şənbə günü, 21 iyun 2025
     

Azərbaycanda erməni əlifbası çap edildi - mühüm yenilik...

Image

İsmayıl Tanrıverdi: "Üç il bundan əvvəl fikirləşdim ki, erməni əlifbasını hazırlayım"

Bakı Dövlət Universitetinin Erməni Araşdırmaları və Təlim Mərkəzinin rəhbəri, ermənişünas İsmayıl Tanrıverdi erməni əlifbası və iş dəftəri hazırlayaraq çap edib.

Bilirik ki, ölkəmizdə bir neçə yerdə erməni dili tədris olunsa da, uzun illər idi ki, əlifba dərsliyi yox idi. Erməni dilini öyrənənlər adətən pdf-lərdən istifadə edirdilər. İsmayıl Tanrıverdinin erməni əlifbasını və onunla yanaşı iş dəftərini də çap etməsi mühüm bir məsələdir. Çünki bu əlifbaya qədər əlimizdə nornmal bir vəsait olmayıb. 

"Bu əlifbanın hazırlanmasına böyük ehtiyac vardı və bu iş görüldü"

İsmayıl Tanrıverdi "Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında əvvəlcə əlifba kitabı barədə məlumat verdi. "Bakıda dörd yerdə erməni dili tədris edilir. Onların hamısının başında Bakı Dövlət Universiteti gəlir. Bunu ona görə deyirəm ki, indiyə qədər bizim universitetdən  başqa erməni dili keçilən heç bir yerdə ayrıca əlifba keçmirlər. Bunu dəqiq bildiyim üçün deyirəm. Bir kitab düzüb-qoşublar, əlifba ilə qrammatikanı eyni vaxtda keçirlər. Mən onlara bunun düzgün olmadığını demişəm, amma əhəmiyyət vermirlər. Çünki dünyanın heç bir yerində əlifbanı keçmədən, öyrətmədən qrammatikaya keçmək mümkün deyil. Ona görə də üç il bundan əvvəl fikirləşdim ki, erməni əlifbasını hazırlayım. Hadruta gedəndə ordan orijinal bir erməni əlifbası kitabı tapdım və Bakıya gətirdim. Əvvəlcə orijinal əlifbadan keçdik. Amma bu bizə çox çətin idi. Çünki sırf erməni dilində idi. Bu səbəbdən də mən öz əlaçı tələbələrimlə birləşib yeni bir əlifba kitabı hazırladıq. Belə ki, əlifba kitabında olan erməni sözlərinin qarşısına həm transkripsiyasını bizim dildə yazdıq, eyni zamanda tərcüməsini əlavə etdik. Bu əlifbanın hazırlanmasına böyük ehtiyac vardı və bu iş görüldü.

Sonradan həmin kitaba baxdım ki, ermənilərin əlifba kitabında "qəhrəmanları" - Andranik, Njde, Dro barədə qısa məlumatlar var. Mən onları ləğv etdim və onların əvəzinə Babəkin şəklini qoydum, haqqında qısaca məlumat yazdım, şəklin altında da adını verdim. Amma oradan bir məqaləni çıxarmadım. Onu da qəsdən çıxarmadım ki, biz ona baxıb onların uşaqlara necə mifik şeylər  öyrətdiklərini bilək. Sonunci "c" hərfində "cenculuk" sözü var, sərçə deməkdir. "Cərçə" mətnindən bir daha aydın oldu ki, ermənilər birinci sinifdən əlifba vasitəsilə uşaqlara nə öyrədirlər. Sərçə haqqında məlumatda yazırlar ki, nə vaxt ki sel gəldi yer üzünü su aldı, Nuh peyğəmbər (onlar uşaqlara Nuh peyğəmbərin erməni olduğunu öyrədirlər-İ.T) bütün canlılardan cüt-cüt götürüb ayaqlarını bağlayıb öz gəmisinə doldurdu və sürərək "Ararat dağının başına çıxdı" və sellər-sular çəkiləndən sonra Nuh peyğəmbər həmin heyvanların ayaqlarını çözüb yer üzünə buraxdı. Guya yeganə sərçə quşu olub ki, dözməyib elə ayaqları bağlı şəkildə Nuh peyğəmbərin əlindən uçub qaçıb. Sonra da yazırlar ki, uşaqlar, görürsüzmü, quşlar arasında yeganə quş sərçədir ki, ayaqları bağlı kimi tullana-tullana gəzir. Guya bu da ona görədir ki, o vaxt Nuh peyğəmbərin əlindən sərçə ayağı bağlı şəkildə qaçıb. Ermənilər bunu birinci sinif uşaqlarına öyrədirlər, mən bilərəkdən bu mətni çıxarmadım. Biz də öz tələbələrimizə deyirik ki, ermənilər birinci sinif şagirdlərinə bunu öyrədir" - deyə İ.Tanrıverdi bildirdi.

Ermənilərin əlifba kitabından daha nələrin çıxarılmasına gəlincə, İ.Tanrıverdi bildirdi ki, demək olar, bütün mətnlər çıxarılıb və yeniləri ilə əvəzlənib. "Hər hərfin sonunda ona aid qısaca işlənən sözlər var, hər hərfin sonunda lüğət tərtib etdim. Məsələn, "A" hərfi ilə başlayan və erməni dilində ən çox işləyən 20-dən çox sözün lüğətini əlavə etdik. Onlar əlifbaya krossvord da, yanıltmac da, tapmaca da, atalar sözləri də qoyurlar. Atalar sözlərini də dəyişməyə ehtiyac yoxdur, çünki ermənilər onların hamısını bizdən oğurlayıblar. Tərtib etdiyimiz əlifbada bunların hamısının da tərcüməsini altına yazdıq. Əsas da odur ki, transkripsiyasını qeyd etdik. Məsələn, erməni dilində "r" hərfindən sonra cingiltili səslər mütləq kar kimi səslənməlidir. Bizim televiziyalarda da, mətbuatda da "Vartanyan" "Vardanyan" kimi tələffüz olunur. Əslində, "Vardanyan" yox, "Vartanyan" kimi tələffüz olunmalıdır. Mən bir neçə dəfə bunu demişəm, hətta televiziya müxbirlərindən biri ilə bu barədə mübahisəmiz də olub. Müxbir mənə deyir ki, müəllim, rus dilində də, bizim dildə də "Vardanyan" deyilir, siz niyə "Vartanyan" deyirsinzi?  Deyirəm ki, siz indiyə qədər hansısa bir ermənin ona "Vardanyan" deyiyini eşitmisiniz, hamısı ona "Vartanyan" deyir. Siz ona görə ona "Vardanyan" kimi yazırsız ki, erməni dilinin qrammatik qaydalarını bilmirsiz. Erməni qrammatikasında yazılır ki, "r", "b", "n", "m" hərflərindən sonra gələn cingiltili səslər kar kimi səslənir, bu qanundur, bunu pozmaq olmaz. Ona görə də "r" hərfindən sonra "d" yazılsa da, tələffüzdə o mütləq "t" kimi səsləndirilməlidir. Axır ki, o müxbiri başa saldım. Deyir ki, biz bunu bilmirdik. Nə isə. 

Bir də erməni dilində olan əlifbanın əsas xüsusiyyətlərindən biri odur ki, əlifba ayrıca hərflərlə yazılanda  bizim və dünya əlifbası kimi hərflər ardıcıllıqla gedir, amma əlifbanı öyrədəndə o sıra pozulur. "A"-dan sonra "b", "d" gəlirsə onunla söz düzəltmək olmur, çətin olur. Ona görə də erməni dilində "a"dan sonra gələn "s", "r", "ı" hərfidir. İki hərfi öyrənəndən sonra ondan söz yaranır. Məsələn, "ailə", a hərfini keçib qurtarandan sonra "s" hərfinə keçirsən. "S" hərfini qurtardın, artıq söz yaranır. "Sa" iki hərfli sözdür, "bu" əvəzliyi deməkdir. "Asa" - "söylə, de, danış" mənasındadır. "R"-nı keçəndən sonra yenə bu üç hərdfən çoxlu sözlər yaranır. Buna görə ermənilər əlifbada hərf sıralamasının yerini dəyişirlər, arxadakı hərflər qabağa keçir. Yəni onlarda bizdəki kimi deyil. Bu da erməni əlifbasının bir xüsusiyyətidir.

Bir sıra əsas məsələlər var ki, mən onu həmkarlarımıza demişəm, başa salmışam, amma görürəm ki, anlamaq istəmirlər. Biz erməni dilinin əlifbasını keçib qurtaranda hər bir tələbənin 1000, ən yaxşı oxuyanların isə 1500-ə yaxın söz bazası olur. Qrammatikaya keçəndə isə bu söz bazasından asanlıqla istifadə edirlər və çətinliyə düşmürlər. Qrammatikada şəkilçiləri, felin zamanlarını, sözün hallanmasını öyrənirlər. Mən o birisi müəllimlərə deyəndə ki, niyə bu cür öyrətmirsiniz? Deyirlər ki, biz belə öyrədirlər. Deyirəm ona görə də, indiyə qədər sizdən bir dənə kadr çıxmayıb. Azərbaycanın bütün dövlət qurumlarına kadr lazım olanda zəng edib məndən kadr istəyirlər. Çünki mənim kadrlarım həqiqətən də bilikli olurlar". 

İş dəftərinə gəlincə, İ.Tanrıverdi bildirdi ki, Azərbaycanda heç yerdə bu iş dəftərindən istifadə olunmur: "İş dəftərini də keçən ildən mən tərtib etməyə başlamışam. Bu, erməni əlifbasının hüsnü-xətt dəftəridir. Biləndə ki, hansısa bir tələbə başqa yerdə erməni dilini öyrənir, yanıma çağırıram, baxıram ki, hərfləri səhv yazır, böyük və kiçik hərfləri qarışıq yazırlar. Bu da ki, onların savadsızlığına gətirib çıxarır. Amma bu hüsnü-xətt dəftərində düzgün yazılış qaydası göstərilir. 

Çox təəssüf ki, hamı hardansa bir erməni dili qrammatika kitabı tapır və onu tərcümə edir ondan da dərs keçir. Bizim universitetdən başqa heç yerdə əlifbadan dərs keçmirlər. Əlifba dərsliyini hazırlamışam, universitetin kitabxanasında da var, tədris də edirik. Əslində, bu əlifba və iş dəftəri  keçən il çap olunub".

İ.Tanrıverdi qeyd etdi ki, erməni dilini öyrənməyin əsas yolu əlifbadan keçir və əlifbanı öyrətmədən, bu əlifba ilə yazmağı bilmədən yaxşı mütəxəssis yetişdirmək olmaz.

İradə SARIYEVA




VİDEO

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

Bakı məhkəməsi sübut etdi - Qarabağda basdırılmış bütün mina xəritələri İrəvandadır...

Putin dünya media nəhəngləri ilə Azərbaycanı da müzakirə etdi...

Dəhşətli zəlzələ bölgəsində məhəllə salan ilk türk müsəlman dövləti - Azərbaycanın yeni statusu...

SON XƏBƏRLƏR

21.06.2025 / 08:15
Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

21.06.2025 / 03:02
Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

21.06.2025 / 01:11
Tramp İrana qarşı yerüstü əməliyyatlara işarə etdi - “onlar Avropa ilə danışmaq istəmir”...

21.06.2025 / 00:35
Cenevrədə kritik görüş – İran növbəti danışıqlara razılıq verdi...

20.06.2025 / 23:05
Ərdoğan Paşinyanla nələri müzakirə etdi...

20.06.2025 / 22:10
Vaxtilə işğalda olan Azərbaycan ərazilərinin “Ermənistana birləşdirilməsi” niyyəti məhkəmədə ifşa olundu - FOTO

20.06.2025 / 21:35
İranda hakimiyyət dəyişikliyi təhlükəsi kəskinləşir...

20.06.2025 / 21:19
Bakı məhkəməsi sübut etdi - Qarabağda basdırılmış bütün mina xəritələri İrəvandadır...

20.06.2025 / 21:06
İran danışıq üçün Trampı yox, Avropa liderlərini seçdi...

20.06.2025 / 20:56
Avropa - İran danışıqları başladı

20.06.2025 / 20:52
Putin dünya media nəhəngləri ilə Azərbaycanı da müzakirə etdi...

20.06.2025 / 20:47
"Aprel döyüşləri ilə bağlı istintaq komissiyasının Ermənistanda yaradılmasının səbəbi əməliyyatın Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən keçirilməsi idi" - Bako Sahakyan

20.06.2025 / 20:38
Dəhşətli zəlzələ bölgəsində məhəllə salan ilk türk müsəlman dövləti - Azərbaycanın yeni statusu...

20.06.2025 / 20:25
Əliyev bu dəfə Türkiyədə daha böyük coşqu ilə qarşılandı - qardaşlığın yeni yüksəlişi...

20.06.2025 / 20:12
Paşinyan Ərdoğanı İrəvana dəvət etdi...

20.06.2025 / 20:10
İstanbul erməni patriarxı Paşinyanla görüşmədi...

20.06.2025 / 20:07
Moskvanın Paşinyanın yerinə hazırladığı milyarderlərin ikisi də türməlik oldu... Bakıda və İrəvanda...

20.06.2025 / 19:54
İsrailin israrla ABŞ-dan istədiyi bomba nəyə qadirdir?

20.06.2025 / 19:42
Faiq Ələkbərli Rusiya Federasiyasında keçirilən X Beynəlxalq elmi-praktiki konfransda onlayn iştirak edib

20.06.2025 / 19:38
İrəvanda "Azərbaycan Zəngəzura hücum edəcək" dalğası yenidən başladıldı...

20.06.2025 / 19:25
Xalqımızın sərvəti, Azərbaycanın tanınma simvolu - adət-ənənələr üçün təhlükələr...

20.06.2025 / 19:17
Cənnət ətri

20.06.2025 / 19:12
Qrossi xəbərdarlıq etdi- İraqdakı səhvi İranda təkrar etməyin....

20.06.2025 / 19:11
Münaqişə davam edərsə, İran nüvə silahına əl ata bilər

20.06.2025 / 19:07
Paşinyandan Kremlə sərrast mesaj - “Rusiyanın forpostluğundan çıxdıq”...

20.06.2025 / 18:52
Putin İrana hərbi müdafiə dəstəyindən imtina etdi...

20.06.2025 / 18:45
DİN qadınlara qarşı zorakılıq, ailə-məişət zəminində törədilən cinayətlər mövzusunda konfrans keçirdi - FOTO/VİDEO

20.06.2025 / 18:38
Azərbaycanda eyni cütlüyə azı 3, çoxu 4 dəfə toy qonaqlığı verilir - əcaibləşən adətlərimiz...

20.06.2025 / 18:25
Azərbaycan neftinin kəskin bahalaşmasının sonu nə olacaq?...

20.06.2025 / 18:11
İran nüvəsi ilə bağlı ABŞ kəşfiyyatı Trampın siyasətini alt-üst etdi...

20.06.2025 / 18:07
Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyi ilə əlaqədar keçirilən seminarlar yekunlaşıb - FOTO

20.06.2025 / 18:03
Türkiyənin sualtı dünyasına səyahət

20.06.2025 / 17:56
İlyarım sülhməramlılarda xidmət etdi, könüllü 44 günlük savaşa getdi, sonra isə...Şəhidin qazi atası İbrahimov danışır... - FOTO

20.06.2025 / 17:43
Tramp müharibəyə girsə İran ABŞ-a nələr edə bilər?..

20.06.2025 / 17:30
Şagirdlər buraxılış xarici dil imtahanında ciddi qüsur tapdılar...

20.06.2025 / 17:25
"Səməd Vurğunun "Azərbaycan" şeirində yaradıcı masştab yoxdur"....

20.06.2025 / 17:23
Vüqar Rəhimzadə: Kahramanmaraşdakı “Azərbaycan” məhəlləsi Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının, dostluğunun və həmrəyliyinin əyani nümunəsidir

20.06.2025 / 17:20
Diplomatik korpusun nümayəndələri Laçında olublar

20.06.2025 / 17:15
İsmayıllının Mollaisaqlı sakininin evi belə yandı - bir çöp də ələ gəlmədi... - VİDEO

20.06.2025 / 17:09
Xaosa bürünmüş dünyada Azərbaycanın tək yolu var - İlham Əliyev nə deyib...?

20.06.2025 / 17:07
Bahar Muradova Sabirabadda vətəndaşları qəbul edib

20.06.2025 / 16:54
Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığının təcəssümü Kahramanmaraş

20.06.2025 / 16:40
DTX Qaxda əməliyyat keçirdi - icra başçısı və müavinləri saxlandı

20.06.2025 / 16:34
Azərbaycan UNESCO-nun Hökumətlərarası Komitəsinə üzv seçildi

20.06.2025 / 16:20
"Əkinçi"dən sonra Qafqaza düşən "Ziya"

20.06.2025 / 16:05
İki ölkədən İsrailə hərbi dəstək - İrana qarşı 14 yük təyyarəsi ilə silah göndərdilər

20.06.2025 / 15:43
"Avropa İttifaqı səmasını üzümüzə bağlayıb, Ermənistan da bağlayacaq?" - Overçuk

20.06.2025 / 15:20
Bakıda soyğunçuluq edən 3 nəfər yaxalandı

20.06.2025 / 14:55
10 mindən çox aliment borcu olan Saatlı sakini həbs edildi

20.06.2025 / 14:47
Maqsud İbrahimbəyov Yaradıcılıq Mərkəzində “Zeynəbin sehrli dünyası” adlı sərginin açılışı olub - FOTO

20.06.2025 / 14:41
Prezidentin Naxçıvandakı nümayəndəliyinə dair qanunvercilik MR Konstitusiyasına daxil edilir

20.06.2025 / 14:25
Prezident İlham Əliyev UFC-nin prezidentini qəbul edib - FOTO

20.06.2025 / 14:25
Aprel döyüşləri zamanı Ermənistan tərəfindən əməliyyatlara rəhbərlik etmiş generalların adları məhkəmədə açıqlanıb

20.06.2025 / 14:09
DİN-dən Bakıda keçirilən UFC turniri ilə bağlı açıqlama - təhlükəsizlik polis tərəfindən təmin olunur...

20.06.2025 / 13:52
Naxçıvan Nazirlər Kabineti Azərbaycan Prezidentinə tabe olacaq

20.06.2025 / 13:37
Qubadlıda skelet fraqmentləri aşkarlandı

20.06.2025 / 13:16
Azərbaycan və Küveyt arasında kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq sənədi təsdiq edildi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:15
Azərbaycan və Çin arasında “Kəmər və Yol” Təşəbbüsünün Birgə Təşviqi üzrə Əməkdaşlıq Planı təsdiqləndi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:12
Azərbaycan və Çin arasında beynəlxalq multimodal daşımalar haqqında Saziş təsdiq edildi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:10
Армения - безхозная. Интересная история - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

20.06.2025 / 12:45
DTX tərəfindən saxlanan Fransa şirkətinin vitse-prezidentinin məhkəməsi başladı

20.06.2025 / 12:16
Azərbaycan və Avstraliya XİN başçıları İsrail-İran qarşıdurması nəticəsində təhlükəsizlik vəziyyətini müzakirə ediblər

20.06.2025 / 12:00
Paşinyan Ərdoğana sığınır...

20.06.2025 / 11:31
Azərbaycan Əmək və Sosial Münasibətlər Akademiyasında “Məzun günü” keçirilib

20.06.2025 / 11:30
"Bakıda biznes mühiti çox əlverişlidir" - Putinin xüsusi nümayəndəsi

20.06.2025 / 11:20
"İranda nüvə obyektlərinə hücumlar Çernobıl faciəsini təkrarlaya bilər"

20.06.2025 / 11:13
İngilis klubu 2 milyon funt sterlinq cərimələndi

20.06.2025 / 11:06
Yasamalda tanınmış şirniyyat mağazasının fəaliyyəti dayandırıldı

20.06.2025 / 11:03
Tramp geri çəkildi. İrana 2 həftə zaman. Nələr baş verir? - CANLI

20.06.2025 / 11:00
Prezident İlham Əliyev Özbəkistanın investisiya, sənaye və ticarət nazirini qəbul edib

20.06.2025 / 10:35
İlon Mask Rusiyadan sığınacaq istəyib? - Rusiya rəsmisindən ŞOK AÇIQLAMA

20.06.2025 / 10:26
DİN-in Hərbi İnstitutunda növbəti buraxılış olub - FOTO/VİDEO

20.06.2025 / 10:20
İsrail Rəşt şəhərinə də zərbə endirdi

20.06.2025 / 10:15
Ulduz futbolçu mədə xəstəliyinə görə xəstəxanalıq oldu

20.06.2025 / 10:06
ABŞ İrana qarşı taktiki nüvə silahını nəzərdən keçirir

20.06.2025 / 10:02
Abbas Araqçi bu gün avropalı nazirlərlə görüşəcək

20.06.2025 / 10:00
Bu iki rayonda işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

20.06.2025 / 09:41
Tanınmış meyxanaçı yenidən həbs edildi

20.06.2025 / 09:41
İsrailin tərifli Dəmir Qübbəsi son 24 saatda İran raketlərinin yalnız 65%-ni zərərsizləşdirdi

20.06.2025 / 09:32
Xamneyinin bunkerinin yerləşdiyi ərazidə güclü partlayış baş verdi

20.06.2025 / 09:25
Avtomobillərin vahid məlumat bazası fırıldaqçıların bazarını öldürəcək....

Xalqımızın sərvəti, Azərbaycanın tanınma simvolu - adət-ənənələr üçün təhlükələr...

XƏBƏR ARXİVİ