Laçın və Ağdam yollarının statusu bərabərləşdi, dəhliz anlayışı birdəfəlik yox oldu
Qarabağda məskunlaşmış ermənilərin gələcəyi ilə bağlı Azərbaycanın iradəsi, müəyyən etdiyi qaydalar biri-birinin ardınca qəbul olunamqdadır. Həmin ermənilər üçün ərzaq və digər yüklərin çatdırılması üçün Laçın yolu ilə yanaşı, Ağdam-Xankəndi yolundan da istifadə edilməsi barədə Azərbaycanın şərtinin qəbul edilməsi bunun faktiki təzahürüdür.
Xatırladaq ki, Azərbaycan bunu əvvəldən təkilf etsə də, Qarabağda separatçı mövqedə olan ermənilər Azərbaycanla əlaqələndirilmiş şəkildə Laçın-Xankəndi və Ağdam-Xankəndi yollarından paralel istifadə olunmasına qarşı çıxırdılar. Təəssüf ki, əldə edilmiş razılıqlara və beynəlxalq tərəfdaşların çağırışlarına baxmayaraq, Ermənistan və onun tərəfindən Qarabağ bölgəsində yaradılmış qondarma rejim belə keçidin təşkilinə mane olurdu. Onlar beynəlxalq təzyiq sayəsində Azərbaycanın mövqeyinin dəyişəcəyini ümid edirdilər. Lakin ölkəmizin mövqeyinə qəti olması ermənilərin yanaşmasının dəyişməsi ilə nəticələndi. Belə ki, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (BQXK) Xankəndi ofisi və Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı qüvvələrinin komandanlığı arasında humanitar yüklərin Laçın yolu ilə yanaşı, Ağdam-Xankəndi yolu vasitəsilə də çatdırılması razılaşdırılıb. Bu fonda Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi Azərbaycan tərəfinə müraciət edərək, qarşı tərəfin sentyabrın 18-də Ağdam-Xankəndi və Laçın-Xankəndi yollarından paralel olaraq yüklərin qəbuluna razı olduğu barədə məlumat verib. Beləliklə, Azərbaycan tərəfinin təklif etdiyi kimi, ölkəmizin qanunvericiliyinin tələblərinə riayət olunmaqla, Ağdam-Xankəndi və Laçın-Xankəndi yollarından paralel istifadə təşkil olunub. Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinə məxsus 1 yük, 2 minik maşını artıq Azərbaycan ərazisində müvəqqəti yerləşmiş Rusiya sülhməramlı kontingentinin postundan keçərək Xankəndiyə müvafiq yüklər çatdırıb. Qeyd edək ki, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi Qarabağda yaşayan erməniəsilli şəxslərə un və tibbi ləvazimatlar göndərib. BQXK-nin Bakı nümayəndəliyinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəhbəri İlahə Hüseynovanın sözlərinə görə, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin avtomobilləri Ağdam və Laçın yolundan keçməklə insanlara lazım olan humanitar yükləri çatdırır: “Bu, un və tibbi ləvazimatlardır. Biz çox şadıq ki, qərar verənlər konsensusa gəliblər. Ümid edirik ki, bu humanitar konsensus insanlara lazım olan yardımın davamlı surətdə çatdırılmasında dəstək olacaq”. Ağdam-Xankəndi yolu ilə yanaşı, BQXK-nin yük maşınlarının Laçın-Xankəndi yolu ilə də hərəkətinə icazə verilib. İlk dəfədir ki, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi eyni vaxtda həm Laçın, həm də Ağdam yolundan istifadə etməklə yükləri çatdırıb. Məsələyə münasibət bildirən Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacızadə qeyd eddir: “Azərbaycanla əlaqələndirilmiş şəkildə Laçın-Xankəndi və Ağdam-Xankəndi yollarından paralel istifadə edilməsi təklifi uzun müddətdir ki, Azərbaycan tərəfindən irəlilədilir və müxtəlif səviyyələrdə geniş müzakirə olunurdu. Təəssüf ki, əldə edilmiş razılıqlara və beynəlxalq tərəfdaşların çağırışlarına baxmayaraq, Ermənistan və onun tərəfindən Qarabağ bölgəsində yaradılmış qondarma rejim belə keçidin təşkilinə mane olurdu. Amma BQXK Azərbaycan tərəfinə müraciət edərək qarşı tərəfin 18 sentyabr tarixində Ağdam-Xankəndi və Laçın-Xankəndi yollarından paralel olaraq yüklərin qəbuluna razı olduğu barədə ilkin məlumat verib. Əvvəllər də qeyd edildiyi kimi, Azərbaycan tərəfi ölkəmizin qanunvericiliyinin tələblərinə riayət olunmaqla, Ağdam-Xankəndi və Laçın-Xankəndi yollarından paralel istifadənin təşkilinə hazırdır”.
Ekspertlər qeyd edir ki, Ağdam-Xankəndi yolundan istifadə Qarabağdakı erməni əhalisinin reinteqrasiyası prosesinin başlanğıcı olacaq. Digər tərəfədn burada daha bir məqam odur ki, BQXK-nın Xankəndinə Ağdamdan daxil olması bu təşkilatın İrəvandakı ofisinin Azərbaycan ərazisində proseslərə təsir imkanını aradan qaldıracaq. Məsələ burasındadır ki, komitənin Xankəndindəki nümayəndəliyi hələ də Ermənistandakı ofisə tabedir və bu, həm beynəlxalq hüquqa, həm də Azərbaycan qanunlarına zidddir. Amma artıq gözləniləndir ki, komitənin Ağdam marşrutundan istifadəyə başlamasından sonra Xankəndində nümayəndəliyin fəaliyyətinin Bakıdakı ofis tərəfindən yönləndiriləcək. Hər halda Azərbaycan bu məsələni yəqin ki, gündəmə gətirəcək. Bundan əvvəl separatçılarn Əsgəran yolunda düzdüyü maneələr də aradan qaldıılacaq. Heç şübhəsiz ki, Ağdam-Xankəndi istiqamətində maneələri və toplanmış ünsürləri hərbi yolla aradan qaldırmaq Azərbaycan üçün çətin deyildi. Beynəlxalq hüquq da Bakının tərəfində idi. Üstəlik, heç bir qüvvə nə Ermənistan və havadarları, nə də separatçı rejim mümkün hərbi qarşıdurmada Azərbaycanın qələbəsinə şübhə etmirdi. Lakin Ermənistan və havadarları hərbi qarşıdurmaya aprel ayından başlanmış “şou”nun kuliminasiya nöqtəsi kimi baxırdı. Rəsmi Bakı böyük müdriklik və siyasi təmkin göstərib prosesləri qətiyyətlə idarə edərək, məhz ölkəmizin siyasi iradəsinin əsas olduğunu göstərdi. Eyni zamanda Ağdam yolundan yükün daşınması ilə Ermənistan və Qərbin “humanitar fəlakət şousu”na nöqtə qoyuldu. Ağdam-Xankəndi yolu ilə daşıma həmçinin qlobal gündəliyə də təsir edəcək hadisədir. Proseslərin məntiqi nəticəsi olaraq artıq “Laçın dəhlizi” anlayışı gündəlikdən çıxır, Ağdam və Laçın yolunun paralel işlənilməli olduğunu hamı qəbul edir. Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsindən keçid isə hər hansı xüsusi şərtlərlə yox, yalnız Azərbaycan sərhəd və gömrük qanunvericiliyinin tələblərinə müvafiq olaraq mümkündür. Bu, 2023-cü ilin aprelin 23-də Azərbaycanın suveren hüququ kimi Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsinin təsis edilməsinin əsas qayəsi idi. Mövcud situasiyada bütün güclər Azərbaycanın yanaşması ilə razıdır.
Samirə SƏFƏROVA
