II yazı
İstanbula səfər edib Ayasofyaya ayaq basmamaq olmazdı. Yəqin bu səbəbdən səfərimizi təşkil edənlər də proqrama bu nüansı daxil etmişdilər. Azərbaycanla yanaşı Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistandan olan jurnalist qrupu ilə Ayasofyanın qarşısına gələndə, səhər saatları olmasına baxmayaraq, burada artıq uzun bir növbənin olduğunu gördük. Zarafat deyil, əsrlərə sinə gərmiş bu qədim məbəd kilsədən məscidə, məsciddən muzeyə, muzeydən məscidə döndərilmək üçün dönə-dönə mücadilə verib, son olaraq yenidən özünün əzəli-əbədi missiyasına qaytarılıb. Yəqin bunun nəticəsidir ki, bu müqəddəs məkana ayaq basan hər kəs sanki sehirli bir aləmə düşür. Maraqlıdır ki, məscidə çevrilsə də, dörd bir tərəfindən müqəddəs Qurandan ayələr asılsa da, burada kilsə elementləri də qorunub saxlanır ki, bu da Türkiyə dövlətinin bütün dinlərə tolerant münasibətinin göstəricisidir. Görünür, xarici turistlər üçün Ayasofyanın cəlbrdiciliyi də elə bununla bağlıdır.
Sirlərlə dolu müqəddəs məkanı tərk edib, Bursaya yol alırıq. Bursanın yaxınlığında qədim adı Nikeya olan İznik şəhərində bizi adına “Kiçik Ayasofya” deyilən Müqəddəs Sofya məbədi ilə tanışlıq gözləyir. Hər daşından, divarından bir tarix boylanan məkanın tarixi bizi əsrlərin ötəsinə aparır. Son dövrlərin tarixi filmlərində adı keçən qədim Nikeyanı görmək bizə bənzərsiz duyğular yaşadır. İznik gölünün sahilində yerləşən bu kiçik şəhər digər tərəfdən də təpələrlə əhatə olunmaqla müdafiə üçün çox əlverişli şəraitə malik olub. 10 metr hündürlükdə hasarlarla əhatə olunan şəhər qalasında tikilən 100 qüllə bu müdafiəni daha əlverişli hala gətirib. Bələdçimiz Berkan Aşan bu qədim şəhərlə bağlı bir maraqlı faktı da diqqətimizə çatdırdı. Berkan bəyin sözlərinə görə, şəhərin su təminatı üçün İznik gölündən istifadə olunur. Artıq geridə qoyduğumuz pandemiya dönəmində insanlar evdə daha çox vaxt keçirdiyinə görə su sərfiyyatı artıb və nəticədə gölün səviyyəsi enib. Bunun nəticəsində isə gölün ortasında antik tikilinin qalıqları aşkarlanıb ki, hazırda əlaqədar qurumlar bu qalıqların tədqiqatı ilə məşğuldur. Beləliklə, İznikdə bir tarixi dönəmin də yaxın illərdə aşkara çıxması gözləniləndir.
Yaddaşımızda qədim Nikeyanı, bir vaxtlar burada at oynadan təkfurları, xaçlıları canlandıra-canlandıra gəlib çatırıq əsrarəngiz təbiətli Bursa şəhərinə. Əslində gəliş nədənimiz bu şəhərdə keçiriləcək Qorqud Ata Beynəlxalq Film Festivalı olsa da, bu gözəlliklər diyarında özümüzü turist kimi hiss edirik və şəhərin gözəlliklərini görməyə səbrsizlənirik. Burada ilk ziyarət etdiyimiz məkan isə Topxana parkı olur.
Topxana parkı şəhərin ən yüksək nöqtəsində yerləşdiyindən, buradan Bursa ovuc içindəki kimi görünür. Vaxtilə burada döyüş topları istehsal edildiyindən sözügedən Park belə adlanır. Elə parkın girişinə ayaq basanları da ilk öncə bu toplar qarşılayır. Parkın tən ortasında, Türkiyənin bütün şəhərlərində olduğu kimi, Saat qülləsi ucalır. Parkı ən önəmli edən cəhət isə Osmanlının qurucusu Osman Qazinin və oğlu Orhan Qazinin türbələrinin bu parkda yerləşməsidir. Üstəlik, Osman Qazi Türbəsindəki 11 məzar içərisində İstiqlal Savaşı şəhidlərinin də məzarları var.
Buranın hekayəsi də çox maraqlıdır. Deyilənə görə, Osman Qazi Bursanı ala bilmək üçün 10 il onu mühasirədə saxlayıb, lakin güclü müdafiə olunduğundan şəhərə girə bilməyib. Bu zaman o, Uludağdan Bursaya baxaraq oğlu Orhan Qaziyə deyib: “Oğlum, bu Bursanı alarsan, məni də o Gümüşlü gümbəzin olduğu yerdə dəfn edərsən”. Osman Qazinin Gümüşlü gümbəz dediyi yer isə o zaman Bizans İmperiyasına aid Aya Elia monastırı olub ki, hazırda Osman Qazi də, Orhan Qazi də məhz həmin məkanda uyuyur. Qeyd edim ki, Bursanın fəthi 1326-cı ildə baş tutub, Bilecik Sögütdə atası Ərtuğrulun yanında dəfn edilən Osman Qazi fəthin ardından oğlu Orhan Qazi tərəfindən burada dəfn edilib. 1855-ci il zəlzələsinə qədər burada bina, məscid və türbələr bir dam altında olsa da, dağıntı onları bir-birindən ayırır.
Hazırkı iki türbə isə Sultan Əbdüləziz xan tərəfindən 1863-cü ildə bərpa edilib.
Samirə SƏFƏROVA
Bursa-Türkiyə
Ardı var.
.jpg)