Rayon qəzeti, durumun necədir?
Həmişə fikirləşmişəm ki, sağlam bir cəmiyyətin və nəslin maariflənməsi, inkişafı üçün, xalqımızın yaşadığı bu tarixi dövrü gələcəyə daşımaq üçün qəzetlərin fəaliyyətini daha coşqunluqla davam etdirməliyik.
Niyə? Çünki qəzet dövrün aynasıdır və tarix o aynaya baxılaraq öyrənilir. Həm bu günün, həm gələcəyin. Məsələn, XX yüzilliyin əvvəllərində xalqımızın başına gətirilən fəlakətlər, millətimizin azadlıq mübarizəsi yalnız arxivlərdən, o dövrdə az-çox nəşr olunan qəzetlərdən öyrənilir. O zaman irfan işıqlarımız zor-güclə də olsa, bir neçə qəzet çıxarmağa nail olmasaydılar, bu gün biz keçmiş tariximizi haradan öyrənərdik?! Yazılı ədəbiyyat, xüsusilə də mətbuat, qəzet sağlam cəmiyyət yetişdirir. XX yüzilliyin əvvəllərində Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni, Üzeyir bəyi, Əhməd bəy Ağaoğlunu, Əli bəy Hüseynzadəni, Məhəmməd Hadini, Mirzə Cəlili, Sabiri, Hüseyn Cavidi nəşr olunan qəzetlər və dərgilər yetişdirdmişdi. Onlar mətbuatda birləşərək yazıları, aydın fikirləri ilə xalqımızı oyatmışdılar. Nəticədə Şərqin ilk hüquqi dövləti Azərbaycanda yaradıldı. O dövrün qəzetlərini araşdıran, neçə - neçə elmlər doktoru, professor adı alan elm adamlarımız, hələ də gün üzünə çıxarılmaq üçün arxivlərimizdə nə qədər qəzet nümunələrimiz var.
Onların hər səhifəsində Azərbaycanın keçdiyi tarixi dövr və mədəniyyət yaşayır. Hansı səhifəsini açsan, sənə ayna kimi nəşr olduğu dövrü göstərəcək. Mətbuatımızın siması, mənim də əziz müəllimim olan Şirməmməd Hüseynov ömrünün sonuna qədər 120-130 il əvvəlki mətbuatımızı, qəzetlərimizi araşdırdı, tariximizin o dövrünü açıb göstərdi. Bizim də vəzifəmiz XXI əsrin aynası olmaqdır.
Bəlkə içərinizdə, intenet var, sosial media var, xəbəri oradan alırıq, deyənlər var. Unutmayaq ki, internet məlumatları bir-iki gün sonra silinir, müəyyən qədəri arxivləşdirilsə də, bu da bir-iki illikdir. Ən təhlükəlisi də odur ki, interneti idarə edən biz deyilik. Bir çox hallarda internet səhifələrində gözqamaşdırıcı başlıqlar altında dəqiq olmayan, kiminsə mənafeyinə xidmət edən «şok xəbərlər» verilir. Sonralar bu xəbərlər öz təsdiqini tapmır. Təəssüf ki, o «şok xəbərlər» əhali arasında tez bir zamanda yayılır, öz ziyanlı təsirini göstərir. Biz internetin əleyhinə deyilik. Bu, vacibdir. Ancaq günlərin birində internet silinərsə, dünyanın bütün tarixi silinər. Yazılı mətbuat isə bizimdir, özümüzə məxsusdur. Onu kimsə bizdən ala bilməz. Və o bizim arxivimizdir, gələcəyə göndərəcəyimiz tariximizdir. İnternetin və virtual mətbuatın inkişaf etdiyi Avropa ölkələrində, elə qardaş Türkiyədə də, qəzet almaq üçün insanlar hər sabah köşklərdə növbə tuturlar. Çünki onlarda qəzet alıb oxumaq mədəniyyəti və ənənəsi formalaşıb. Qəzet oxumaq bir əsalət, kübarlıq, ziyalılıq şəklidir onlar üçün. Biz niyə bu dəyərlərdən məhrum edək özümüzü? Niyə bizim də qəzet oxumaq vərdişimiz formalaşmasın? Axı, əvvəllər bu ənənə bizdə də olub. Bu bir faktdır ki, ən sağlam, ən ciddi xəbərlər, hadisələr qəzet vasitəsi ilə çatdırılır. Bir xəbər qəzetdə çıxıbsa, onun dəqiqliyinə kimsədə şübhə qalmır.
Bəli, qəzet gəlir gətirən sahə deyil, amma onun mənəvi çəkisi, öyrədiciliyi, təbliği, gəncləri və məktəbliləri yazmağa-yaratmağa təşviqi, maddi yükümlülüyündən çox-çox dəyərlidir. Qəzet tarixdir, maarifləndiricidir, mədəniyyətimizin təbliğatıdır.
Ölkəmizəd jurnalistlərə göstərilən qayğıdan danışmaq fikrindən çox uzağam. Çünki bunları görməmək mümkün deyil. Bəs, nəyə görə paytaxtdan kənarda fəaliyyət göstərən rayon qəzetlər bu qayğıdan uzaq olmalıdırlar? Hər birinin 90-100 illik tarixi olan region mətbuatını yox etməklə kim, nə qazanacaq? Rayon qəzetlərinin acınacaqlı durumunu, heç kəsin əyalət mətbuatına kömək əli uzatmamasını niyə görməzlikdən gəlirik? Halbuki, çağdaş zamanımızda bölgə mətbuatı ümumilikdə medianın çox vacib, gərəkli bir qoludur. Dərc olunduğu bölgənin ictimai-siyasi, sosial durumunu, sakinlərin uğur və problemlərini, yaşam tərzini işıqlandıran yerli mətbut əyalətlərdə yaşayanlar üçün çox dəyərli mənəvi qidadır. Regionlarda yerli mətbuata maraq hədsizdir. Əgər hər rayon qəzetində çox az xərclə 7-8 nəfər ziyalı işləyə bilərsə, bu, xalqın maariflənməsinə xidmət edərsə, bu hal həm də jurnalisti ailəsini saxlamağa kömək edərsə bunun nəyi xoşagələn deyil? Niyə bölgələrdə fəaliyyət göstərən qəzetlərin jurnalistləri vəsait çatışmazlığı ucbatından iş yerlərini itirməsi, bir-birinin ardınca rayon qəzetlərinin nəşrini dayandırması heç kəsi ilgiləndirmir? Bu, region mətbuatına düzgün münasibətdirmi? Halbuki, rayon qəzetinin 6 aylıq qiyməti 15-20 manatdır. Yerli qəzetlərin əksəriyyətinin təsisçisi Şəhər İcra Hakimiyyətləridir. Və mətbuat haqqında qanuna görə Şəhər İcra Hakimiyyətləri təsis etdikləri qəzetə kömək etməli, maddi texniki bazasını möhkəmləndirməlidir. Ancaq hansı əsasla? Çünki, İcra Hakimiyyətlərinə rayon qəzetlərinə vəsait ayrılması nəzərdə tutulmadığı üçün kömək edə bilmirlər. Ona görə yox ki iştəmir. Ona görə ki, qanun buna yol vermir. Bəs, çıxış yolu nədədir? Rayon qəzetlərini yaşatmaq üçün nə etmək lazımdır?
Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin yaranması bilsəniz biz rayon jurnalistlərini necə sevindirdi?! Və Agentliyin Nizamnaməsində rayon qəzetlərini dirçəldə biləcək maddələri tapmağa çalışdım. Nizamnamənin 3.1.2, 3.1.3, 3.1.4, 3.1.5, 3.1.6 kimi maddələri media subiektlərinin fəaliyyətlərinin tənzimlənməsini, iqtisadi müstəqilliyinin artırılmasını nəzərdə tutur. Rayon qəzetləri də medi subyektidir və bu maddələr onlara da şamil ediləcəkmi? Yoxsa, əvvəlki kimi təsisçi qalacaq, ancaq təsisçinin təsis etdiyi qəzetə köməkliyi qanunla tənzimlənməyəcək? Qəribədir, paytaxtda nəşr olunan bir çox media orqanları layihələrdə iştirak edirdilər. Rayon qəzetlərinə bu şamil edilmir. Buna isə rayon qəzetlərinin başında təsisçinin durması əsas gətirilir. Təkrar etməli oluram. Əgər təsisçi rayon qəzetinə heç bir vəsait ayıra bilmirsə, bəs bunun həlli yolu necə olacaq?!
Məncə, ya təsisçisi Şəhər İcra Hakimiyyətləri olan yerli mətbuata kömək məqsədi ilə vəsait ayrılmasına yol verən mexanizm işlənib hazırlanmalıdır. Həm də qismən abunə yolundan istifadə olunmalıdır. Və yaxud rayon qəzetlərinə də maliyyə layihələrində iştirak hüququ verilməlidir. Bölgə qəzetlərinin yarıtmaz halda olan maddi-texniki bazasını yaxşılaşdırmaq üçün addımlar atılmalıdır.
Möhtəşəm Qələbə ilə nəticələnən 44 günlük müharibədən, misilsiz şücayət göstərmiş şəhidlərimizdən, sağlamlığını itirmiş qazılərimizdən daha geniş əhatəli yazılar verməməliyikmi? Axı, bunu təkcə paytaxtda çıxan qəzetlərin öhdəsinə buraxmaq olmaz. Elə redaktoru olduğum «Kür» qəzetinə şəhid analarından, qazilərdən və başqalarından, igid oğullar haqqında yazılar verilməsi üçün nə qədər müraciətlər olur. Bu günkü zəfər dolu günlər üçün qanlarını tökmüş, çəkinmədən düşmən üzərinə atılmış, «Təki Vətən sağ olsun» deyərək şəhid olmuşların hər biri haqqında daha geniş, əhatəli yazılar verməməliyikmi? Onları yaxından tanıtmaq, valideyinlərinə, qohumlarına az da olsa toxtaqlıq olsun deyə silsilə məqalələr, oçerklər yazmamalıyıqmı? Bəli, elə təkcə bu səbəb üçün rayon qəzetlərini yaşatmağa dəyər.
50 il, 100 il sonra bu dövrü araşdıranlar, bu tarixi günlərimizi, qəhrəman xalqımızı qəzet səhifələrimizdən öyrənə biləcəklər. Bu gün mən hər kəsə müraciət edirəm. Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyindən tutmuş, tanınmış media kapitanlarına, dəyərli jurnalistlərə müraciət edirəm. Rayon qəzetində işləyənlərin səsinə səs verin. Rayon qəzetlərini yaşatmağın vacibliyini sizlər də təbliğ edin. Eyni zamanda, qəzetlərin ölkənin ictimai-siyasi həyatında tutduğu yeri yüksək dəyərləndirən ziyalılarımıza müraciət edirəm.
Arzu edirəm ki, təkcə bizim rayonda deyil, ölkədə müəllimlər, həkimlər, mədəniyyət işçiləri, gənclər, məktəblilər… Qəzetlərə daha böyük maraq göstərsinlər, bu baxımdan fəal, aktiv olsunlar. Tez-tez bizlərə məqalə, şeir, esse yazsınlar, özlərini kəşf etsinlər, qələmlərini sınasınlar. Onları narahat edən problemləri, ölkəmizdə baş verən siyasi prosesləri, böyük quruculuq işlərini təhlil etsinlər, bunları qəzet səhifəsinə çıxarmaqdan çəkinməsinlər.
Yazmaq, düşüncə və fikir qabiliyyətini formalaşdırmaqdır, yazmaq, düşünə bilməkdir, özünü tanımaqdır, tapmaqdır.
Məncə bu işdə hər birimizin maddi və mənəvi yardıma ehtiyacımız var. Ali Baş Komandanımızın dediyi kimi, «Biz Birlikdə Güclüyük!»
Əminə YUSİFQIZI,
Respublikanan əməkdar jurnalisti
