Bu gün heç kimə sirr deyil ki, Nikol Paşinyan və komandasının MDB, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) və Avrasiya İqtisadi İttifaqında mövqeyi kifayət qədər sarsılmış durumdadır. Bu xüsusda daha çox diqqət cəlb edən məqam isə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı və Avrasiya İqtisadi İttifaqı ilə bağlıdır. Məsələ burasındadır ki, Azərbaycan bu iki təşkilatda təmsil olunmasa da, burada Bakının mövqeyi İrəvanla müqayisədə daha çox nəzərə alınır. Bunu Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının Bişkek sammiti də növbəti dəfə təsdiq etdi.
Əvvəla qeyd edək ki, Ermənistanın KTMT-də yaratdığı süni problem öz həllini tapıb. Belə ki, Belarus Təhlükəsizlik Şurasının dövlət katibi Stanislav Zas təşkilatın Bişkekdə keçirilən iclasında baş katib vəzifəsinə təsdiq olunub. O, vəzifəsinin icrasına 2020-ci il yanvarın 1-dən başlayacaq. Xatırladaq ki, erməni general Yuri Xaçaturova 1 mart 2008-ciil hadisələrinə görə ittiham elan olunmasından və onun geri çağırılmasından sonra KTMT-də baş katib postu boş qalıb. Ermənistan nümayəndəsi 2020-ci ilədək seçildiyi halda, yalnız ilyarım baş katib vəzifəsini tuta bilib. Hələ ötən ildən Ermənistan iddia edirdi ki, Xaçaturovun gedişindən sonra da bu vəzifəni məhz erməni nümayəndəsi tutmalıdır. Amma sonunda KTMT-yə üzv dövlətlər erməniləri kompromisə məcbur etmişdilər və həmin vəzifəni icra etmək rusiyalı Valeri Semerikova həvalə edilmişdi. Bişkekdə isə ermənilərin KTMT-də yaratdığı süni problem artıq öz həllini birdəfəlik tapıb. KTMT liderləri Belarus nümayəndəsi Stanislav Zasın təşkilatın baş katibi vəzifəsinə təyinatını təsdiqləyiblər. Xatırladaq ki, Stanislav Zas 1985-ci ildə Bakı Ali Ümumqoşun Komandirləri Məktəbini bitirib. Belarusun Azərbaycana münasibəti və Stanislav Zasın ölkəmizə münasibətdə yüksək mövqeyi artıq ermənilər üçün indidən narahatlıq yaradır. Məsələn, erməni hərbi ekspert Vaan Ambarsumyan bildirir ki, Stanislav Zasın KTMT-nin baş katibi seçilməsindən sonra Erəmnistanın bu quruma ümidlərinin üzərindən xətt çəkmək olar. O iddia edir ki, KTMT-nin baş katibi Ermənistanın nümayəndəsi olan zaman qoşunların təmas xəttindəki hər bir insident dərhal qeydə alınır və təşkilatın qarşısında qaldırılırdı: "Bu hal Ermənistanın maraqlarına xidmət edirdi Amma son aylarda bu insidentləri heç kəs qeydə almır, ona reaksiya vermir. Gələn ildən KTMT-nin baş katibinin vəzifəsini Belarus nümayəndəsi Stanislav Zas icra edəcək və Azərbaycan onun ikinci vətəni sayılır.
Xatırladım ki, Belarusun Azərbaycana "Polonez" tipli komplekslər satmasının vasitəçisi və təşəbbüskarı məhz Zas olub. Bu komplekslər Ermənistanın bütün ərazisini vurmağa qadirdir. Stanislav Zas hərbi təhsilini Bakıda alıb. Onun Azərbaycanın müdafiə naziri, Silahlı Qüvvələrin Baş Qərargah rəisilə isti münasibətləri var". Beləliklə, baş verənlər Ermənistanın KTMT sıralarında mövqeyinin sürətlə sarsıldığını göstərir. Rusiyalı hərbi ekspert Aleksandr Xramçixin isə Ermənistanın Rusiya ilə pisləşən münasibətlərinin də proseslərə əhəmiyyətli təsir göstərdiyini vurğulayır. O, Dağlıq Qarabağda hərbi fəaliyyətlər yenilənəcəyi halda KTMT-nin konfliktə müdaxilə etməyəcəyini bildirib: “KTMT yalnız Ermənistan ərazisinə hücuma məruz qalacağı halda reaksiya verəcək. Ehtiyac yaranacağı təqdirdə Ermənistan gərək rəsmi şəkildə KTMT-yə müraciət etsin. KTMT-nin bütün üzvləri üçün belə dəstəyin verilib-verilməyəcəyini demək çətindir, amma Rusiya KTMT çərçivəsində öz öhdəliklərini mütləq icra edəcək. Lakin aydındır ki, yalnız Ermənistan üçün hansısa təhdid olduğu təqdirdə. Amma bu istiqamətdə də gərginliklər artır. Məsələn, 102-ci bazanın Ermənistandan çıxarılması Ermənistanda gündəlikdə qalır”. Xramçixin Rusiya bazasının Ermənistandan çıxarılmasının İrəvanın daxili işi olduğunu vurğulayıb: “Bu reallaşa bilər. Bundan sonra, məncə, Ermənistan 100% Qarabağ məsələsində daha tez uduzacaq”.
Bunlarla yanaşı, KTMT-nin Bişkek sammitində diqqət çəkən daha bir məqam Nikol Paşinyanın çıxışı olub. Burada o bildirib ki, Qarabağ münaqişəsinin eskalasiyasının qarşısını almaq üçün KTMT üzvləri Azərbaycanın yeni silah tələblərini cavabsız buraxmalıdır. Rus hərbi ekspert Aleksandr Tixanski bildirir ki, əslində, bununla Paşinyan növbəti dəfə özünü KTMT-də gülünc duruma salıb:“Əvvəla, Azərbaycan aldığı silahların bazar qiyməti ilə pulunu ödəyir və bu da Rusiyanı, Belarusu onunla hərbi əməkdaşlığını daha da dərinləşdirməkdə xüsusilə maraqlı edir. Digər tərəfdən, Ermənistan kimdir ki, KTMT üzvlərinin kimə silah satmalı olduğunu müəyyənləşdirsin? Paşinyan bu xüsusda fikirlər səsləndirməklə liderlər qarşısında yenə özünü gülünc vəziyyətə salır. Bu onun siyasi savadsızlığını növbəti dəfə ortaya qoyur. Digər tərəfdən faktdır ki, Ermənistan istisna olmaqla, bütün KTMT üzvləri Azərbaycanı təşkilatın sıralarında görmək istəyir“. Bütün bunlar o deməkdir ki, KTMT üzvləri, Ermənistanın mövqeyindən asılı olmayaraq, Azərbaycana silah satışını davam etdirəcək. İrəvan Dövlət Universitetinin siyasi institutlar və proseslər kafedrasının müdiri, siyasi elmlər doktoru, professor Qarik Keryan bunu Azərbaycanın əhəmiyyəti ilə izah edir. Keryanın sözlərinə görə, Azərbaycan hər an durmadan Rusiyaya xatırladır ki, Bakının Avrasiya məkanında Moskva ilə əməkdaşlığını daha çox dərinləşdirməsi yalnız Qarabağ məsələsinin həlli ilə bağlıdır: “Bu, Rusiya üçün başlıca problemdir, çünki Rusiyanın xarici siyasətinin məqsədi bu gün postsovet məkanında nüfuzunu bərpa etməkdir, bu halqada isə Azərbaycan vacib, əsas əhəmiyyətə malikdir. Burdan güman etmək olar ki, Qarabağ məsələsində hansısa konkret təklif var və bu təklif Ermənistan, Rusiya və Azərbaycan arasında müzakirə mövzusu ola bilər. Mümkündür ki, Rusiya Qarabağ məsələsini həll etməyə çalışır və Azərbaycana da səbrlə silahlanmaq lazımdır. Ermənistanın etirazxlarına baxmayaraq, bu silahı da Azərbaycana daha çox Rusiya satır”.
Məlumdur ki, Azərbaycan Rusiya silahlarnın ənənəvi alıcısıdır. Nəticədə Azərbaycan ordusunun arsenalında indi Rusiyadan alınmış müasir T-90 tankları, özüyeriyən “Msta-S” haubitsaları, S-300 zenit sistemləri və digərləri mövcuddur. Lakin Rusiyada Azərbaycan ordusunu gücləndirə biləcək yeni silah növləri də var. Bu siyahıda ilk cərgəni TOS-1A “Solntsepek” ağır odsaçan sisteminə vermək olar. Azərbaycan ordusunun silahlanmasında 24 belə maşın var, indi isə onlar üçün yeni istilik təzyiqli döyüş sursatları hazırlanıb. Onların bir yaylım atəşi 40 min kvadrat metrədək ərazini örtür, istilik təzyiqli döyüş sursatı isə 3000 dərəcəyə yaxın temperatur yaradır. Yeni istilik təzyiqli döyüş sursatları partlayışların həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa imkan verir. Azərbaycan artıq bu silaha maraq göstərir. Rusiyanın yeni raket vasitələri də böyük maraq doğurur. Onlardan biri olan “Yermak” orta və kiçik mənzilli yeni raket kompleksi düşmənin mobil qruplaşmalar və yerüstü obyektləri hədəf qismində seçərək endirdiyi zərbələrə qarşı etibarlı müdafiə təmin edir. “Yermak”da atış qurğuları, hədəflərin aşkarlanması aparatı və çox mobil sistem bir araya gətirilib. Taktiki-texniki xüsusiyyətlərə əsasən, “Yermak” aerodinamik hədəfləri 250 kilometr məsafədə aşkarlamağa qadirdir. O, eyni anda 48 hədəfə atəş açmağa qadirdir. Rusiyanın “Tayfun-M” diversiya əleyhinə döyüş maşınları da diqqəti çəkir. Onlar radar, optik və infraqırmızı diapazonlarda mövqe və ərazilərə nəzarət etmək, həmçinin düşmənin diversiya-kəşfiyyat qruplarını məhv etmək təyinatlıdır. Bu və digər yeni silahlar, xüsusən də Su-30 və Su-35 təyyarələri də ölkəmizin maraq dairəsindədir. Ermənistanın “1in.am” saytı isə qeyd edir ki, Rusiya yeni müasir silahlarını həm birbaşa, həm də dolayı yolla Azərbaycana satmağa hazırdır və bu məsələdə İrəvanın narahatlığı onun zərrə qədər də vecinə deyil. Qeyd olunur ki, İrəvan Rusiyadan Su-30 qırıcılarını almağa çalışdığı, amma bunun hələ nə vaxt reallaşacığının bilinmədiyi bir vaxtda Bakı daha üstün olan Su-35 təyyarələrinə yiyələnə bilər: “Problem də ondadır ki, Ermənistan özünün yeni müdafiə strategiyasında əsasında hava hakimiyyəti duran hücum strategiyasına keçdiyini bəyan edib. Ermənistan buna nail olmaq üçün də Rusiyadan çoxfunksiyalı Su-30 təyyarələri alır, onların ilk partiyasının gəlişi 2020-ci ilin yanvar ayında gözlənilir. Amma bunun o vaxt reallaşmasına da tam təminat yoxdur. Hələ ilkin mərhələdə bir sıra rus ekspertlərində erməni-rus anlaşmasının mümkünlüyü haqqında belə bir fikir vardı: Moskva bu təyyarələri İrəvana ona görə satır ki, sonra Bakıya Su-35-ləri satsın. Yeri gəlmişkən, rus hərbi-sənayeçiləri onların Bakıya tədarük edilməsinə hazırlıq haqqında da danışırdılar“.
Belarusdan olan hərbi ekspert Leonid Spatkay da ölkəsinin Azərbaycana yeni silahlar satmağa hazır olduğunu vurğulayır. O bildirir ki, müasir silahlara malik Azərbaycan ordusu Qarabağda istənilən nəticəyə asanlıqla nail ola bilər: “Belarus və Rusiya Ermənistanı KTMT-dən qovar, nəinki Azərbaycanla hərbi-texniki əməkdaşlığı pozacaq addım atarlar. Bu baxımdan, Belarusun Azərbaycana təklif edəcəyi bir çox şey var. Bu yalnız “Polonez” hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə bağlı deyil, Belarus Azərbaycana istənilən pilotsuz uçan aparatları (PUA) zərərsizləşdirmək gücündə olan silahları da sata bilər. Azərbaycanın hazırda malik olduğu hərbi texnika, əslində onun Ermənistan üzərində böyük üstünlük əldə etməsinə gətirib çıxarıb. Aydındır ki, Qarabağ danışıqları nəticəsiz qaldığı halda bu texnikadan istifadə olunacaq. Hadisələr də elə bu istiqamətdə inkişaf edir”.
Bütün bunlar Azərbaycanın Ermənistanla müqayisədə nə qədər üstün mövqedə olduğunu bir daha nümayiş etdirir.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap olunur.
