Gənclərimiz arasında ürək-damar xəstəliklərinin şok artım səbəbi – qəlyan və enerji içkiləri...
Son dövrlər gənclər arasında geniş yayılan xəstəliklər sırasında ürək-damar xəstəlikləri ilk yerdə durur. Bu xəstəliklər ilbəil cavanlaşır. Bu gün Azərbaycanda gənclər arasında geniş yayılan ürək-damar xəstəliklərinin yaranma səbəbləri uzun illərdir tədqiqat mövzusu olaraq araşdırılır.
Bir sıra alimlər ürək-damar xəstəliklərinin cavanlaşmasını əsasən sinir sistemində yaranan gərginliklərlə əlaqələndirsələr də, bu xəstəliklərin cavanlaşmasının səbəbinin başqa faktorlar olduğu üzə çıxıb. Aparılan tədqiqatlar zamanı məlum olub ki, Azərbaycanda hazırkı dövrdə energetik içkilərdən istifadə etmək, qəlyan çəkmək ürək-damar xəstəliklərinin cavanlaşmasının əsas səbəblərindən biridir.
Səhiyyə Nazirliyi Elmi-Tədqiqat Kardiologiya İnstitutunun direktoru, tibb elmlər doktoru Gülnaz Dadaşovanın sözlərinə görə, əvvəllər infarkta, hipertoniyaya yaşı 45-50-dən çox olan insanlar arasında rast gəlinirdi: “Adətən, yaş amili ilə əlaqədar 45 yaşdan sonra kişilərdə, 50 yaşdan sonra qadınlarda ürək-damar xəstəlikləri olur. Ancaq indi 28-30 yaşlarında cavan oğlanlar hipertoniyadan əziyyət çəkirlər. Hətta artıq 18 yaşlı oğlanlar da bizə təzyiqin yüksəlməsi şikayəti ilə müraciət edirlər. Təəssüf ki, gənclər tərəfindən energetik içkilərin qəbulu, qəlyanın çəkilməsi, onların qeyri-sağlam həyat tərzi keçirməsi ölkəmizdə ürək-damar xəstəliklərini cavanlaşdırır”.
İnstitut direktoru əlavə edib ki, əvvəllər yalnız alkoqollu içkilərdən istifadə və siqaret çəkmə kimi zərərli vərdişlərin ürək-damar xəstəliklərinin yaranmasına mənfi təsir göstərdiyi qeyd edildiyi halda, indi bunun yaranmasına və inkişafına şərait yaradan amillərin sayı dəfələrlə artıb: “Neqativ informasiya verən televiziya verilişlərinin, qorxu filmlərinin də ürək-damar xəstəliklərinin inkişafına çox böyük təsiri var. Məsələn, xəstəxanadan evə gedən ərəfədə belə verilişlərə baxan infarkt olmuş xəstələrimiz arasında təkrar infarkt olanlar olub. Yaşlıların, uşaqların, ürəyi xəstə olan insanların belə verilişlərə baxması düzgün deyil. Bu barədə insanlara daha geniş məlumat verilməlidir ki, onlar risq amillərini bilsinlər”.
G.Dadaşova əlavə edib ki, energetik içkilərin tərkibində kofeindən başqa, insanın sinir sisteminə olduqca mənfi təsir edən toksiki maddələr, konservantlar var: “Həmin maddələr insanlarda təzyiqi yüksəldir. Bu da, öz növbəsində, hipertoniyası olan insanların sayını artırır. Tələbələr arasında stress faktoru daha çox olduğuna görə hipertonik gənclərin sayı getdikcə artır. Biz xəstə olmaq istəmiriksə, təbiətə daha yaxın olmalı, təbii qidalar və içkilər qəbul etməliyik. Bununla yanaşı, insanlar ildə heç olmasa bir dəfə kardioloq müayinəsindən keçməlidirlər”.
- “Tərkibi bilinməyən enerji içkiləri də insan orqanizminə zərər vurur”
Tanınmış həkim Rafis Bağırov bizimlə söhbətində bildirdi ki, bəzi gənclərin həyat tərzi və vərdişləri onlara bir sıra xəstəliklər qazandırır. Ürək-damar xəstəliklərinin gənclər arasında daha geniş yayılmasının səbəblərini şərh edən həkim bildirdi ki, gənclər bir sıra pis vərdişləri tərgitməlidirlər. Onun sözlərinə görə, gənclər qəlyanın dadına aldanıb özlərini ölümün pəncəsinə atırlar. “Bu gün şəhərimizin hər yerində qəlyanxanalar var, hər mağazada isə enerji içkiləri satılır. Çox təəssüf ki, qəlyan salonları yeniyetmə və gənclərin həyatının bir parçasına çevrilib. Valideynlər qəlyan çəkən övladlarına qarşı hər hansı br tədbir görmür və qəlyana aludə olan gənc isə bir sıra xəstəliklər qazanır. Qəlyan siqaretdən də təhlükəlidir. Qəlyan hazırlanarkən müxtəlif meyvə ətirlərindən istifadə olunur və bu da gəncləri cəlb edir. Bir dəfə çəkilən qəlyan insanın bir aylıq immunitetini sıfıra endirir. Nəzərə alınsa ki, qəlyan bir dəfə çəkilmir və ay ərzində dəfələrlə bundan istifadə olunur, orqanizmə necə bir zərbə vurulduğunu təsəvvür etmək elə də çətin deyil. Qəlyanın tərkibində olan nikotin siqaretdən qat-qat çoxdur. Qəlyanın çəkilməsi ağciyərlərin, ürək-damar sisteminin xəstəliklərinə və həmçinin, sağalmaz xərçəng xəstəliyinin yaranmasına səbəb ola bilir. Düzgün hazırlanmayan yalançı meyvəli qəlyanlar gənclərin səhhətinə zərər vurur. Tərkibi bilinməyən enerji içkiləri də insan orqanizminə zərər vurur və ürək-damar, ağciyər xəstəliklərinin kəskin artmasına səbəb olur” - deyə mütəxəssis qeyd etdi.
Qeyd edək ki, başqa ekspertlər də sulu qəlyanın zərərlərinin çox olduğunu deyirlər. Onlar bildirirlər ki, qəlyanın üç növü var - tumbak, muesel, jurak. Tumbak adi tütündən təşkil olunur və tərkibində nikotinin miqdarı çoxdur. Nikotin su ilə isladılır, sıxılır, sonra qəlyana əlavə olunur. Bu növ tütün əsasən İranda məşhurdur. Ən çox yayılan tütün növü mueseldir. Tərkibində 70% bal, meyvə aromatlar və qliserin var. Elə bizdə də yayılan bu üsuldur. Lakin fərqli formada. Düzgün hazırlanmır və düzgün hazırlanmamış qəlyanlar ilə gəncləri qəlyana sürükləyirlər.
Mütəxəssislər vurğulayırlar ki, qəlyan çəkən zaman tütün yanan kömürlərin nəticəsində hərəkət edir, bu zaman yaranan tüstü əvvəlcə suya gedir, orada təmizlənir və sonda çəkən adamın ciyərlərinə daxil olur. Tüstü suda olan zaman 90% fenol və 50% digər zərərli maddələr suda qalır. Bundan başqa, ciyər qoruyucularına mənfi təsir göstərən asetaldehidlər də suda qalır və insan orqanizminə daxil olmurlar. Suda gedən filtrasiyaya görə qəlyanın tüstüsü insanın boğazını qıcıqlandırmır. İlk baxışdan hər şey əla görünür. Lakin heç də hər şey göründüyü kimi deyil. Qəlyan çəkən zaman sudan keçən tüstünü xaricə çıxarmaq üçün daha çox güc sərf etməlidir. Bir saat qəlyan çəkən zaman insanın ciyərlərindən bir siqaret çəkən zamana nisbətən təxminən 100-200 dəfə daha çox tüstü keçir. Ekspertlərin qeyd etdiyinə görə, nəzərə almaq lazımdır ki, su tüstünü zərərli maddələrdən tamamilə təmizləmir və həmin maddələr ciyərin daha dərin qatlarına gedir. İnsan orqanizminə düşən kömür hissələri yanaraq dəm qazı ifraz edir. Qəlyan çəkən zaman baş gicəllənməsi və ürək bulantısı da bununla bağlıdır.
İradə SARIYEVA
