Azərbaycan Rusiya-Ukrayna gərginliyini çözə bilər...
Rusiya və Qərb ölkələri arasında Ukrayna ilə bağlı yaranmış gərginliyin danışıqlar yolu ilə çözülə biləcəyinə dair bütün ümidlər, əvvəldən də proqnozlaşdırıldığı kimi, fiaskoya uğradı. Qərb ölkələri Rusiyanın şərtlərini yerinə yetirməkdən imtina etdiklərini bəyan etdilər.
Xatırladaq ki, ötən ilin sonunda Rusiya NATO və ABŞ-la danışıqlar aparmaq məqsədi ilə təhlükəsizlik şərtlərini açıqlayıb. Şərtlərə əsasən, Şimali Atlantika alyansı keçmiş Sovet İttifaqı ərazisində bütün hərbi fəaliyyətindən imtina etməlidir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən təklif olunan şərtlər arasında NATO-nun Ukrayna, Şərqi Avropa, Qafqaz və eləcə də Mərkəzi Asiyada bütün hərbi fəaliyyətlərdən imtina etməyə razılaşması da təklif olunurdu. Bununla yanaşı, alyans bütün mübahisələrin sülh yolu ilə həllini üstün tutmalı və güc tətbiq etməkdən çəkinməli idi. Moskva ilə NATO üzlvləri arasında təklif olunan saziş layihəsinə əsasən, NATO-nun genişlənməsinə məhdudiyyətlər tətbiq olunmalı idi. Eləcə də tərəflər arasında müəyyən edilmiş bufer zonada hərbi təlimlərin briqada səviyyəsindən çox olmamaq şərtilə məhdudlaşdırılması, yerüstü orta və qısa mənzilli raketlərin yerləşdiriməsinin qadağan olunması da təklif olunurdu. Lakin Qərb ölkələri, xüsusən də ABŞ bu təklifləri rədd edib. Əvəzində Rusiyaya bildirilib ki, Kreml ordusunu Ukryna sərhədlərindən geri çəkməlidir. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov isə bunun qəbuledilməz olduğunu bildirib. O qeyd edib ki, Moskva Rusiya qoşunlarının öz ərazisindən kazarmaya qaytarılmasına dair ABŞ-ın qəbuledilməz tələblərini hətta müzakirə etməyə belə hazır deyil: “Onlar artıq qoşunların Ukrayna sərhədlərindən çəkilməsini deməklə kifayətlənmir, qoşunun kazarmaya qayıtmasını istəyirlər. ABŞ dövlət katibinin birinci müavini Vendi Şerman mətbuat konfransında məhz bunu açıq-aşkar bildirib. Fikrimcə, bu qətiyyən qəbuledilməzdir. Biz bu məsələni hətta müzakirə belə etməyəcəyik”. Buna paralel olaraq ABŞ Konqresinə Rusiyaya qarşı sanksiyaları nəzərdə tutan qanun layihəsi təqdim olunub. ABŞ senatorlarının təklif etdiyi sanksiyalar paketi Ukraynada vəziyyət gərginləşəcəyi təqdirdə tətbiq oluna bilər. Qanun layihəsində sanksiyalar Rusiya prezidenti Vladimir Putinə, o cümlədən baş nazirə, xarici işlər və müdafiə nazirinə, Baş Qərargah rəisinə və ən azı üç Rusiya maliyyə təşkilatına, o cümlədən "Sberbank", VTB, "Qazprombank" kimi qurumlara şamil oluna bilər.
İndi maraq doğuran Rusiyanın bundan sonra hansı addımlar atacağıdır. Yayılan məlumatlar göstərir ki, Kreml hərbi diplomatiyaya üstünlük verməyə hazırlaşır. Bunun üçün Moskva Ukraynaya hərbi təzyiqlərini artırmağı düşünür. Lakin Qərb ölkələri xəbərdarlıq edir ki, bu halda hadisələrin gedişi Rusiya-Ukrayna savaşına rəvac verəcək. Hətta bu vəziyyətdə ABŞ milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk Sallivan bəyan edib ki, Vaşinqton yaxın günlərdə Rusiyanın Ukraynaya hücum ssenarisini açıqlayacaq: “Biz bu ssenarini 2014-cü ildə görmüşük. Onlar onu yenidən hazırlayırlar. Administrasiyada növbəti 24 saat ərzində onların hücum üçün hansı bəhanəni hazırladıqları barədə əlavə detallar olacaq və biz onları ictimaiyyətə açıqlayacağıq”. ABŞ prezidentinin müşaviri əlavə edib ki, bəhanə olaraq Kiyevin Ukraynanın şərqindəki Rusiya qüvvələrinə “hücumunun qaçılmaz olması” barədə saxta məlumatlardan istifadə edilməsi gözlənilir. Məhz bu ssenarinin təfərrüatları tezliklə ictimaiyyətə açıqlanacaq. Sallivanın sözlərinə görə, hazırda Amerika kəşfiyyatının Rusiyanın hücum planları ilə bağlı topladığı məlumatlar o qədər də yüksək əminlik yaratmır. Xatırladaq ki, daha əvvəl ABŞ mətbuatı kəşfiyyat məlumatlarına əsasən Rusiyanın Ukraynaya hücumunun yanvarın sonlarında-fevralın əvvəllərində başlayacağını yazmışdı. Bu arada Rusiyanın Uzaq Şərqindən Ukrayna sərhədləri istiqamətində hərbi texnika daşıyan dəmiryol eşelonlarının ardı-arası kəsilmir və sosial şəbəkələrdə hər gün bir neçə belə eşelonun hərəkətini əks etdirən videokadrlar yayılmaqdadır. Hətta Ussuriysk ətrafında dislokasiya olunmuş hərbi hissələrin Ukrayna istiqamətinə daşındığı bildirilir. Yayılan kadrlarda tanklar, reaktiv yaylım atəşi sistemləri, yüngül zirehli texnika, hərbi yük maşınları, səhra artilleriyası və digər texnika yüklənmiş qatarların hərəkəti görünür. Yanvarın əvvəlindən bəri Ukrayna istiqamətində onlarla belə eşelonun hərəkəti qeydə alınıb.
Müharibə ehtimalının artdığı bir vaxtda diqqət çəkən hadisə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Ukraynaya işgüzar səfəridir. Səfər Vladimir Zelenskinin dəvəti ilə həyata keçirilir. Belə ki, Ukrayna prezidenti ötən ilin dekabrında Brüsselə səfəri zamanı Əliyevlə görüşüb və onu Kiyevə səfərə dəvət edib. Hesab edilir ki, prezidentlərin görüşündə Rusiya-Ukrayna gərginliyi əsas müzakirə predmetlərindən biri olacaq. Bu fonda Azərbaycanın bu gərginliyin çözülməsində vasitəçi qismində çıxış etməsi də istaisnalıq təşkil etmir. Çünki rəsmi Bakının hər iki ölkə ilə yüksək səviyyəli münasibətləri mövcuddur. Eyni zamanda, Qərb ölkələrindən fərqli olaraq, Rusiya Azərbaycanın dialoq və vasitəçilik missiyasını qəbul edir. Hər halda, bunu 2015-ci ildə Rusiya-Türkiyə münasibətlərindəki gərginlyin Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə çözülməsi də sübut edir. Bu dəfə Azərbaycan bu missiyanı Ukrayna üzrə yerinə yetirə bilər.
Samirə SƏFƏROVA
