Bratislavadan sonra torpaq güzəştləri barədə söhbətlərə Azərbaycanın sərt və birmənalı yanaşması…
Məlum olduğu kimi, Azərbaycan və Ermənistan XİN rəhbərlərinin Bratislavada növbəti görüşü oldu. Görüşdən sonra verilən açıqlamalardan belə nəticəni çıxarmaq olar ki, konkret və prinsipial bir nəticə əldə olunmayıb. XİN rəhbərləri bildirdilər ki, danışıqların gələcəkdə də davam etdirilməsinə dair razılığa gəlinib.
Həmin görüş ərəfəsində Lavrovun Bakıya səfər etməsi və verdiyi açıqlamada tərəflərin qarşılıqlı kompromisə getmələrinin vacibliyinə dair toxunduğu fikirlər, eləcə də Elmar Məmmədyarovun Bratislavada predmetli danışıqlar aparılacağına dair verdiyi açıqlama fərqli mülahizələrin ortaya çıxmasına səbəb olmuşdu. Daxili rəydə fikir bildirən bəzi ekspertlər hesab edirdilər ki, Lavrovun dediyi qarşılıqlı güzəştlər yalnız 5 rayonun ətrafında danışıqların aparılmasını nəzərdə tutur. Ancaq Azərbaycan və Ermənistan XİN rəhbərlərinin görüşü ərəfəsi Azərbaycanın ATƏT yanında daimi nümayəndəliyinin ATƏT Xarici İşlər Nazirləri Şurasının Bratislavada 4 dekabrda işinə başlayan 26-cı illik görüşü ərəfəsində Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə dair Azərbaycan dövlətinin mövqeyini təqdim etməsindən sonra məlum oldu ki, ölkəmiz daha sərt və prinsipial yanaşma ortaya qoyub.
Nümayəndəliyin yaydığı məlumatda Azərbaycanın münaqişənin ATƏT-in Minsk Qrupu formatında siyasi yolla həllinə sadiq qaldığı ifadə olunur. Qeyd edilir ki, münaqişənin həlli üçün hüquqi və siyasi əsaslar BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 (1993), 853 (1993), 874 (1993) və 884 (1993) saylı qətnamələrində, həmçinin, ATƏT-in müvafiq sənədlərində və qərarlarında təsbit edilib.
Məlumatda daha sonra bildirilir ki, konfliktin həlli yalnız “Helsinki Yekun Aktı”nda təsbit olunmuş beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsasında, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində Azərbaycan Respublikasının suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə tam hörmət əsasında mümkündür. Azərbaycan münaqişənin həllində BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə, ATƏT-in qərarlarına, xüsusən 1994-cü ildə Budapeşt sammitinin qərarlarına söykənən mərhələli yanaşmaya sadiqdir.
Daha sonra qeyd olunur ki, ilk addım münaqişənin fəsadlarının aradan qaldırılmasıdır: “Bu, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Dağlıq Qarabağ bölgəsinin və Azərbaycanın digər işğal olunmuş ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılması, zorla didərgin düşmüş azərbaycanlı əhalinin təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə öz evlərinə qayıtması və bu ərazilərdəki əmlakların onlara qaytarılması, qarşılıqlı istifadə və bu ərazilərin iqtisadi inkişafı üçün bölgədə bütün kommunikasiyaların açılması ilə nəticələnəcək”.
Yekunda bildirilir ki, həll prosesinin növbəti mərhələsi Azərbaycan Konstitusiyası və qanunvericiliyinə uyğun olaraq, Azərbaycan daxilində bölgənin əhalisi üçün özünüidarəetmə statusunun müəyyənləşdirilməsidir. “Bu status bölgədəki erməni və azərbaycanlı icmaların dinc yanaşı yaşamasını təmin edəcək və bütün insan hüquqları və əsas azadlıqlarının bərabər əsasda və ayrıseçkilik olmadan tam təmin edilməsinə imkan verəcək. Statusun müəyyənləşdirilməsi dinc şəraitdə, qanuni proses yolu ilə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi əhalisinin, yəni erməni və azərbaycanlı icmalarının birbaşa, tam və bərabər iştirakı ilə və yalnız Azərbaycan hökuməti ilə qarşılıqlı əlaqədə qanuni və demokratik proses çərçivəsində baş tutacaq. Azərbaycan bu çərçivədən kənarda münaqişənin heç bir siyasi həllini düşünmür və bu anlayışa əsaslanan həll prosesində iştirak edir. Münaqişənin siyasi həlli hərtərəfli iqtisadi inkişaf və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq üçün əlverişli şərait yaradacaq”.
Bu bəyanatdan məlum olur ki, Azərbaycan buna qədər olan prinsipial mövqeyindən bir addım da geriyə çəkilməyib və ölkəmizin ərazi bütövlüyü heç bir halda müzakirə mövzusu olmayacaq.
- Hatəm Cabbarlı: “Bu konkret mövqeni Paşinyan və həyat yoldaşının verdikləri millitarist bəyanatlara tutarlı cavab da saymaq olar”
Siyasi elmlər doktoru Hatəm Cabbarlı “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Ermənistan indiyə qədər olan danışıqlarda konstruktiv olmayıb: “2018-ci ildə Nikol Paşinyanın hakimiyyətə gəlməsindən sonra tərəflərin bir masa ətrafında danışıqlar aparmasına dair nəticələri təhlil etsək bu nəticəyə gələ bilərik ki, Ermənistan hökuməti sülhə sayğı nümayiş etdirməyib. Əksinə, Paşinyan öz millitarist bəyanatları ilə yadda qalıb. Bratislava görüşündən əvvəl Ermənistan XİN rəhbəri verdiyi bəyanatda onların mənafeyinə cavab verən paket həlldən bəhs etmişdi. Amma müzakirələrin tarixinə diqqət etdiyimiz zaman məlum olur ki, Azərbaycan paket həll variantını qəbul etməyib. Azərbaycan məntiqi olaraq mərhələləi həll variantına üstünlük verir. Azərbaycan Dağlıq Qarabağ probleminin öz ərazi bütövlüyü çərçivəsində həllinin tapılmasını istəyir. Son 25-30 ildə hər zaman bu mövqedən çıxış edib. Hər iki ölkənin XİN rəhbərinin görüşündən onsuz da ciddi nəticələr gözlənilmirdi. Çünki Ermənistan tərəfi buna hazır olmadığını nümayiş etdirir. Bunun bütün əlamətləri özünü Paşinyanın səsləndirdiyi bəyanatlarda göstərir. Görüşdən bir gün əvvəl isə Ermənistan Baş nazirinin həyat yoldaşı Anna Akopyan bütün əndazəni aşaraq Mehriban xanım Əliyevanı Qarabağa muğama qulaq asmağa dəvət etdi. Həmin bəyanatda diqqəti başqa detal da cəlb etdi. O deyir ki, siz müharibə yolunu seçsəniz, nəinki Qarabağda, bundan sonra itirəcəyiniz başqa rayonlarda da muğam dinləmə həsrətində olacaqsınız. Bu, birbaşa danışıqlara kölgə salan mövqedir. Eyni zamanda, Ermənistanın Dağlıq Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həlli istiqamətində heç bir addım atmaq niyyətində olmadığını göstərir. Əslində, Akopyanın verdiyi bəyanat psixoloji mahiyyət daşıyırdı. Azərbaycan dəfələrlə verdiyi bəyanatlara sadiqlik nümayiş etdirib. Bu konkret mövqeni Paşinyan və həyat yoldaşının verdikləri millitarist bəyanatlara tutarlı cavab da saymaq olar”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
