Cümə axşamı günü, 10 iyul 2025
     

Azərbaycanda erməni əlifbası çap edildi - mühüm yenilik...

Image

İsmayıl Tanrıverdi: "Üç il bundan əvvəl fikirləşdim ki, erməni əlifbasını hazırlayım"

Bakı Dövlət Universitetinin Erməni Araşdırmaları və Təlim Mərkəzinin rəhbəri, ermənişünas İsmayıl Tanrıverdi erməni əlifbası və iş dəftəri hazırlayaraq çap edib.

Bilirik ki, ölkəmizdə bir neçə yerdə erməni dili tədris olunsa da, uzun illər idi ki, əlifba dərsliyi yox idi. Erməni dilini öyrənənlər adətən pdf-lərdən istifadə edirdilər. İsmayıl Tanrıverdinin erməni əlifbasını və onunla yanaşı iş dəftərini də çap etməsi mühüm bir məsələdir. Çünki bu əlifbaya qədər əlimizdə nornmal bir vəsait olmayıb. 

"Bu əlifbanın hazırlanmasına böyük ehtiyac vardı və bu iş görüldü"

İsmayıl Tanrıverdi "Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında əvvəlcə əlifba kitabı barədə məlumat verdi. "Bakıda dörd yerdə erməni dili tədris edilir. Onların hamısının başında Bakı Dövlət Universiteti gəlir. Bunu ona görə deyirəm ki, indiyə qədər bizim universitetdən  başqa erməni dili keçilən heç bir yerdə ayrıca əlifba keçmirlər. Bunu dəqiq bildiyim üçün deyirəm. Bir kitab düzüb-qoşublar, əlifba ilə qrammatikanı eyni vaxtda keçirlər. Mən onlara bunun düzgün olmadığını demişəm, amma əhəmiyyət vermirlər. Çünki dünyanın heç bir yerində əlifbanı keçmədən, öyrətmədən qrammatikaya keçmək mümkün deyil. Ona görə də üç il bundan əvvəl fikirləşdim ki, erməni əlifbasını hazırlayım. Hadruta gedəndə ordan orijinal bir erməni əlifbası kitabı tapdım və Bakıya gətirdim. Əvvəlcə orijinal əlifbadan keçdik. Amma bu bizə çox çətin idi. Çünki sırf erməni dilində idi. Bu səbəbdən də mən öz əlaçı tələbələrimlə birləşib yeni bir əlifba kitabı hazırladıq. Belə ki, əlifba kitabında olan erməni sözlərinin qarşısına həm transkripsiyasını bizim dildə yazdıq, eyni zamanda tərcüməsini əlavə etdik. Bu əlifbanın hazırlanmasına böyük ehtiyac vardı və bu iş görüldü.

Sonradan həmin kitaba baxdım ki, ermənilərin əlifba kitabında "qəhrəmanları" - Andranik, Njde, Dro barədə qısa məlumatlar var. Mən onları ləğv etdim və onların əvəzinə Babəkin şəklini qoydum, haqqında qısaca məlumat yazdım, şəklin altında da adını verdim. Amma oradan bir məqaləni çıxarmadım. Onu da qəsdən çıxarmadım ki, biz ona baxıb onların uşaqlara necə mifik şeylər  öyrətdiklərini bilək. Sonunci "c" hərfində "cenculuk" sözü var, sərçə deməkdir. "Cərçə" mətnindən bir daha aydın oldu ki, ermənilər birinci sinifdən əlifba vasitəsilə uşaqlara nə öyrədirlər. Sərçə haqqında məlumatda yazırlar ki, nə vaxt ki sel gəldi yer üzünü su aldı, Nuh peyğəmbər (onlar uşaqlara Nuh peyğəmbərin erməni olduğunu öyrədirlər-İ.T) bütün canlılardan cüt-cüt götürüb ayaqlarını bağlayıb öz gəmisinə doldurdu və sürərək "Ararat dağının başına çıxdı" və sellər-sular çəkiləndən sonra Nuh peyğəmbər həmin heyvanların ayaqlarını çözüb yer üzünə buraxdı. Guya yeganə sərçə quşu olub ki, dözməyib elə ayaqları bağlı şəkildə Nuh peyğəmbərin əlindən uçub qaçıb. Sonra da yazırlar ki, uşaqlar, görürsüzmü, quşlar arasında yeganə quş sərçədir ki, ayaqları bağlı kimi tullana-tullana gəzir. Guya bu da ona görədir ki, o vaxt Nuh peyğəmbərin əlindən sərçə ayağı bağlı şəkildə qaçıb. Ermənilər bunu birinci sinif uşaqlarına öyrədirlər, mən bilərəkdən bu mətni çıxarmadım. Biz də öz tələbələrimizə deyirik ki, ermənilər birinci sinif şagirdlərinə bunu öyrədir" - deyə İ.Tanrıverdi bildirdi.

Ermənilərin əlifba kitabından daha nələrin çıxarılmasına gəlincə, İ.Tanrıverdi bildirdi ki, demək olar, bütün mətnlər çıxarılıb və yeniləri ilə əvəzlənib. "Hər hərfin sonunda ona aid qısaca işlənən sözlər var, hər hərfin sonunda lüğət tərtib etdim. Məsələn, "A" hərfi ilə başlayan və erməni dilində ən çox işləyən 20-dən çox sözün lüğətini əlavə etdik. Onlar əlifbaya krossvord da, yanıltmac da, tapmaca da, atalar sözləri də qoyurlar. Atalar sözlərini də dəyişməyə ehtiyac yoxdur, çünki ermənilər onların hamısını bizdən oğurlayıblar. Tərtib etdiyimiz əlifbada bunların hamısının da tərcüməsini altına yazdıq. Əsas da odur ki, transkripsiyasını qeyd etdik. Məsələn, erməni dilində "r" hərfindən sonra cingiltili səslər mütləq kar kimi səslənməlidir. Bizim televiziyalarda da, mətbuatda da "Vartanyan" "Vardanyan" kimi tələffüz olunur. Əslində, "Vardanyan" yox, "Vartanyan" kimi tələffüz olunmalıdır. Mən bir neçə dəfə bunu demişəm, hətta televiziya müxbirlərindən biri ilə bu barədə mübahisəmiz də olub. Müxbir mənə deyir ki, müəllim, rus dilində də, bizim dildə də "Vardanyan" deyilir, siz niyə "Vartanyan" deyirsinzi?  Deyirəm ki, siz indiyə qədər hansısa bir ermənin ona "Vardanyan" deyiyini eşitmisiniz, hamısı ona "Vartanyan" deyir. Siz ona görə ona "Vardanyan" kimi yazırsız ki, erməni dilinin qrammatik qaydalarını bilmirsiz. Erməni qrammatikasında yazılır ki, "r", "b", "n", "m" hərflərindən sonra gələn cingiltili səslər kar kimi səslənir, bu qanundur, bunu pozmaq olmaz. Ona görə də "r" hərfindən sonra "d" yazılsa da, tələffüzdə o mütləq "t" kimi səsləndirilməlidir. Axır ki, o müxbiri başa saldım. Deyir ki, biz bunu bilmirdik. Nə isə. 

Bir də erməni dilində olan əlifbanın əsas xüsusiyyətlərindən biri odur ki, əlifba ayrıca hərflərlə yazılanda  bizim və dünya əlifbası kimi hərflər ardıcıllıqla gedir, amma əlifbanı öyrədəndə o sıra pozulur. "A"-dan sonra "b", "d" gəlirsə onunla söz düzəltmək olmur, çətin olur. Ona görə də erməni dilində "a"dan sonra gələn "s", "r", "ı" hərfidir. İki hərfi öyrənəndən sonra ondan söz yaranır. Məsələn, "ailə", a hərfini keçib qurtarandan sonra "s" hərfinə keçirsən. "S" hərfini qurtardın, artıq söz yaranır. "Sa" iki hərfli sözdür, "bu" əvəzliyi deməkdir. "Asa" - "söylə, de, danış" mənasındadır. "R"-nı keçəndən sonra yenə bu üç hərdfən çoxlu sözlər yaranır. Buna görə ermənilər əlifbada hərf sıralamasının yerini dəyişirlər, arxadakı hərflər qabağa keçir. Yəni onlarda bizdəki kimi deyil. Bu da erməni əlifbasının bir xüsusiyyətidir.

Bir sıra əsas məsələlər var ki, mən onu həmkarlarımıza demişəm, başa salmışam, amma görürəm ki, anlamaq istəmirlər. Biz erməni dilinin əlifbasını keçib qurtaranda hər bir tələbənin 1000, ən yaxşı oxuyanların isə 1500-ə yaxın söz bazası olur. Qrammatikaya keçəndə isə bu söz bazasından asanlıqla istifadə edirlər və çətinliyə düşmürlər. Qrammatikada şəkilçiləri, felin zamanlarını, sözün hallanmasını öyrənirlər. Mən o birisi müəllimlərə deyəndə ki, niyə bu cür öyrətmirsiniz? Deyirlər ki, biz belə öyrədirlər. Deyirəm ona görə də, indiyə qədər sizdən bir dənə kadr çıxmayıb. Azərbaycanın bütün dövlət qurumlarına kadr lazım olanda zəng edib məndən kadr istəyirlər. Çünki mənim kadrlarım həqiqətən də bilikli olurlar". 

İş dəftərinə gəlincə, İ.Tanrıverdi bildirdi ki, Azərbaycanda heç yerdə bu iş dəftərindən istifadə olunmur: "İş dəftərini də keçən ildən mən tərtib etməyə başlamışam. Bu, erməni əlifbasının hüsnü-xətt dəftəridir. Biləndə ki, hansısa bir tələbə başqa yerdə erməni dilini öyrənir, yanıma çağırıram, baxıram ki, hərfləri səhv yazır, böyük və kiçik hərfləri qarışıq yazırlar. Bu da ki, onların savadsızlığına gətirib çıxarır. Amma bu hüsnü-xətt dəftərində düzgün yazılış qaydası göstərilir. 

Çox təəssüf ki, hamı hardansa bir erməni dili qrammatika kitabı tapır və onu tərcümə edir ondan da dərs keçir. Bizim universitetdən başqa heç yerdə əlifbadan dərs keçmirlər. Əlifba dərsliyini hazırlamışam, universitetin kitabxanasında da var, tədris də edirik. Əslində, bu əlifba və iş dəftəri  keçən il çap olunub".

İ.Tanrıverdi qeyd etdi ki, erməni dilini öyrənməyin əsas yolu əlifbadan keçir və əlifbanı öyrətmədən, bu əlifba ilə yazmağı bilmədən yaxşı mütəxəssis yetişdirmək olmaz.

İradə SARIYEVA




VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

10.07.2025 / 18:55
Antinarkotik tədbirlərinin gücləndirilməsi və reabilitasiya mərkəzlərinin fəaliyyəti DİN-in Kollegiyasında geniş müzakirə olundu

10.07.2025 / 18:48
Trampın “cəfəng danışan Putinə” kiçik sürprizi nədir?..

10.07.2025 / 18:45
ABŞ Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı təklif verib - rəsmi təsdiqləndi...

10.07.2025 / 18:33
Tramp hökumətində “Ukrayna xaosu”, ya oyun? - Heqset Trampdan fərqli siyasət aparır...

10.07.2025 / 18:25
Azərbaycan-Qazaxıstan "Tərlan-2025” PUA təlimi başa çatdı - FOTO

10.07.2025 / 18:19
Xərçəng niyə bu sürətlə artır - Azərbaycanda bir ildə təxminən 4 min artım...

10.07.2025 / 18:11
Ermənistanda Karapetyanın Sirk binası da müsadirə olunur...

10.07.2025 / 18:06
Mehdi Sobhani Pezeşkianın Qarabağda atdığı imzanı pozdu - İran XİN-dən hərəkət yoxdur...

10.07.2025 / 18:04
Beynəlxalq səyyahlar Şuşa və Ağdama səfər ediblər... - YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 17:52
Ərəb Əmirlikləri ilə Azərbaycanın "yeni iqtisadi dövrü" başladı…

10.07.2025 / 17:39
Aİ-nin ardınca Britaniya da Azərbaycanın böyük layihəsinə qoşulur...

10.07.2025 / 17:26
Daxili İşlər Nazirliyində altı ayın yekunları müzakirə olundu... - FOTO

10.07.2025 / 17:14
DTX əməliyyat keçirdi - azərbaycanlı "Vaqner"çilər həbs edildi

10.07.2025 / 17:07
Polşa Ukraynaya hərbi yardımların daşındığı hava limanını bağlamaqla hədələdi…

10.07.2025 / 16:52
103 kriminal qrup zərərsizləşdirilib - DİN açıqladı

10.07.2025 / 16:25
Əliyevlə Paşinyan Əbu-Dabidə konkret nələri razılaşa bildilər?...

10.07.2025 / 16:22
Əliyevlə Paşinyanın ikitərəfli formatla bağlı razılaşması danışıqlar tarixində ən unikal nəticələrdən biridir...

10.07.2025 / 16:19
BMU ilə Lanzhou Maliyyə və İqtisadiyyat Universiteti arasında memorandum imzalanıb

10.07.2025 / 16:12
İmaməddin Xəlilov beynəlxalq təlim-məşq toplanışının ən fəal kişi parataekvondoçusu seçilib

10.07.2025 / 16:10
Dünyanın məşhur səyahətçisi Xankəndidən Avropa və Kanadaya məktublar göndərib

10.07.2025 / 15:51
Əbədiyyət dünyasının parlaq ulduzu – şəhid Əkrəm Abdullayev...

10.07.2025 / 15:31
Əbu-Dabi görüşü sülh müqaviləsi üçün mühüm hazırlıq oldu

10.07.2025 / 15:20
Prezident Əliyevlə Paşinyan razılığa gəldi - dövlət komissiyalarına tapşırıqlar verildi...

10.07.2025 / 15:17
"Rusiya Azərbaycanla Ermənistan arasında birbaşa dialoqu alqışlayır" - Peskov

10.07.2025 / 15:05
“İki sahil” keçdiyi şərəfli yolla müstəqilliyimizin bərpasının 34 illik tarixinə bələdçilik edir

10.07.2025 / 14:18
Əbu-Dabidə Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüşün nəticələri açıqlandı

10.07.2025 / 14:05
Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüş başa çatdı - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 14:02
"Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım hələ də itkindir" - Xocalı soyqırımı zamanı yaralanmış şəxs

10.07.2025 / 14:01
Prezident Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş Assambleyasının 3-cü növbədənkənar sessiyasının iştirakçılarına müraciət ünvanladı

10.07.2025 / 13:54
"İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi məhkəmə qərarı ilə işinə bərpa olunub" - Nazir

10.07.2025 / 13:40
İlk dəfə Şuşadan poçt vasitəsilə Avropa və ABŞ-a məktub göndərildi

10.07.2025 / 13:31
Nəsimidə narkoşəbəkənin iki üzvü 21 kq narkotiklə saxlandı...

10.07.2025 / 13:10
Евгению Примакову! Между русской культурой и Азербайджаном не нужны посредники - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

10.07.2025 / 12:50
İtaliyada anomal istilərdən 500 nəfərin öldüyü iddia edildi...

10.07.2025 / 12:34
6 ayda 40 bağça direktoru işdən çıxarılıb, 100-dən çoxuna isə töhmət verildi

10.07.2025 / 12:17
Ermənistanda müxalif deputatın oğlu da saxlandı

10.07.2025 / 12:00
Hacıqabulda 55 yaşlı kişi cərəyan vurmasından öldü

10.07.2025 / 11:45
Keçmiş prezident yenidən həbsxanaya atıldı

10.07.2025 / 11:43
Baş prokuror Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək

10.07.2025 / 11:25
Azərbaycanda rus bölmələri bağlanmayacaq - nazir açıqladı

10.07.2025 / 11:12
Rusiya şirkətindən QƏRAR - Tehrana bütün reyslər ləğv edildi

10.07.2025 / 11:05
"Bu prosesin məqsədi müəllimləri işdən çıxarmaq deyil"- Emin Əmrullayev

10.07.2025 / 11:03
Ermənistanla gerçəkdən sülh mümkündürmü? - CANLI

10.07.2025 / 11:00
Bir gündə 13 kiloqramdan çox narkotik vasitə aşkarlanıb - polis

10.07.2025 / 10:44
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib

10.07.2025 / 10:28
Bazar günü 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək

10.07.2025 / 10:20
Azərbaycan və Çin dəmiryolları arasında mühüm razılaşma

10.07.2025 / 10:16
İsveçdə qalmaqal - nazir qohumuna görə təzyiq altındadır

10.07.2025 / 10:10
“815” Çağrı Mərkəzinə 70 mindən çox zəng daxil olub

10.07.2025 / 10:05
Beynəlxalq səyyahlar Füzuliyə gəliblər

10.07.2025 / 10:02
Ağdərə sakini mal-qara otararkən minaya düşüb - BİRGƏ MƏLUMAT

10.07.2025 / 09:43
Bu gün Naxçıvanın bəzi ərazilərində içməli su olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

10.07.2025 / 09:28
Hər il dünyada 12 milyon qız uşağı erkən evliliyə məcbur edilir - BMT həyəcan təbili çalır..

10.07.2025 / 09:18
“Sabah” bu gün Sloveniya klubuna qarşı meydana çıxır

10.07.2025 / 09:12
Ərdoğan Burhanettin Duranı yeni vəzifəyə təyin edib

10.07.2025 / 09:02
15 ölkədən olan səyyahların Qarabağ və Şərqi Zəngəzura səfəri başlayıb

10.07.2025 / 08:40
Azərbaycana dəvə əti nə üçün idxal olunur?

10.07.2025 / 00:18
Rusiya Azərbaycandan iki şirkətin süd məhsullarının idxalına qadağa qoydu

09.07.2025 / 23:23
Prezident İlham Əliyev Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyana xatirə hədiyyəsi təqdim edib

09.07.2025 / 21:11
Rusiya narahatdır - İranın zənginləşmiş uran qalıqları ABŞ-ın əlinə düşə bilər...

09.07.2025 / 20:54
Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni proseslərə start verilir

09.07.2025 / 20:39
Tramp Ukraynaya hərbi yardımı tam bərpa etdi - bunu yeni siyasi oyun sayanlar da var...

09.07.2025 / 20:25
Trampın yeni qərarı dolların kursunu dəyişdi, manata da təsir ehtimalları var…

09.07.2025 / 20:11
Xəzər dənizinə yeni güclü oyunçu gəlir - Azərbaycan prosesə qəti dəstək verir...

09.07.2025 / 19:54
Tramp Qəzzada sülh yaratdı ki, Nobel mükafatına təqdim olunur?

09.07.2025 / 19:39
Paşinyan Qərblə razılaşıb - ölkədə müxalifət qalmayacaq...

09.07.2025 / 19:25
Xarici media qurumları ilə bağlı Azərbaycanda mühüm qanun proseduru başlayır...

09.07.2025 / 19:10
Trampın 14 dövlətə "xoşbəxtlik məktubları" dünyanı bədbəxt edə bilər....

09.07.2025 / 18:51
Tramp-Rubio görüşündə Qarabağ sülh müzakirəsi - ABŞ-da inanılmaz nikbinlik var...

09.07.2025 / 18:36
Dünya Kilsə Şurasının Paşinyana qarşı erməni kilsəsi ilə "xristian həmrəyliyi"...

09.07.2025 / 18:23
Azərbaycan və BƏƏ arasında Hərtərəfli İqtisadi Tərəfdaşlıq Sazişi imzalandı

09.07.2025 / 18:19
Azərbaycanın xaricdəki səfirləri Xankəndidə

09.07.2025 / 18:16
PKK-çıların tərksilah olunması prosesi başladı – ilk olaraq Süleymaniyyədə...

09.07.2025 / 18:07
Milli mətbuatın 150 illik sərəncamı ölkə boyu necə icra olunur...

09.07.2025 / 18:05
Prezident İlham Əliyevin Əbu-Dabidə BƏƏ Prezidenti ilə görüşü olub - FOTO

09.07.2025 / 17:53
Hindistan erməni "soyqırımını" tanısa, Azərbaycandan xəbərdarlıq ala bilər...

09.07.2025 / 17:39
Sanballı sənətkarlar yüngül şou ifaçılarla eyni teleproqramlardan imtina edir...

09.07.2025 / 17:26
Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

09.07.2025 / 17:17
Trampın Putini hədələyən səs yazısı ortaya çıxdı - “Moskvanı bombalayaram”

09.07.2025 / 17:03
“İki sahil” 34 yaşını qeyd edir

09.07.2025 / 17:01
Formula 1 2026-cı il təqvimində dəyişiklik edib

Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910