Cümə axşamı günü, 24 iyul 2025
     

Molla rejiminin Təbrizdə Çillə təntənəsini pozmaq cəhdləri iflas etdi...

Image

Güney Azərbaycandakı soydaşlarımız qandan-ilikdən, adət-ənənədən gələn və milli yaddaşımızı yaşadan bütün bayramları, mərasimləri, müqəddəs günləri xüsusi təntənə ilə qeyd edir. Məsələn, xalqımızın məişət mədəniyyətində, həyat tərzində elə ənənəvi mərasimlər, günlər var ki, onlar hazırda əsasən Güney Azərbaycanda yaşayır, yaşadılır.

Baxmayaraq ki, uzun illərdir molla rejimi soydaşlarımızı milli mədəniyyətimizdən, dilimizdən, adət-ənənələrimizdən qoparmağa çalışır, amma bunları heç cür xalqımızın yaddaşından silə bilmir, onlar bəzən aşkar, bəzən də gizli şəkildə bu günləri qeyd edirlər. Fars molla rejiminin təpkilərinə baxmayaraq, soydaşlarımız bu dəfə də milli adət-ənənələrimizə sadiq qalıb Çilləni böyük təntənə ilə qeyd ediblər. Məsələn, götürək 21 dekabrda keçirilən Çillə gecəsini. Molla rejiminin təpkilərinə baxmayaraq, hər il olduğu kimi bu il də Təbrizdə və Güney Azərbaycanın başqa şəhərlərində 21 dekabr Çillə gecəsi keçirilib. Onlar hər ocaqda süfrə açıblar, Çillə qarpızı kəsiblər, süfrəyə bişmişlər düzüblər, bayram ediblər. Bütün bu faktlar göstərir ki, Güney Azərbaycanda milli adət və ənənələrimiz qorunur, təbliğ edilir.

Məlumat üçün bildirək ki, Çillə gecəsi Yer kürəsinin Şimal yarımkürəsində 365 günün ən uzun gecəsidir.

Bu gecə milad tarixi ilə dekabrın 21-dən 22-nə keçən gecədir.

21 dekabr Azərbaycan təqvim inancları və mərasimləri 40 gün davam edən böyük Çillənin (21 dekabr-29 yanvar) ilk günüdür. Sonra 20 günlük kiçik Çillə (29 yanvar-18 fevral) gəlir.

Qeyd edilənlərə görə, Çillə gecəsi əsasən, Azərbaycanın güneyində və  quzeyində, eləcə də Türkiyədə keçirilir.

Soydaşlarımız, Çillə gecəsi də daxil olmaqla, bu mərasimləri hansı çətinliklər hesabına qoruyub saxlaya biliblər? Necə olub ki, rejim bunu onlara unutdura bilməyib? Çillə gecəsini Güneydə hansı özəlliklərə qeyd edirlər? Vaxtilə bütöv Azərbaycan coğrafiyasında mövcud olan Cillə gecəsi nəzərə alsaq ki, çox yerlərdə silinib gedib, bu halda niyə əsasən daha çox Güney Azərbaycanda yaşadılır?

  • “...Fars rejiminin qoyduğu qadağalara, etdiyi təzyiqlərə baxmayaraq, xalq bu mərasimləri qoruyub saxlayıb”

AMEA-nın Folklor İnstitutunun Cənubi Azərbaycan Folkloru şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, dosent Mətanət Abbasova “Bakı-Xəbər”ə şərhində həm Çillə mərasimi ilə bağlı maraqlı məlumat verdi, həm də soydaşlarımızın onu hansı məhrumiyyətlər bahasına yaşatdığına aydınlıq gətirdi. “Çillə mərasimi bu gün Qüzey Azərbaycanda elə də geniş qeyd edilmir, çox nadir hallarda keçirilir. Amma Güney Azərbaycanda Çillə mərasimini xüsusi olaraq qeyd edirlər. Bir məsələni nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, fars rejiminin qoyduğu qadağalara, etdiyi təzyiqlərə baxmayaraq, xalq bu mərasimləri qoruyub saxlayıb. Əslində bu mərasimlərin keçirilməsində, qorunub-saxlanılmasında da bir məqsəd olub. Yəni xalq öz adət-ənənələrini, gələnəklərini xüsusi olaraq rejimə qarşı qoymaq üçün xalqın mərasimləri, oyunları ilə çıxış ediblər, mübarizəni bir növ onları qorumaqla, yaşatmaqla aparıblar. Həqiqətən də Çillə mərasimi çox geniş şəkildə Güney Azərbaycanda bayram olaraq qeyd olunur. Bir məsələni də qeyd edim ki, Çillə sözünün mənası ilə bağlı Güney tədqiqatlarımızda, xüsusilə orada yaşayan ziyalılarımızın tədqiqatlarında müxtəlif fikirlər səsləndirilir. Əvvəla qeyd edim ki, Çillə sözünün mənası bəzən müxtəlif lüğətlərdə, ədəbiyyatlarda farscanın “qırx” yəni “çehil” sözü ilə əlaqələndirilir. Bu da kontekstdə dərvişlərin dini ritual ruhuna uyğun olaraq 40 gün müddətində ibadət və pəhriz saxlamaqla mənəvi sıxıntıdan qurtarması anlamında izah olunurdu. Bəzən bu “çilləsi dolma” anlamını da ifadə edirdi. Amma  farscanın çehil sözündən fərqli olaraq, çillə məişətdə “çilləyə düşüb”, “çiləsini çəkir”, “çiləsini kəsmək”, “çilədən çıxarmaq” kimi mənalarında geniş işləklik qazanıb. Bu baxımdan “Çillə” sözünün də məhz “çəhil” - “qırx” mənasında deyil, bizim dədə-baba dilində desək, “çiləyə düşmək”, “çilədən çıxmaq” mənalarında işlədilməsi daha məqsədəuyğundur. Bu o demək deyil ki, bu mərasim təkcə güneydə yayılıb. Mən bir məsələni nəzərinizə çatdırım ki, bu, başqırdlarda, tatarlarda, çuvaşlarda xüsusi bayram olaraq qeyd edilib. Məsələn, tatarlarda bu bayrama kuyaş tuva  deyirlər, günəş doğan mənasında işlənilir. Bu barədə çox geniş məlumatı bizə Güney Azərbaycan folklorunun toplanması üzrə böyük əmək sərf edən Əlirza bəy Sərrafi verib. Məsələn, başqırdlarda nardoğan, mordoğan, çuvaşlarda nartavan mənasında olub. Süryani dilində çillə sözünün yelda, assur dilində bekyılda mənası var... Bu, aylara görə də fərqləndirilir. Bilirsiz ki, Böyük Çillə, Kiçik Çillə, car-car, Çillə gecəsi, Xıdır, Kürdoğlu gecəsi, Gürdoğlu günləri, qarı küləyi. Yəni Çillə gecələri təqvimdə qış aylarına uyğun bu şəkildə adlandırılır. Güneydə də bu şəkildə geniş yayılıb”.

Güneydə qışın son aylarının el arasında fərqli şəkildə adlandırıldığına diqqət çəkən M.Abbasovanın sözlərinə görə, bunlar “ağlar gülən”, “Boz ay”, “Alaçalpo”, “çillə beçələr” adlandırılır. Bu da fevral ayının 20-dən mart ayının 20-nə qədər davam edir. M.Abbasova qeyd etdi ki, Güneydən topladıqları materiallar da Böyük və Kiçik Çillə arasında yaranan əfsanələrə əsaslanır. “Əfsanələrə, həmçinin, “Qoca qarının övladları” və “Kürdoğlu” obrazı daxil edilib. Əfsanələr daha çox leylək, Kürdoğlu və Böyük və Kiçik Çillənin üzərində qurulub. Qeyd edim ki, bu haqda da Güney Azərbaycan ədəbiyyatında və xalq arasında çox geniş şəkildə yayılan əfsanə və rəvayətlər var. Çillə ilə bağlı onu da deyim ki, bəzən fars dilində bunu “yelda gecəsi”, “şəbi yelda” adlandırırlar. Mərasimə iki-üç gün qalmış Güney Azərbaycanda evlər təmizlənir, səliqə-sahmana salınır, süfrə üçün müxtəlif yeməklər hazırlanır. Xüsusilə süfrəyə quru meyvələr, qovurğa, qarpız, noxud və xüsusi olaraq qatıq qoyulur. Ən başlıcası isə, Çillə süfrəsi üçün əvvəlcədən tədarük edilən Çillə qarpızı süfrəyə gətirilib kəsilir. Çillə gecəsi qarpız kəsilməsi həm uyğun falların qeyd olunmasına, həm də özünün simvolik mahiyyətinə görə də ayrıca yer tutur. Məsələn, qarpızın oval şəklində olması, üzərindəki zolaqlar günəş şüalarını, qırmızı dilimlər odu, toxumları, artımı-törəyişi ifadə edir. Güney Azərbaycanda Çillə gecəsi mərasimlərində xüsusi təntənə ilə nişanlı qızlara ayrıca quru meyvə ilə bərabər qarpız aparılır. Bizdə Çillə Gecəsinin necə keçirilməsi ilə bağlı görüntülər çoxdur. Quru meyvələr süfrəyə düzülür. Qarpız gətirilir və müxtəlif mahnılar oxunur. Mahnılardan sonra isə nağıllar söylənilir. Yəni evin xanımı başda əyləşir və müəyyən nağıllar söyləməyə başlayır. “Səng səbir daşı” adlı nağıl var ki, bu mərasimlərdə daha çox bu nağıllar söylənilir”.

M.Abbasova qeyd etdi ki, Novruz bayramında olduğu kimi, Güney Azərbaycanda Çillə gecələrində də xüsusi fallar açırlar. O vurğuladı ki, bir kasaya su doldurulur və həmin kasaya ayrı-ayrı predmetlər, üzük, sancaq və başqa nişanələr salınır, daha sonra kasa başında çillə nəğməsi oxunur, növbə ilə nişanələr çıxarılır. M.Abbasova Çillə gecələrində oxunan nəğmələrə də diqqət çəkdi:

A Çillə, Çillə qardaş,

Atın qamçıla qardaş.

Bir gəlib danışmadın

Qəlbim açıla, qardaş.

 

Bir qız gördüm biçində,

Sarı sünbül içində,

Burda bir toy olacaq

Gələn ayın içində.

 

Gedən getmə işim var,

Zərgərdə gümüşüm var

Qərib-qərib ölkədə

Qolu bağlı quşum var.

 

Qapıdan biri gəldi,

Ağamın nuru gəldi

Bir arxı kim bəkləyib

Suyu çox duru gəldi.

 

“Çillə gecəsi falların açılmasının çox nadir bir forması var. Əslində  41 təsbehin seçilməsi kimi bir fal nümunəsi var ki, bu 41-lik adlanır, falda 1 Allahın adı təkliyi, 40 rəqəmi isə onun müqəddəsliyini ifadə edib. Mərasim xüsusi olaraq kürsü ətrafında sayılıb-seçilən bir ağıbirçək tərəfindən həyata keçirilir. Bu təsbehdən 41 dənə ayrılır və bunlar gizlin saxlanılır. Daha sonra üç dənə Allah, Məhəmməd, Əlinin adı ilə ayrılır, sonrakı dənələr üzərində sıra ilə bayatılar söylənilir, fal tutulur. Xüsusilə sadə Qum şahsevənlərinin fal bayatıları var ki, biz onları Güney Azərbaycan mühitindən toplamışıq. Bu bayatılar ayrıca olaraq bu fallarda istifadə olunur. Məsələn:

Ağ at biçində gəzər,

Buxov qıçında gəzər

Mən qurbanam qardaşa

Xanlar içində gəzər.

 

Qarşıda İmamzada,

Gəlmişəm sənə dada.

Əl məndən, ətək səndən

Sevdiyim vermə yada.

 

Qızıl üzük, ləl daşı,

Dur gəl igidlər başı.

Adın deyə bilmirəm

Xal qəynimin qardaşı”.

M.Abbasova bu mövzuda olduqca məzmunlu və maraqlı şərh verdi, fikirlər bildirdi. Sonda onu da vurğuladı ki, Güney Azərbaycan folkorunun toplanılması sahəsində böyük işlər görülüb, AMEA-nın Folklor İnstitutunda 15 cildlik Güney Azərbaycan kitabı çıxıb, ayrıca olaraq şöbə müdirinin özü  “Təbriz folklor mühiti” adlı kitab da çıxarıb...

İradə SARIYEVA

 



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

24.07.2025 / 22:35
Ermənistan Zəngəzur dəhlizini ABŞ-a icarəyə verməkdən imtina etdi

24.07.2025 / 21:43
Ermənilərin təxribatları nəticəsində yaralanmış, evləri dağıdılmış, əsir və girovluqda olmuş 60-dan çox zərərçəkmiş şəxs ifadə verdi - MƏHKƏMƏ +FOTO

24.07.2025 / 21:08
Dünyanın diqqəti Zəngəzur dəhlizinə fokuslanır...

24.07.2025 / 21:01
Lerikdə yanğına səbəb olan iki nəfər saxlandı

24.07.2025 / 20:52
Düşmən kəşfiyyatı Azərbaycanın nüfuzlu adamları barədə məlumatlar toplayır... Ayıq olun...

24.07.2025 / 20:36
Ermənistan daxildə qanlı toqquşmalar mərhələsinə girdi...

24.07.2025 / 20:21
Ermənistan Zəngəzurun icarəyə verilməsi məlumatlarını məqsədli yayır...

24.07.2025 / 20:04
Rusiya Azərbaycanla münasibətlərini daha da gərginləşdirir - yeni şok detallar üzə çıxır...

24.07.2025 / 19:49
Fransada islamofobiya yenidən qızışır - müsəlmanlara qarşı repressiyalar kəskinləşdi...

24.07.2025 / 19:35
100 mindən çox sənədsiz ev sahiblərinə Prezidentdən böyük töhfə...

24.07.2025 / 19:20
Suriya İsrailin təcavüzünə qarşı Türkiyədən hərbi dəstək istədi...

24.07.2025 / 19:06
Putin "ekstremist" adı ilə müxalifətin üstünə qanuni yürüşə başladı...

24.07.2025 / 18:51
Xaricilər işğaldan azad rayonlarımıza öz maşınları ilə getmək hüququ qazandılar...

24.07.2025 / 18:37
Azad sahibkarlığın qanunvericilik əsasları daim təkmilləşdirilir...

24.07.2025 / 18:23
Erməni lobbi konqresmenləri Azərbaycana qarşı hücuma keçdilər...

24.07.2025 / 18:19
Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı müraciəti BMT-nin rəsmi sənədi kimi yayıldı

24.07.2025 / 18:09
Xarici ticarətimizdə müsbət saldo getdikcə azalır - nə etməliyik…

24.07.2025 / 18:04
Azərbaycan QHT-ləri ermənipərəst konqresmenlərlə bağlı ABŞ dövlət katibinə müraciət etdi...

24.07.2025 / 18:03
Prezident İlham Əliyev Putinə başsağlığı verdi

24.07.2025 / 17:56
Peskov səhv etdi - Bakıdakı rusları Rusiyadakı azərbaycanlılarla müqayisə etmək düzgün deyil...

24.07.2025 / 17:43
Paşinyan belə təcili Altaya niyə gedib?..

24.07.2025 / 17:37
Zəngəzur dəhlizi açılmadan İrəvanda "bir kəmər, bir yol bayramı" başlayıb...

24.07.2025 / 17:30
UNESCO-nun baş katibi Trampa cavab verdi - ancaq öz təşkilatının eybini açdı…

24.07.2025 / 17:25
“Rəqəmsal sahibkarlıq” müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırıldı

24.07.2025 / 17:16
Rusiya ABŞ-ı hiyləgərlikdə ittiham etdi - onlar yeni bir şey təklif edə bilməz...

24.07.2025 / 17:06
Deputat Cavanşir Feyziyev Şəkidə seçiciləri qəbul edib

24.07.2025 / 16:52
Abşeronda saxlanılan 2 nəfərdən 5 kq narkotik aşkarlandı

24.07.2025 / 16:37
Korrupsiya ilə bağlı 10 nəfər cinayət başında yaxalanıb...

24.07.2025 / 16:23
13 milyonluq əmlaka həbs qoyuldu...

24.07.2025 / 16:12
Qarabağda Zəfər bayrağı qaldıranlardan biri – Muxtar Babayev...

24.07.2025 / 16:06
İran geri addım atdı – MAQATE Tehrana heyət göndərir...

24.07.2025 / 15:50
Xalq artisti Arif Babayev xəstəxanaya yerləşdirilib, vəziyyəti kritik ağırdır

24.07.2025 / 15:38
Bakıda əməliyyat zamanı çəkiliş - həkimə töhmət, baş həkimə xəbərdarlıq edildi...

24.07.2025 / 15:01
bp BTC ilə ixrac olunan neftin keyfiyyətilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirdi

24.07.2025 / 14:49
"Azərbaycan İsrailin müsəlman aləmi ilə yaxınlaşmasında həlledici rol oynaya bilər" - Keçmiş ABŞ səfiri

24.07.2025 / 14:37
Bakıda bağçada qeydiyyatsız uşaqlar aşkarlandı - müdiri işdən çıxarıldı

24.07.2025 / 14:21
Ermənistanın spikeri Marqarita Simonyanı təhqir etdi - çirkin məxluq...

24.07.2025 / 14:05
Tələbələri üçün Prezident təqaüdünün məbləği də artırıldı...

24.07.2025 / 13:57
Tələbə təqaüdlərinin məbləği artırıldı - SƏRƏNCAM

24.07.2025 / 13:53
Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edən tikinti obyektlərinə rəylərin əhatə dairəsi müəyyənləşdi

24.07.2025 / 13:52
Lukaşenkonun Estoniyaya girişinə qadağa qoyuldu...

24.07.2025 / 13:47
"Zəngəzur dəhlizinin açılması bölgə üçün böyük əhəmiyyət daşıyır" - Birol Akgün

24.07.2025 / 13:32
Azərbaycan Suriyaya qaz nəqlinə başlayır...

24.07.2025 / 13:22
"44 gün-Tarixi zəfər" kitabının II və III cildi Qubada şəhid ailəsinə təqdim edilib...

24.07.2025 / 13:19
Qusarda narkotikin təsiri altında avtomobil idarə edən sürücü tutuldu

24.07.2025 / 13:10
Угрозы Григория Карасина и Ходжы Насреддина - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

24.07.2025 / 13:06
Nazir Somalidən olan tələbələrin Azərbaycanda təhsil almasından danışdı

24.07.2025 / 12:53
Azərbaycan və Somali XİN rəhbərlərinin geniş tərkibdə görüşü keçirilib

24.07.2025 / 12:50
Daha 29 ailə Ağdərənin Həsənriz kəndinə yola salındı

24.07.2025 / 12:46
Kremldən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlama...

24.07.2025 / 12:16
Rusiyada 49 nəfərin olduğu An-24 təyyarəsi qəzaya uğrayıb

24.07.2025 / 12:03
Mətbuat Şurası Prezident İlham Əliyevə təşəkkür məktubu göndərib

24.07.2025 / 11:50
Dövlət Agentliyindən sabit tarifin tətbiqi ilə bağlı açıqlama...

24.07.2025 / 11:38
Sabah bütün sosial müavinətlər ödəniləcək

24.07.2025 / 11:32
Neftçalada iki nəfərə xəsarət yetirən şəxs yaxalanıb

24.07.2025 / 11:29
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri arasında telefon danışığı olub

24.07.2025 / 11:25
Küveyt sorğu göndərdi, Almaniyada saxlanılan Azərbaycan vətəndaşı azad edildi

24.07.2025 / 11:00
Barak Obama hədəfdə - haqqında araşdırmalar başladı

24.07.2025 / 10:37
Saatlıda "Jiquli" 68 yaşlı qadını vurub öldürdü

24.07.2025 / 10:27
Yevlaxda 40 yaşlı kişini güllə ilə öldürüblər

24.07.2025 / 10:20
Yaşı 75-i ötən fransızlar istilərdən ölür...

24.07.2025 / 10:16
PSJ-də qalmaqal - baş məşqçi 5 futbolçuya qapını göstərdi!

24.07.2025 / 10:12
Trampdan yeni qərar - bu dəfə süni intellektlə bağlı

24.07.2025 / 10:06
"Araz-Naxçıvan" UEFA Konfrans Liqasında ilk matça çıxacaq

24.07.2025 / 10:00
Çin və ABŞ üz-üzə - bu dəfə saxta Labubuya görə...

24.07.2025 / 09:42
Xanhüseyn Kazımlı vəfat edib

24.07.2025 / 09:26
Binəqədidə evdən meyit tapılıb

24.07.2025 / 09:25
178 ölkədən turist azalıb, Çin turistləri isə çoxalıb...

24.07.2025 / 09:20
Ankara və Dəməşq hərbi əməkdaşlıq müqaviləsi imzalayacaq?

24.07.2025 / 09:12
"Qarabağ" Çempionlar Liqasına qələbə ilə başladı

24.07.2025 / 09:04
MAQATE nümayəndələrini qəbul etməyə hazırıq - İrandan açıqlama

24.07.2025 / 09:00
Si Cinpin Pekində Avropa İttifaqının rəhbərləri ilə görüşüb

24.07.2025 / 09:00
Axşamüstü dənizdə boğulmaların sirləri - Elmi-lədun

24.07.2025 / 08:48
ANAMA əməkdaşı qəzaya düşüb

24.07.2025 / 08:45
"44 gün-Tarixi zəfər" kitabının II və III cildi Qubada təqdim ediləcək

24.07.2025 / 08:31
Neft Fondumuzun gəliri 245 milyon manat azalıb... Niyə?

24.07.2025 / 00:40
Ukraynadan Rusiyaya dördlü zirvə təklifi - Zelenski-Putin görüşü üçün konkret vaxt qoyuldu...

23.07.2025 / 23:31
Dəmir yolunun üstündə təhlükəli qəsəbə - 156 ailənin cəmi 12-si məcburi köçkündür, evini kirayə verənlər də var...

23.07.2025 / 21:27
Paşinyan keşişlərə qarşı sonuncu səlib yürüşünə başlayır

23.07.2025 / 21:14
Axundovun milli mənşəyini dəyişdirmək vətəndaş həmrəyliyinə böyük zərbə cəhdidir...

23.07.2025 / 20:59
AB sanksiyaları Rusiyanı Hindistanda da vurdu...

Azad sahibkarlığın qanunvericilik əsasları daim təkmilləşdirilir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910