. Nazir qeyd edib ki, Ermənistan Azərbaycana ikitərəfli dəmir yolu infrastrukturunun açılmasını, yəni hər iki tərəfin bir-birinin dəmir yolu şəbəkələrindən tam istifadə etməsini təmin etməyi təklif edib: “Azərbaycanın əsas ərazisini Naxçıvan Respublikası ilə birləşdirən hissədə ən qısa marşrut üzrə müasir mexanizmlərdən istifadə etməyi təklif etdik. Məsələn, fiziki yoxlamaları minimuma endirmək üçün elektron skan sistemlərindən istifadə etməyi təklif etdik. Biz təklif etdik ki, elektron bəyannamə tətbiq edilsin ki, bu da malların dövriyyəsini sürətləndirəcək. Bundan əlavə, sığorta və təkrarsığorta mexanizmlərindən istifadə edərək keçidin təhlükəsizliyinin təmin edilməsini bəyan etdik". Mirzoyan qeyd edib ki, ölkəsi dəmir yolu ilə yük daşımalarının birinci mərhələsindən başlayaraq dərhal bu təşəbbüsün həyata keçirilməsinə başlamağa hazırdır: “Əgər bu mərhələ uğurla başa çatarsa, o zaman sərnişin daşımalarına və digər rabitə növlərinə keçmək mümkün olacaq". Xarici işlər naziri əmindir ki, kommunikasiyaların blokunun açılması prosesi regional əlaqənin, o cümlədən Ermənistan və Türkiyə arasında dəmir yolu əlaqəsinin bərpasına gətirib çıxaracaq: “Və biz bu məsələ ilə səmimi maraqlanırıq. Nəhayət, bizim nöqteyi-nəzərimizdən bu layihə ən azı regional səviyyədə logistika mənzərəsini kökündən dəyişə bilər. Mən bunda iştirak edən tərəflərin heç biri üçün heç bir mənfi nəticə görmürəm”. Erməni şərhçi David Sarkisyan isə iddia edir ki, Azərbaycandan qatarla daşınan yüklər Ermənistanda yoxlanılmayacaq. Bu məhsulların bəyannaməsi Azərbaycanın özündə qeyd olunacaq və Mehridən keçərək, maneəsiz şəkildə Naxçıvana aparılacaq. Onun sözlərinə görə, Antalya Demokratiya Forumunda səslənən fikirlər də bunu təsdiq edir. Sarkisyan iddia edir ki, Ermənistanın daşınan malları nəzərdən keçirməsi qadağan ediləcəyi üçün Azərbaycan Naxçıvana istədiyi yükü daşıya biləcək.
Bu arada qeyd edək ki, Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin təməlini qoyduğu, Zəngəzur dəhlizinə daxil olan və uzunluğu 123,6 km olan Horadiz-Cəbrayıl-Zəngilan-Ağbənd avtomobil yolunun tikintisi 93% səviyyəsində tamamlanıb. Zəngəzur dəhlizi layihəsinin texniki göstəriciləri, yolun yüksək keyfiyyətlə və müasir standartlara uyğun inşa edilməsini təmin edir. Yolun ümumi uzunluğu 149,9 km təşkil edir. Əsas yolun uzunluğu isə 123,6 km-dir. Yolun texniki dərəcəsi 1B-dir, bu isə yüksək sürət və təhlükəsiz hərəkətə imkan yaradır. Zəngəzur dəhlizinin tikintisindəki mühüm layihə komponentlərindən biri tunellərdir. Tunellər üzrə tikinti işləri artıq böyük ölçüdə tamamlanıb. Belə ki, şərti adları T1, T2 və T3 olan tunellərinin hər birində qazma, püskürtmə beton işləri artıq yekunlaşıb. Zəngəzur dəhlizinin tikintisi yalnız infrastruktur layihəsi olmaqla kifayətlənmir, həm də regional inteqrasiyanın mühüm bir hissəsidir. Bu yol, yalnız nəqliyyat sistemini gücləndirmək deyil, həm də regionda iqtisadiyyatın inkişafını sürətləndirmək və strateji əlaqələri gücləndirmək üçün mühüm bir vasitə olacaqdır. Hazırda 93 %-lik tamamlanma ilə, yaxın gələcəkdə bu layihənin tam olaraq istifadəyə verilməsi region üçün yeni üfüqlər açacaq. Bunlar fonunda Ermənistan nəzərə almalıdır ki, Azərbaycanla Türkiyənin sıx əməkdaşlığı iki strateji müttəfiq və qardaş ölkə arasında münasibətlərin daha da dərinləşməsinə deyil, eyni zamanda regional sülhün, sabitliyin, təhlükəsizliyin qorunmasına və sıx əməkdaşlığa xidmət edir. İki qardaş ölkə arasında çoxsaylı transmilli enerji, nəqliyyat, tranzit-yükdaşıma və kommunikasiya layihələrin icrası nəticəsində Avrasiya coğrafiyasında ciddi bir əməkdaşlıq formatı yaradılmaqdadır. Yaranmış fürsətdən milli maraqları naminə faydalanan Azərbaycanla Türkiyə qarşılarındakı çağırışlara və hədəflərə nail olmaq üçün birgə fəaliyyətlərini daha da inkişaf etdiməklə iki ölkənin inkişafına, təhlükəsizliyinə və əhalisinin rifah halının yaxşılamasına çalışırlar. Bura Zəngəzur dəhlizinin açılması da daxildir. Ermənistanla imzalanması nəzərdə tutulan sülh sazişində bu ədalətsizlik aradan qaldırılıb Azərbaycanla birbaşa quru əlaqəsi olmayınca imzalanacaq sülhü ədalətli hesab etmək olmaz. Bu isə o deməkdir ki, Zəngəzur dəhlizi açılmalıdır. Bakı ilə Anakara arasında birgə sıx əməkdaşlığın nəticəsi olaraq tezliklə Zəngəzur dəhlizi açılacaq. Bunun başqa alternativi yoxdur. Hər halda İrəvan bunu nəzərə almalıdır.
Tahir TAĞIYEV
